Door Jeppe Kleijngeld

The Ascent of Money

Documentaire, 2008
Regie: Adrian Pennick
Script/presentator: Niall Ferguson (gebaseerd op zijn boek)

Deel 1 – De opkomst van banken

In de documentaire The Ascent of Money, een financiële geschiedenis van de wereld, neemt Harvard professor Niall Ferguson ons mee op reis. Als historicus is Ferguson gespecialiseerd in financiële en economische geschiedenis. In The Ascent of Money laat hij ons zien waar geld en finance vandaan komen.

De documentaire begint in Peru, waar de Spaanse conquistador Francisco Pizarro in 1532 naar toe was getrokken om de legende van El Dorado te volgen. Hij roofde alle goud- en zilvermijnen van de Inca’s leeg. Het goud en zilver liet hij in munten omzetten en deze werden verscheept naar Spanje. Spanje werd echter niet rijker, want met de enorme toename in kwantiteit van de geldvoorraad, nam niet simultaan de waarde toe. Wat de Spaanse dieven niet begrepen was dat geld alleen waarde heeft wanneer iemand bereid is er iets voor op te geven. Een wijze les voor de hedendaagse schatkistbewaarders; print niet teveel briefjes bij…

Geld is gebaseerd op het vertrouwen dat iemand je ooit terugbetaald. Het woord ‘credit’ stamt dan ook af van het Latijnse woord ‘credo’ dat ‘I believe’ betekent. Leonardo of Pisa – ook bekend als Fibonacci – is de grondlegger van finance in de middeleeuwen. Hij introduceerde de superieure Hindi-Arabische wiskunde in het Westen. Zijn zeer invloedrijke publicatie Liber Abaci (Book of Calculation) uit 1202 is de basis voor het moderne boekhouden en introduceerde methoden voor de conversie van gewichten en maten, renteberekeningen, geld wisselen en andere applicaties.

De reis gaat verder naar Italië waar bankieren zijn oorsprong heeft. Christenen mochten vanwege een verbod in de Bijbel geen rente rekenen voor het uitlenen van geld, maar de Joden hadden hier geen moeite mee. Joden begonnen dus geld uit te lenen, een cruciaal aspect voor economische groei. De vraag die zich opwerpt is echter waarom de Italianen hun schulden aan de Joodse uitleners (een minderheid) zouden terugbetalen in die tijd? Een onderpand kan helpen, maar nog beter is het grootschalig organiseren van uitleners in banken…

Dit was echter niet aan de Joden, maar aan de Italianen zelf. De Italiaanse familie Medici vond een manier om de Bijbelpassage te omzeilen. Uitlenen aan bekenden mocht inderdaad niet, maar aan vreemden? Via foreign exchange diensten wist de bank het vragen van rente te omzeilen en zo evolueerde het uitlenen van geld in bankieren. De Medici werden de Corleone’s van de Renaissance. Diversificatie en decentralisatie waren hun geheimen voor risicospreiding, kostenverlaging voor klanten en het maken van winsten. Grote winsten.

De documentaire gaat verder met de opkomst van obligatiemarkten.