Klimaatangst dromen

Twee of drie kinderbijen bevinden zich onder water in de sloot achter mijn huis. Hun twee grote ouders ‘zwemmen’ achter ze en ze zijn in paniek. Als hun kroost nog veel langer onder water blijft verdrinken ze. Ik sta aan de kant en wil de kinderen er uitvissen. Maar de ouders willen instinctief niet dat ik aan hun kinderen kom. Als ik de kleintjes pak, zullen ze me zeker steken en dus kan ik de kinderen niet helpen….

Dit was een van de twee ‘klimaatangst’ dromen die ik in oktober 2021 gehad heb, inmiddels anderhalf jaar geleden. De tweede ging over een groep boze Afrikanen die onderweg waren naar ons veilige Nederland. Ik had me aangesloten bij een groep gewapende verdedigers. Ik maakte me er druk over dat ik geweld zou moeten gaan gebruiken tegen mensen die eigenlijk niks verkeerd deden. Natuurlijk willen ze naar Europa komen als hun eigen landen onbewoonbaar worden. Maar toch zou ik nu op ze in gaan rammen met een metalen honkbalknuppel.

De eerste droom vond plaats nadat ik uit eten was geweest met een groep ‘belangrijke mensen’ voor m’n werk. Er was vooraf een mailtje rondgegaan met daarin de mededeling dat het restaurant wilde weten of we vis of vlees wilden. En iedereen had hier op gereageerd alsof het de normaalste vraag van de wereld was:‘vlees, vis, vis, vlees, vis, vlees, vis…. En dit zijn heel intelligente mensen. Thought leaders binnen hun gebied. Als zij al niet inzien dat de wereld in een enorme crisis zit en actie nu echt hard nodig is, wie dan wel?

Ik vond het dan ook niet lastig om die dromen meteen te kunnen duiden. De bijen uit mijn eerste droom staan symbool voor de achteruitgaande natuur, de kinderen voor de nieuwe generatie die de dupe gaan worden van het gebrek aan actie en de volwassen bijen (de ouders) voor de huidige generatie die geesteloos hun instincten blijven volgen en de situatie daarmee steeds erger maken.

De evolutie heeft mensen niet uitgerust met de mentale tools om adequaat op klimaatverandering te kunnen reageren. Klimaatverandering is non-lineair en we hebben de neiging te onderschatten hoe ernstig en snel het ons gaat raken. Echter, ben ik nu – anderhalf jaar na deze dromen – iets positiever geworden. Ik heb de afgelopen tijd een aantal artikelen geschreven over investeren in klimaatoplossingen en heb het gevoel dat we op een omslagpunt zitten. Dat geldt ook voor de leidende investeerders die ik voor de stukken gesproken heb.

Klopt, er moet nog ontzettend veel kapitaal naar klimaatoplossingen om naar netto nul te gaan, maar er is een duidelijk pad waarin we ons uit deze situatie kunnen investeren. Door om te schakelen naar renewables (o.a. zon en wind) en groene waterstof, kunnen we de uitstoot verminderen met 75 procent. De laatste 25 procent moet met carbon removal-oplossingen verwijderd worden. Om dat te realiseren moet er zo’n drie tot vijf biljoen dollar per jaar naar de transitie komen tot aan 2050. We zitten nu op 600 miljard. Een verhoging van vijf tot acht keer is dus nodig willen investeerders de wereld behoeden voor catastrofische klimaatverandering. Dit wordt een gigantische opgave.

Gaan we er zonder kleerscheuren vanaf komen? Absoluut niet. Daar is het al te laat voor. Maar ik vermoed dat we de omslag kunnen maken zonder dat de temperatuur meer dan twee graden oploopt. Dat is op zichzelf al rampzalig voor de mensheid. Vele leefgebieden voor mensen en dieren zullen onbewoonbaar worden. Maar de wereld zal zich kunnen aanpassen aan de effecten en de ergste doemscenario’s zullen voorkomen worden. Het is bemoedigend om te zien dat de mindset anno 2023 aan het omslaan is. Maar op de weg naar netto nul zullen nog vele tegenslagen opduiken. Het wordt een rocky ride de komende decennia met nog vele klimaatangst dromen voordat dit hoofdstuk zijn climax bereikt.

Waarom 1971 ongemerkt een historisch jaar blijkt te zijn

In 1971 verscheen mijn favoriete boek aller tijden; ‘Fear and Loathing in Las Vegas’ door Hunter S. Thompson (oorspronkelijk in twee delen gepubliceerd in Rolling Stone Magazine). Maar het jaar was ook economisch zeer significant te noemen; het was het jaar waarin president Nixon (Thompson’s zelfbenoemde aartsvijand) de dollar loskoppelde van de goudstandaard. En dit heeft veel grotere gevolgen gehad dan de meeste mensen zich realiseren.

In zijn boek ‘Keerpunt 1971’, beschrijft econoom Edin Mujagiƈ deze gevolgen. Volgens de econoom heeft het besluit van de Nixon administratie geleid tot eeuwige inflatie, zombiebedrijven, populisme en een middenklasse die er niet langer op vooruit gaat. De enorme geldschepping van de centrale en commerciële banken heeft geleid tot een gigantische schuldenberg en een steeds lagere waarde van onze valuta.

De architect van de Amerikaanse ontkoppeling, Paul Volcker, zei geen spijt te hebben gehad van zijn voorstel destijds. De situatie zoals die was, was volgens hem niet houdbaar. Maar hij was wel ontevreden met het onverantwoordelijke gedrag van de centrale bankiers sindsdien. De geschiedenis leert ons dat wanneer machthebbers geld kunnen scheppen, ze dit vroeg of laat zullen doen als er economische problemen zijn. In de crisissen van 2008 en 2020 zijn er inderdaad astronomische bedragen gecreëerd.

Volgens Mujagiƈ zitten we nu in de laatste fase van een tijdperk, een tijdperk dat begon in 1971. Vroeg of laat zullen de wereldleiders een nieuw systeem moeten ontwerpen dat – in tegenstelling tot het huidige systeem – regels heeft. Toch is de econoom optimistisch. De economie beweegt in grote cyclische golven. En na de grote neergaande golf waar we nu middenin zitten, komt er weer een opgaande golf van nieuwe economische groei. En dankzij de ontwikkeling van een grote verzameling nieuwe technologieën belooft de volgende golf spectaculair te worden met veel vooruitgang voor de mensheid. Maar voor we dit beloofde land kunnen bereiken moet er dus nog wat gebeuren om het kapitalisme te herstellen.

Daarbij is het vooral cruciaal dat het mechanisme van creatieve vernietiging vrij zijn werk kan doen. Crony capitalism, met zijn kenmerken als lobby en invloed van grote bedrijven op de politiek staat daar haaks op. Er moeten volgens Mujagiƈ tenminste drie dingen gebeuren als we het kapitalisme weer willen laten functioneren zoals het hoort:

1) Monopolies en oligopolies moeten worden aangepakt aangezien de aanwezigheid daarvan de economische groei afremt. Hier is een machtige mededingingsautoriteit voor nodig.

2) Het economisch model ‘groei door schuld’ moet verleden tijd zijn en de macht van de centrale banken moet drastisch worden ingeperkt. Misschien moeten ze zelfs wel opgeheven worden, aangezien blijkt dat er meer nadelen dan voordelen aan kleven.

3) Het streven naar aanhoudende inflatie moet van tafel, de markt moet meer ruimte krijgen om prijzen te bepalen, ook, of beter juist, als dat voor deflatie zou zorgen, omdat dalende prijzen dé aanjagers waren van stijgende welvaart na de eerste industriële revoluties.

Overheden hebben sinds 1971 veel te veel ingegrepen in de economie. Dat moet stoppen, behalve op het gebied van klimaatverandering. Dat is een externaliteit die de vrije markt niet gaat oplossen. De vierde industriële revolutie die aanstaande is biedt de kans op een nieuwe welvaarts- en welzijnstijging voor de mensheid, maar alleen als de in 1971 gemaakte weeffout in het geldsysteem hersteld wordt. Volgens Mujagiƈ is dit proces reeds ingezet en – zich baserend op soortgelijke perioden uit het verleden – is hij optimistisch over een positieve uitkomst.

Wat zijn de beste klimaatoplossingen volgens ChatGPT?

Het was al lang geleden voorspeld: nieuwe toepassingen met kunstmatige intelligentie zullen ons steeds vaker versteld doen staan.

En toen was daar opeens ChatGPT (Generative Pre-trained Transformer), ontwikkeld door OpenAI, een onderzoekslaboratorium voor kunstmatige intelligentie. ChatGPT is een chatbot die vragen kan beantwoorden, essays kan schrijven in iedere denkbare stijl, muziek kan componeren en computerprogramma’s kan debuggen.

Ik heb de bot een aantal opdrachten gegeven om zijn taal- en schrijfvaardigheden te testen. Een voorbeeld was: ‘schrijf een korte essay over Donald Trump in de stijl van Hunter S. Thompson’. Het resultaat was zeker op taalgebied behoorlijk indrukwekkend. Inhoudelijk was het vreemd genoeg zeer complementair over Trump. Het is twijfelachtig dat de Gonzo-journalist zo positief was geweest over de ex-president, maar een interessante keuze was het wel.

Om de journalistieke vaardigheden van de AI-toepassing te testen heb ik het onderwerp klimaatverandering gekozen. Kan ChatGPT met een diepgaande analyse komen die zich kan meten met de beste klimaatjournalisten?

Op de vraag: ‘wat zijn de beste manieren om klimaatveranderingen tegen te gaan?’ komt hij (ik noem hem voor het gemak ‘hem’) met een opsomming van zeven maatregelen, waaronder het overschakelen op wind- en zonne-energie en het bevorderen van duurzame landbouw- en visserij. Dit is nog behoorlijk algemeen.

Daarom een vervolgvraag: ‘Welke maatregel tegen klimaatverandering kan de meeste uitstoot verminderen binnen tien jaar?’

Het antwoord: ‘Een van de meest effectieve maatregelen die snel kan worden genomen om uitstoot te verminderen, is het verminderen van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen in de energie-industrie. Dit kan worden bereikt door het verhogen van de investeringen in hernieuwbare energiebronnen, zoals zon- en windenergie, en het verminderen van de subsidies voor kolen- en olie-industrieën. Ook het versnellen van de elektrificatie van transport kan een grote bijdrage leveren aan de reductie van uitstoot. Dit kan worden bereikt door het bevorderen van de aanschaf van elektrische voertuigen en het uitbreiden van het aantal oplaadpunten.’

Niet slecht. Ik vraag nog even door over de rol van kernenergie. De bot komt met vijf verschillende manieren waarop kernenergie optimaal ingezet kan worden om de klimaatdoelen van Parijs te halen, zoals het inzetten van kernenergie in industrieën die moeilijk te decarboniseren zijn, zoals de scheepvaart of de luchtvaart. Daarbij merkt ChatGPT uit zichzelf op dat het belangrijk is om te benadrukken dat kernenergie niet de enige oplossing is voor de klimaatcrisis, en een mix van verschillende hernieuwbare energiebronnen en energiebesparingsmaatregelen noodzakelijk zijn om de klimaatdoelen te behalen.

Het aardige van chatten met de slimme bot is dat hij een eigen persoonlijkheid lijkt te hebben in de antwoorden die hij geeft. Dit is duidelijk een grote leap forward voor kunstmatige intelligentie.

Kan ChatGPT een bedreiging vormen voor de journalist? Het is lastig de impact van technologie te voorspellen, omdat het publiek ermee aan de slag gaat en daar weer nieuwe aanpassingen en verbeteringen uit voortkomen. In de huidige vorm is ChatGPT voor de journalist vooral een extra bron om in te zetten en wel eentje die van elk onderwerp verstand heeft tenminste tot aan 2021 (de robot haalt informatie uit een eigen database). Ook is het een handige schrijfhulp die je kan voorzien van basisteksten die je dan alleen nog maar hoeft te bewerken. Ik zie het dus vooral als een handig hulpmiddel dat de deur opent naar allerlei nieuwe mogelijkheden.

Zelf proberen? Maak kennis met ChatGPT via www.openai.com

 

Investeren als een pro – zo doe je dat

Beleggen of investeren is inschatten wat er in de toekomst gaat gebeuren en er geld op inzetten dat dat ook gebeurt. Dat klinkt als gokken en dat is het ook wel een beetje, maar ook weer niet. Bijvoorbeeld, je weet dat op lange termijn de aandelenmarkten vrijwel zeker gaan stijgen omdat de economie groeit en bedrijven daarvan profiteren. Dus als je geld stopt in indexfondsen loop je weinig risico dat je (op lange termijn) geld verliest.

Professionele investeerders, die worden geïnterviewd in het boek ‘How to Invest: Masters on the Craft’ van David Rubenstein, stellen dan ook voor dat dat is wat je als amateur moet doen: je vermogen in een indexfonds stoppen. Zij stellen dat je resultaten dan beter zullen zijn dan wanneer je het geld zelf gaat beleggen. In tegenstelling tot professionele beleggers hebben de niet-pro’s namelijk geen tijd om voldoende research te doen om te komen tot adequate toekomstvoorspellingen. Laat staan dat ze voldoende kunnen diversifiëren in hun portfolio. Dan zouden ze zich namelijk moeten verdiepen in meerdere markten en dat kost teveel tijd als je daarnaast nog gewoon moet werken. De enige uitzondering is dat wanneer je je leven lang in een sector hebt gewerkt, je misschien voldoende inzichten kunt opdoen om in een bedrijf in deze sector geld te stoppen.

Maar wat als je eigenwijs bent en het toch zelf wil doen? Wat kun je dan leren van de professionals? Ten eerste vereist beleggen ontzettend veel research. Wat gebeurt er allemaal in een bepaalde sector van de economie en welke kant gaat het op? Wat wordt er ‘hot’ en wanneer gaat dat gebeuren? En welke bedrijven, economieën, valuta of financiële producten worden momenteel ondergewaardeerd? En ook: welke externe factoren spelen er die invloed gaan hebben op een potentiële investering? Een voorbeeld: klimaatverandering jaagt de vraag aan naar zonnepanelen en oplaadbare batterijen. Dat gaat impact hebben op de prijzen van de grondstoffen die hiervoor nodig zijn.

Het volgende wat je moet doen is kritisch gaan kijken naar je eigen denken en dit gaan ‘stresstesten’. Klopt het wel wat je bedacht hebt? Zoals bekend staan mensen bloot aan een groot aantal cognitieve illusies die optimale besluitvorming belemmeren. Een voorbeeld is bevestigingsbias; dat betekent dat je vaak alleen zoekt naar informatie die je vooroordeel bevestigt en niet naar tegengeluiden. Jij kunt een bedrijf wel fantastisch vinden, maar misschien gebruik je wel de verkeerde aannames. Vraag dus ook aan anderen wat zij denken. Professionele investeerders zijn continu bezig hun ideeën te testen en verder te verfijnen. Als je investeerder wordt, word je student voor het leven.

Tot slot: Bij iedere investering komt risico kijken. Begrijp die risico’s en vraag je af of je bereid bent die risico’s te accepteren. Voldoet de risk-return aan je persoonlijke wensen en criteria?

Zo pakken de topbeleggers het aan
De professionele beleggers die in het boek geïnterviewd worden hebben allemaal een specialisme. De bekende investeerder Ray Dalio (Bridgewater Associates) doet bijvoorbeeld aan global macro investing. Hij kijkt naar de wereld als geheel en bestudeert hoe alles verbonden is aan elkaar en hoe de invloed van één deel invloed uitoefent op een ander deel. Zijn firma kijkt naar grote bewegingen in rentestanden, valutawaardes, geopolitieke ontwikkelingen en vele andere factoren. Hun portfolio met o.a. obligaties, aandelen en grondstoffen is afgestemd op de ontwikkelingen die zij verwachten.

In een hele andere categorie zit Ron Barron van Barron Capital. Hij zoekt naar solide bedrijven met een uitstekend managementteam. Als hij die gevonden heeft, koopt hij aandelen en die houdt hij heel lang vast. Barron was een van de vroege beleggers in Tesla. In tegenstelling tot anderen geloofde hij wel dat het bedrijf de transitie naar elektrisch kon maken. Met deze investering heeft hij heel veel geld verdiend voor zijn klanten. Zijn geheime saus is research. Hij doet naar eigen zeggen meer research naar bedrijven dan welke investeringsfirma dan ook. Een andere beleggingscategorie is vastgoed. Een vastgoed investeringstip van John Grey, president & COO Blackstone Real Estate, is: “Koop vastgoed in de steden waar de technologiebedrijven zitten. Tech is een van de belangrijkste drijfveren van economische groei.”

De auteur van ‘How to Invest’ zit zelf in private equity met zijn firma The Carlyle Group. Private equity-firma’s kopen bedrijven met als doel ze in korte tijd (een aantal jaren) te laten groeien en ze dan weer met veel winst te verkopen. Private equity-partijen brengen veel kennis mee (en geld) om deze ambitieuze groeidoelstellingen te kunnen realiseren. Venture capital-firma’s investeren in nog niet gevestigde bedrijven met vaak nog niet heel veel omzet. Dit zijn daarom investeringen met een hoger risico omdat je je beslissing niet kunt baseren op veel financiële informatie, maar vooral moet kijken naar de kwaliteit van de ondernemer, de uniekheid van een idee en het marktpotentieel. Als het goed gaat kun je er wel veel geld mee verdienen. Zowel private equity als venture capital zijn normaliter niet beschikbaar voor de amateurbelegger, maar als je veel beschikbaar kapitaal hebt (minstens een paar ton) willen een aantal firma’s vast wel met je praten.

Investeren in crypto: wel of niet doen?
Hoe kijken de topinvesteerders uit het boek aan tegen de crypto-hype van de laatste jaren? De meeste vinden het helemaal niks. Er is geen onderliggende waarde, het is te volatiel als manier om waarde vast te houden en het verspilt ook nog eens enorm veel stroom. Weinig pro’s zien het als serieuze beleggingscategorie. Als je er al geld in stopt, zeggen ze, zorg dan dat het geld is dat je kunt missen want het kan naar nul gaan.

De Bitcoin en soortgelijke digitale valuta zijn gepositioneerd als; ‘de wereld van het echte geld staat op instorten en dan is de transitie naar crypto de enige optie’. Dit scenario is echter geen waarheid geworden en zal het naar verwachting ook niet worden. Ook heeft bitcoin nog niet de banken overbodig gemaakt, zoals is voorspeld. Daar komt bij, zo stellen de investeerders, dat overheden nooit een valuta zullen tolereren naast hun eigen valuta. Kortom, als ze het te gevaarlijk vinden worden zullen het verbieden of het in elk geval sterk aan banden leggen.

Er zijn wel investeerders die geloven in de onderliggende technologie van crypto – de blockchain – en de golf van innovaties die dit nog gaat opleveren. Geld is slechts één van de toepassingen die deze decentrale technologie mogelijk maakt. Je hebt bijvoorbeeld ook slimme contracten, beveiligingsdiensten en non-fungible tokens (NFTs). Kijk als investeerder dus verder dan de speculatieve cryptomunten en probeer in te schatten welke spelers en toepassingen het in de toekomst helemaal gaan maken.

De kenmerken en vaardigheden die je nodig hebt
Wat onderscheidt de beste investeerders van de middelmatige? Rubenstein haalt uit de vele gesprekken die hij voerde de volgende gedeelde kenmerken en skills:

Hoge intelligentie: Topbeleggers deden het vaak uitstekend op school en in hun studie.

Gemak met cijfers en finance: Nodig om solide analyses te maken van mogelijke investeringen.

Willen eindverantwoordelijkheid: Ze willen graag de uiteindelijke beslissing nemen over de significante beleggingen.

Focus: Het vermogen zich te focussen op de belangrijkste aspecten van een beleggingskeuze. Ze laten zich niet makkelijk afleiden door minder belangrijke aspecten.

Intellectueel nieuwsgierig: De beste investeerders lezen heel veel en vinden dat ze nooit genoeg kennis kunnen hebben.

Competitief: Genieten van het spelletje en vinden het leuk slimmer te zijn en dingen te ontdekken die anderen missen.

Accepteren geen conventionele wijsheden. Proberen juist nieuwe dingen.

Harde werkers: Enorme passie voor hun vak.

Doorzettingsvermogen: Laten zich niet uit het veld slaan door tegenslagen en leren van mislukkingen.

Tot slot wijst Rubenstein op het belang van instinct. De beste investeerders luisteren naar hun intuïtie. Een belegger die dat heel sterk doet is Warren Buffett en dat is de meest succesvolle investeerder aller tijden. Zijn firma Berkshire Hathaway heeft een marktwaarde van 690 miljard dollar. Rubenstein noemt hem de ‘beste lange termijn voorspeller van de toekomst. Dat is in essentie wat hij al die tijd aan het doen is geweest.’