Science Fiction | FRAGMENTEN UIT HET SCHEMERLAND

‘The anti-psi factor is a natural restoration of ecological balance. One insect learns to fly, so another learns to build a web to trap him. Is that the same as no flight? Clams developed hard shells to protect them; therefore, birds learn to fly the clam high in the air and drop him on a rock. In a sense, you’re a life form preying on the Psis, and the Psis are life forms that prey on the Norms. That makes you a friend of the Norm class. Balance, the full circle, predator and prey. It appears to be an eternal system; and, frankly, I can’t see how it could be improved.’
Joe Chip in ‘Ubik’

Van de zeer productieve en invloedrijke Amerikaanse science fiction auteur Philip K. Dick (1928-1982) zijn inmiddels de nodige boeken verfilmd: Total Recall (adaptatie van ‘We Can Remember It for You Wholesale’), Blade Runner (adaptatie van ‘Do Androids Dream of Electric Sheep?’), Minority Report (adaptatie van ‘The Minority Report’), The Adjustment Bureau (adaptatie van ‘Adjustment Team’), A Scanner Darkly en de Amazon-serie The Man in the High Castle.

Maar van wat over het algemeen als een van zijn beste, zo niet zijn beste, werk wordt beschouwd – ‘Ubik’ – is nog geen verfilming. Terwijl het zich er wel erg goed voor leent. Het is dan ook onmiskenbaar gebruikt als inspiratie voor films als Scanners, The Matrix, Inception en recentelijk Tenet.

Zoals wel vaker in de verhalen van Dick, is er in ‘Ubik’ iets grondig mis met de realiteit waarin de personages leven. De hoofdpersoon is de altijd blutte psi-tester Joe Chip die werkt voor het anti-psi bureau van Glen Runciter. De diensten van het bureau zijn gericht op het voorkomen van de diefstal van (bedrijfs)geheimen) door telepaten. Daarvoor maakt Runciter gebruik van zogeheten inertials, mensen met vermogens om het telepathische veld te blokkeren.

Tijdens een missie op de in de toekomst gekoloniseerde maan wordt Runciter opgeblazen, vermoedelijk door een zakelijk rivaal. De rest van het psi-team begint kort daarna regressie in hun realiteit te ervaren. Technologische innovaties worden vervangen door steeds eerdere versies, en ook hun lichamen beginnen in verval te raken. Het enige wat hier tegen helpt is het mysterieuze goedje Ubik, dat ze krijgen van Runciter die ze naast Ubik ook mysterieuze boodschappen stuurt vanuit de dood.

SPOILER: Wat er uiteindelijk aan de hand blijkt te zijn heeft te maken met het fenomeen halfleven. Wanneer je sterft in de toekomst (1992) die het boek ons voorschotelt, wordt je in een vorm van cryonische suspensie gebracht, waardoor het bewustzijn nog beperkt toegankelijk is voor enige tijd. Het lijkt erop dat niet Runciter, maar juist zijn teamleden zijn opgekomen in de explosie. Hun nieuwe realiteit wordt verstoord door een jongen – Jory – die ook in halfleven verkeert en wiens lichaam zich fysiek in hun buurt bevindt. Met zijn zeer krachtige geest is hij in staat hen in een door hem geschapen, mentale realiteit gevangen te houden (zoals ook Wanda doet in de Marvel-serie WandaVision). De regressie ontstaat doordat zijn geest niet in staat is de illusionaire werkelijkheid volledig in stand te houden. De in halfleven verkerende vrouw van Runciter werkt intussen tegen Jory, die ze niet kan uitstaan, door de teamleden van Runciter te voorzien van Ubik.

Philip K. Dick blinkt uit in originele ideeën en zijn boeken zijn niet alleen briljant, maar ook grappig. Helaas overleed de schrijver in 1982 op slechte 53-jarige leeftijd en heeft hij de vele geweldige (en ook mindere) verfilmingen van zijn werk niet meegemaakt. Maar de maestro zal zonder twijfel van grote invloed blijven op sci-fi schrijvers en filmmakers. Terry Gilliam zegt het mooi op de cover van mijn editie van ‘Ubik’: ‘Remember, Philip K. Dick got there first.’

In 1969 werd het eerste stukje internet aangesloten op UCLA en werd een bericht verzonden naar Stanford Research Institute. Het bericht moest worden LOGIN, maar de computer crashte bij de G. Het eerste bericht ooit verzonden via internet was dus LO, vandaar de titel voor deze documentaire van Werner Herzog (zelf een digitale leek die niet eens een mobiel heeft). ‘Lo and Behold’ – letterlijk look and see – is een uitdrukking die gebruikt wordt om verassing uit te drukken.

Sinds dit eerste bericht is het internet – eerst langzaam toen explosief snel – uitgegroeid tot grootste technologische creatie van de mensheid. De onderliggende technologie is opgeschaald met een factor miljoen. De komende tien jaar kan dat een factor miljard of zelfs triljard worden. Niemand had dat zien aankomen. De belangrijkste science fiction schrijvers hebben het internet gemist in hun toekomstvoorspellingen.

In de jaren 70’s bestond er een directory van alle internetgebruikers. Het was een bescheiden gids nog dunner dan een telefoonboek. Inmiddels knoopt het internet alles en iedereen in de wereld aan elkaar. Als je de dataflow van één dag op CD’s zou branden en op zou stapelen, dan zou je naar Mars en terug kunnen.

De glorie
Zaken die onmogelijk waren kunnen met de verbluffende schaal van het internet bereikt worden. Met 100.000den gamers werken aan een oplossing voor kanker bijvoorbeeld. Of het beste onderwijs van de wereld beschikbaar maken voor miljoenen kandidaten in plaats van een select groepje. Zelfrijdende auto’s die onderling data delen en de veiligheid en efficiency van rijden enorm verbeteren. En – misschien vindt niet iedereen dit een goede zaak – het Robocup team dat robots klaarstoomt om in 2050 de FIFA wereldkampioen te verslaan in voetbal.

De donkere kant
Internet brengt ook de donkere kant in mensen naar boven. Een familie van een meisje dat dodelijk was verongelukt kregen anonieme haatmails met verwensingen toegestuurd met als attachments gruwelijke foto’s van het dode lichaam van hun dochter. Waar is de waardigheid op het net?

Leven zonder het net
Er is ook een nieuwe aandoening, die nog niet erkend is, opgedoken: Electromagnetic Hypersensitivity (EHS). De mensen die hieraan lijden kunnen alle onzichtbare frequenties niet verdragen. In ‘Lo and Behold’ heeft een groep van hen toevlucht gezocht in Green Bank, West Virginia, waar vanwege een grote overheidstelescoop geen wifi, bluetooth en mobiele telefonie is toegestaan.

Verslaving
In Zuid-Korea was een koppel verslaafd aan een spel waarin ze voor een baby moesten zorgen. Hun eigen echte baby stierf ondertussen de hongerdood. Ze moesten de gevangenis in voor verwaarlozing met de dood tot gevolg. Dat is een wel heel extreem geval, maar veel internetverslaafden verwaarlozen alles dat zich niet online afspeelt: werk, school, familie, relaties en fysieke behoeften. In China en Korea dragen gamers regelmatig luiers om te voorkomen dat ze punten verliezen bij toiletbezoek.

Gevaren
Een zonnevlam is een event dat om de paar honderd jaar voorkomt. Dit zou op aarde alle elektriciteit en het wereldwijde web kunnen platleggen. Alles en iedereen is afhankelijk van de werking hiervan, dus de chaos en ontwrichting die dit zou veroorzaken is niet te overzien. Dan is er cybercrime: de droom van iedere terrorist. Makkelijk te financieren en uit te voeren. Hoeveel een organisatie ook investeert in beveiliging, zodra je één werknemer weet te manipuleren ben je binnen. Mensen zijn de zwakste schakel in beveiliging. We zouden nu in een cyberoorlog kunnen zitten en het niet eens weten.

Bewustzijn
Droomt het internet over zichzelf? Aangezien we bewustzijn niet begrijpen is het lastig hier voorspellingen over te doen. Het internet zou nu al bewust kunnen zijn en we zouden het niet eens hoeven weten. Wat we wel weten is dat robots in rap tempo de wereld leren kennen. Ze leren oorzaak en gevolg te begrijpen en alles wat ze leren kunnen ze direct met elkaar delen, dus dat gaat erg hard. Ze kunnen duizenden scenario’s per seconde doorrekenen en delen met elkaar, dus ze krijgen ook beelden te zien die ze niet zelf hebben meegemaakt. Dat zou je dromen kunnen noemen.

The Internet of Me
Het internet is out of control. Nu internet steeds meer wordt als elektriciteit, onzichtbaar en overal aanwezig zonder dat we nog weten hoe het werkt, is het behouden van kritisch denken fundamenteel. Er groeit nu een generatie op die alles aan internet vraagt en niet meer hoeft na te denken. Internet is de grootste vijand van kritisch denken geworden. Onze eigen filters inbouwen is het enige wat we kunnen doen om de controle weer terug te krijgen.