De metaverse als onmisbare zakelijke kans

Posted on 26 februari 2023 by Jeppe Kleijngeld

De doorbraak van het internet kwam destijds als verrassing voor veel ondernemers. Hierdoor waren ze niet op tijd om een voorsprong te pakken en moesten ze keihard aan de bak om alle veranderingen bij te kunnen benen. Veel tech-pioniers voorzien nu het volgende transformatieve fenomeen, namelijk de metaverse. Of het die naam zal blijven houden is niet zeker, maar over dat het eraan zit te komen in de niet al te verre toekomst zijn de meeste experts het wel eens.

Onder de metaverse wordt verstaan: een netwerk van verbonden drie-dimensionale werelden waarin gebruikers in de vorm van een avatar deel kunnen nemen. Online werelden bestaan er al volop in de vorm van games, maar je kunt de persoon die je bent in een game, met al zijn of haar kenmerken en bezittingen, niet meenemen naar een andere wereld. In de metaverse moet dat wel mogelijk zijn. De grote techbedrijven anticiperen al op deze toekomst: Mark Zuckerberg heeft zelfs de naam van zijn onderneming Facebook veranderd in Meta.

Natuurlijk gaan er bij veel mensen alarmbellen rinkelen bij dit idee. De zogeheten Frightful Five (Alphabet, Amazon, Apple, Meta en Microsoft) hebben niet alleen veel innovatie gebracht, maar ook veel maatschappelijke problemen, zoals schendingen van data privacy, ongelijke machtsverhoudingen, sociale ontwrichting, nepnieuws, cyberpesten en meer. Daar wil ik het in deze blog echter niet over hebben. Ik zal me beperken tot; wat komt er waarschijnlijk aan (de metaverse dus) en wat gaat dit betekenen voor de economie en het bedrijfsleven?

Hoe de metaverse eruit kan komen te zien, wordt duidelijk in het boek ‘Ready Player One’ van Ernest Cline uit 2012 (dat verfilmd is door Steven Spielberg in 2018) en het vervolg ‘Ready Player Two’ uit 2020. Hierin is de metaverse, genaamd de OASIS, gebouwd door één bedrijf: Gregarious Simulation Systems (GSS). Gebruikers kunnen deelnemen via een standaard ‘immersion rig’ bestaande uit een virtual reality-bril en een paar haptische handschoenen. Je avatar kan allerlei objecten verzamelen die je kwijtraakt als je avatar doodgaat. De meeste mensen brengen bijna de hele dag door in de OASIS en komen er alleen nog maar uit om te eten en slapen.

Dat laatste is waarschijnlijk accuraat als je ziet hoeveel mensen nu al doorbrengen op social media en met streamingdiensten. In de metaverse zullen mensen alles kunnen doen wat ze in de echte wereld ook kunnen; naar school of werk gaan, naar de sportschool, naar musea, bioscopen of concerten. Maar uiteraard zijn er ook veel mogelijkheden die je in het echte leven niet hebt, zoals in de ring staan met Mohammed Ali, meerijden in de Grand Prix tegenover Lewis Hamilton, een concert geven met The Beatles in de Hollywood Bowl of uit een vliegtuig springen in de Grand Canyon. De keerzijde: leven in de echte wereld zal in vergelijking met de metaverse steeds minder aantrekkelijk worden.

Net zoals dat de toekomstige generatie zich niet kan voorstellen dat er geen internet bestond, zal de toekomstige generatie lachen om de huidige World Wide Web, schrijft Matthew Ball in zijn boek ‘The Metaverse and How It Will Revolutionize Everything‘. En gelijk heeft hij. Ik bedoel: Tweedimensionale tekstblokken met plaatjes. Het is duidelijk: de toekomst is (in) de metaverse.

Ball schrijft over de eerste keer dat we een digitale, interactieve wereld naast de onze zagen. Dat was in 2003 toen ‘Second Life’ op de markt werd gebracht. Hiermee werden ook de zakelijke mogelijkheden van zo’n virtuele wereld duidelijk. In 2009 bedroeg de totale economie van ‘Second Life’, bestaande uit de handel in virtuele goederen, zo’n 567 miljoen dollar. Dat geeft een indicatie van de potentiële, economische waarde van de metaverse. Die loopt in de triljoenen dollars.

Dat het ook niet aan de gebruikers zal liggen dat de metaverse er komt, blijkt uit de populariteit van 3D-werelden als ‘Roblox’ en ‘MineCraft’. Zo’n 75 procent van de Amerikaanse jongeren is actief op ‘Roblox’ en ‘MineCraft’ spelers hebben samengewerkt om virtuele steden te bouwen zo groot als Los Angeles. Beide games worden maandelijks zo’n zes miljard uur (!) gespeeld.

Decentraland – Een van de voorportalen van de metaverse.

Microsoft Flight Simulator – Qua graphics een van de meest geavanceerde games ooit. De game omvat een simulatie van de hele wereld in verschillende mate van detail.

‘Ready Player One’ – Een natte droom als het gaat om popcultuur adoratie, en tegelijkertijd een tech dystopia.

Wat uiteraard niet bepaald wenselijk is, is dat zo’n gigantisch economisch project als de metaverse in handen komt van één of een paar bedrijven. Het internet is ooit begonnen als overheidsproject en het commerciële potentieel werd destijds niet herkend. Bij de metaverse is dit compleet anders. Daarom zal dit ongetwijfeld een strijd worden tussen de techgiganten en innovatieve startups met nieuwe ideeën. Crypto-gelovers willen uiteraard dat de metaverse decentraal via de blockchain gedraaid gaat worden, dus dat is ook nog een open vraag: wordt de metaverse centraal of decentraal? En de overheid zal zich hopelijk actief gaan bemoeien met de totstandkoming. Bij de opkomst van de huidige techbedrijven hebben ze duidelijk tekortgeschoten met vele nadelige consequenties tot gevolg waar de samenleving nu dagelijks onder lijdt. Kortom, er is nog veel onzekerheid over wat het voorlopige resultaat gaat worden.

Wat betreft de economische impact; het is niet overdreven te stellen dat het iedere sector totaal zal ontwrichten. Neem de reis en vrijetijdsbranche; de markt voor het aanbieden voor virtuele ervaringen zal op termijn vele malen groter worden dan de markt voor fysieke activiteiten. Voor het onderwijs zal de metaverse fantastische kansen bieden om leerlingen letterlijk alles te laten ervaren waar de docent het over heeft. En de retail; niet alleen ontstaat er een gigantische markt voor virtuele goederen, maar consumenten zullen vrijwel nog uitsluitend willen shoppen in de metaverse en de gekochte fysieke aankopen thuis bezorgd krijgen. Dergelijke transformaties gaan we ook zien in de gezondheidszorg, de media, de financiële sector, de zakelijke dienstverlening en de vastgoedsector.

Matthew Ball maakt in zijn boek duidelijk dat we er qua technische capaciteiten nog lang niet zijn. De capaciteit die nodig is, is ongeëvenaard. Het dichtste in de buurt komen nu online games, maar die kampen nog met grote beperkingen in zowel de geboden visuele ervaringen als de aantallen interacterende deelnemers. Ook moeten er veel business vraagstukken opgelost worden, zoals volgens welke standaarden ontwikkelaars van verschillende digitale werelden gaan werken. Zonder dergelijke standaarden zal het niet mogelijk zijn avatars met hun assets van de ene naar de andere wereld te verplaatsen: een randvoorwaarde voor een echte metaverse. De ontwikkeling zal sterk gedreven worden door de game-industrie. Zij hebben de technische know-how en de ervaring om plaatsen te creëren waar mensen graag tijd doorbrengen.

Wie wil ervaren hoe het in de metaverse zal zijn, kan eens een kijkje nemen in Decentraland. In deze digitale wereld, die in 2020 voor het publiek geopend werd, is het mogelijk om land te kopen via cryptocurrency, digitale casino’s te bezoeken en je avatar aan te kleden met een grote verscheidenheid aan kleding en accessoires. Verschillende grote merken zijn al opgedoken in de wereld waaronder Samsung, Adidas, Atari, en PwC. In oktober 2022, werd Decentraland gewaardeerd op 1,2 miljard dollar. Het is een schijntje van de waarde die er in de komende decennia gecreëerd gaat worden in de metaverse. Zorg dat je erbij bent. Zodra duidelijk wordt welke ontwikkelaars, welke nieuwe hardware en welke werelden de winnaars gaan worden, zorg dan dat je aandelen en digitaal vastgoed in handen krijgt. Het is zonder twijfel het goud van de toekomst.

De vele gezichten van het internet (Lo and Behold)

Posted on 12 mei 2017 by Jeppe Kleijngeld

In 1969 werd het eerste stukje internet aangesloten op UCLA en werd een bericht verzonden naar Stanford Research Institute. Het bericht moest worden LOGIN, maar de computer crashte bij de G. Het eerste bericht ooit verzonden via internet was dus LO, vandaar de titel voor deze documentaire van Werner Herzog (zelf een digitale leek die niet eens een mobiel heeft). ‘Lo and Behold’ – letterlijk look and see – is een uitdrukking die gebruikt wordt om verassing uit te drukken.

Sinds dit eerste bericht is het internet – eerst langzaam toen explosief snel – uitgegroeid tot grootste technologische creatie van de mensheid. De onderliggende technologie is opgeschaald met een factor miljoen. De komende tien jaar kan dat een factor miljard of zelfs triljard worden. Niemand had dat zien aankomen. De belangrijkste science fiction schrijvers hebben het internet gemist in hun toekomstvoorspellingen.

In de jaren 70’s bestond er een directory van alle internetgebruikers. Het was een bescheiden gids nog dunner dan een telefoonboek. Inmiddels knoopt het internet alles en iedereen in de wereld aan elkaar. Als je de dataflow van één dag op CD’s zou branden en op zou stapelen, dan zou je naar Mars en terug kunnen.

De glorie
Zaken die onmogelijk waren kunnen met de verbluffende schaal van het internet bereikt worden. Met 100.000den gamers werken aan een oplossing voor kanker bijvoorbeeld. Of het beste onderwijs van de wereld beschikbaar maken voor miljoenen kandidaten in plaats van een select groepje. Zelfrijdende auto’s die onderling data delen en de veiligheid en efficiency van rijden enorm verbeteren. En – misschien vindt niet iedereen dit een goede zaak – het Robocup team dat robots klaarstoomt om in 2050 de FIFA wereldkampioen te verslaan in voetbal.

De donkere kant
Internet brengt ook de donkere kant in mensen naar boven. Een familie van een meisje dat dodelijk was verongelukt kregen anonieme haatmails met verwensingen toegestuurd met als attachments gruwelijke foto’s van het dode lichaam van hun dochter. Waar is de waardigheid op het net?

Leven zonder het net
Er is ook een nieuwe aandoening, die nog niet erkend is, opgedoken: Electromagnetic Hypersensitivity (EHS). De mensen die hieraan lijden kunnen alle onzichtbare frequenties niet verdragen. In ‘Lo and Behold’ heeft een groep van hen toevlucht gezocht in Green Bank, West Virginia, waar vanwege een grote overheidstelescoop geen wifi, bluetooth en mobiele telefonie is toegestaan.

Verslaving
In Zuid-Korea was een koppel verslaafd aan een spel waarin ze voor een baby moesten zorgen. Hun eigen echte baby stierf ondertussen de hongerdood. Ze moesten de gevangenis in voor verwaarlozing met de dood tot gevolg. Dat is een wel heel extreem geval, maar veel internetverslaafden verwaarlozen alles dat zich niet online afspeelt: werk, school, familie, relaties en fysieke behoeften. In China en Korea dragen gamers regelmatig luiers om te voorkomen dat ze punten verliezen bij toiletbezoek.

Gevaren
Een zonnevlam is een event dat om de paar honderd jaar voorkomt. Dit zou op aarde alle elektriciteit en het wereldwijde web kunnen platleggen. Alles en iedereen is afhankelijk van de werking hiervan, dus de chaos en ontwrichting die dit zou veroorzaken is niet te overzien. Dan is er cybercrime: de droom van iedere terrorist. Makkelijk te financieren en uit te voeren. Hoeveel een organisatie ook investeert in beveiliging, zodra je één werknemer weet te manipuleren ben je binnen. Mensen zijn de zwakste schakel in beveiliging. We zouden nu in een cyberoorlog kunnen zitten en het niet eens weten.

Bewustzijn
Droomt het internet over zichzelf? Aangezien we bewustzijn niet begrijpen is het lastig hier voorspellingen over te doen. Het internet zou nu al bewust kunnen zijn en we zouden het niet eens hoeven weten. Wat we wel weten is dat robots in rap tempo de wereld leren kennen. Ze leren oorzaak en gevolg te begrijpen en alles wat ze leren kunnen ze direct met elkaar delen, dus dat gaat erg hard. Ze kunnen duizenden scenario’s per seconde doorrekenen en delen met elkaar, dus ze krijgen ook beelden te zien die ze niet zelf hebben meegemaakt. Dat zou je dromen kunnen noemen.

The Internet of Me
Het internet is out of control. Nu internet steeds meer wordt als elektriciteit, onzichtbaar en overal aanwezig zonder dat we nog weten hoe het werkt, is het behouden van kritisch denken fundamenteel. Er groeit nu een generatie op die alles aan internet vraagt en niet meer hoeft na te denken. Internet is de grootste vijand van kritisch denken geworden. Onze eigen filters inbouwen is het enige wat we kunnen doen om de controle weer terug te krijgen.

Nederland & Innovatie

Posted on 19 september 2013 by Jeppe Kleijngeld

Nederland verloor onlangs zijn top 5 positie in de lijst voor meest concurrerende economieën. We schoven op naar plaats 8. Erg gênant voor premier Rutte en zijn kabinet, die toch al onder vuur liggen vanwege het uitblijven van enige positieve economische ontwikkelingen.

Belangrijkste redenen voor de daling zijn het financieringstekort, de slecht functionerende financiële markten en de oplopende zorgen over stabiliteit van Nederlandse banken. Ook de slecht functionerende arbeidsmarkt en het uitstellen van investeringen in innovatie worden genoemd.

Is het terecht dat het kabinet de schuld krijgt van deze daling? Dat is vaak wel erg gemakkelijk gezegd. Maar als we kijken naar Duitsland, die zich dit jaar heeft aangesloten bij de koplopers (4e positie) door aanzienlijke investeringen in R&D en nieuwe technologieën en uitstekende training en opleiding van nieuwe technici en ingenieurs, dan hebben we toch een goed argument te pakken om Rutte’s kabinet eens flink de oren te wassen.

Nederland kent momenteel een nijpend gebrek aan technici en ingenieurs. Het aansluiten van onderwijs op de behoeften op de arbeidsmarkt is ook innovatie en vraagt actief overheidsbeleid. Dat geldt ook voor Research & Development (R&D). Het Nederlandse bedrijfsleven heeft weliswaar minder aan R&D besteedt, maar het topsectorenbeleid van het kabinet dat dit moet stimuleren, wordt in het rapport ‘stroperig’ genoemd.

Er kunnen grote vraagtekens gezet worden bij in hoeverre het kabinet echt luistert naar ondernemend Nederland. Hans Biesheuvel vond in ieder geval dat er weinig gebeurde met de input van MKB Nederland, dus pakte de voorzitter onlangs zijn biezen. De daadkrachtige ex-ondernemer begon vervolgens direct een nieuwe lobbyorganisatie met als belangrijkste doel ondernemers een echte stem te geven in Den Haag. Een goede stap die hopelijk zijn vruchten gaat afwerpen.

Het verhaal op Prinsjesdag, dat burgers en bedrijven nieuwe inspiratie had kunnen geven, was somber stemmend. Het kabinet gaat weliswaar extra investeren in economie en natuur, maar het was vooral de centrale boodschap die het probleem was. De focus blijft maar liggen op bezuinigingen (het kabinet hoopt nog eens 6 miljard euro aan bezuinigingen door de Eerste Kamer te krijgen). Dat inspireert natuurlijk niemand.

Op momenten als dit, zou er een echte Steve Jobs-type leider voor de troepen moeten gaan staan met een bijzonder inspirerend verhaal. De hersenen werken namelijk hiërarchisch. Mensen kunnen zich echt maar op één ding tegelijk richten. Het kabinet heeft consequent gestuurd op ‘bezuinigingen’. Niet bepaald een stimulatie voor burgers om meer uit te gaan geven, universiteiten om de juiste mensen te gaan opleiden en ondernemers om te gaan investeren.

Als Nederland zijn top 5 positie terug wil claimen, zal er toch echt een ander woord top-of-mind moeten komen. ‘Innovatie’ lijkt mij daarvoor een prima keuze.

Economie heeft positieve geluiden nodig vanuit politiek

Posted on 3 juli 2013 by Jeppe Kleijngeld

Het kabinet gaat in 2014 zes miljard extra bezuinigen. Een gigantisch bedrag, zo’n 350 euro per Nederlander. Met de bezuinigingen hoopt het kabinet het begrotingstekort naar 3 procent terug te brengen. Op zich is het best logisch, die enorme focus op het binnen de perken houden van de staatschuld. In Zuid-Europese landen, waaronder Griekenland, zijn de staatschulden volledig uit de klauwen gelopen en de vooruitzichten van deze landen zijn bijzonder zuur en onprettig.

Economie is psychologie. Voordat ‘de grote ommekeer’ begon in 2008 hadden Nederlanders zich rijk gerekend. Dat had vooral met de enorme huizenbubbel te maken. Deze is inmiddels leeggelopen en de gemiddelde Nederlander voelt zich nu zo rijk als de gemiddelde Albaniër. Iedere keer dat het woord ‘bezuinigen’ valt neemt dit depressieve gevoel toe en de neerwaartse spiraal trekt verder door naar beneden.

De mentale staat van de burger is van fundamentele invloed op het economische klimaat. In Nederland gaat het momenteel belabberd qua economische groei. Dit heeft drie oorzaken. Onze exportpositie is erg gericht op Europa en in Europa gaat het bar slecht. Niet in Duitsland overigens, want die hebben gedaan wat wij ook zouden moeten doen. We moeten veel meer naar opkomende landen toe om te profiteren van de groei daar, want de groeiverwachtingen voor Europa blijven beroerd. De tweede en derde reden dat het slecht gaat is dat de overheidsbestedingen op hun gat liggen en het consumentenvertrouwen (en dus de bestedingen) in een grote dip zit.

Hoe gaan we het tij keren? Het vertrouwen zal moeten herstellen, maar hoe? Het kabinet zal op de drie punten waar het slecht gaat maatregelen moeten nemen en in ieder geval moeten stoppen met de focus voortdurend op bezuinigingen te leggen. Daar ontstaat een enorme collectieve droefheid van. Desnoods halen we de eis uit Brussel maar eens niet, zoals Diederik Samsom laatst suggereerde. Fuck it! Iedere Nederlander heeft nu het gevoel dat de crisis eindeloos gaat duren. Dat zet niet aan tot het spenderen van geld, maar juist tot sparen. En dat helpt het land verder in de puree. Kortom, de overheid moet nu in actie komen.

Mijn verbetervoorstellen:

• Investeren in het verhogen van de export naar opkomende markten. Ondernemers die deze stap willen zetten, moeten aan alle kanten kunnen leunen op de overheid: financieel, met kennis en met wet- en regelgeving.

• Investeren in hightech start ups en internet bedrijven. Dat is een groeisector. Als Nederland er in slaagt het Silicon Valley van Europa te worden, zal het vertrouwen snel herstellen.

• Investeren in duurzame initiatieven. Hiermee kan de overheid ook de bouwsector weer aanzwengelen, want die ligt volledig op zijn gat.

• Bezuinig alleen in sectoren waar veel te halen valt zoals de zorg en de overheid zelf. Niet door mensen te ontslaan of door van de kwaliteit af te snoepen, maar door processen slimmer in te regelen, en minder uit te geven aan onnodige zaken. Bezuinig NIET op onderwijs. Dat is onze concurrentiepositie van de toekomst.

• Actief communiceren over alles wat er WEL goed gaat in dit land. Stoppen met communiceren over alleen maar deprimerende zaken. Een klein beetje plezier maken in de politiek mag ook wel. Ze hebben een voorbeeldpositie.

• De samenwerking met andere Europese landen opzoeken, want samen staan we sterk.

Ik hoop dat mijn boodschap duidelijk is. We hebben positiviteit nodig! Anders wordt de voortdurende depressie vanzelf een self fulfilling prophesy.