Kan sensitisatie overgaan?

Posted on 23 september 2014 by Jeppe Kleijngeld

‘A study demonstrated that when predicting persistent pain after an acute episode of back or neck pain, it is not the severity of the injury that is important. Instead, factors such as cumulative traumatic events, high levels of depression, and belief that pain may be permanent increase the subsequent pain and disability.’
– ‘Chronic Pain: Your Key to Recovery’ (authorhouse, 2014)

M’n vrouw Loesje nadert momenteel het einde van een revalidatietraject voor chronische pijn, die wordt gecreëerd door haar centrale zenuwstelsel zonder dat er (nog) sprake is van een lichamelijk probleem. Een verschijnsel dat bekend staat als ‘sensitisatie’. De resultaten van het programma zijn boven verwachtingen positief. Er is nog wel pijn, maar de intensiteit is sterk afgenomen en het is veel beter te beheersen.

Voor het traject begon (de wachttijd was ruim een jaar) was het echter heel lang onduidelijk hoe de toekomst eruit zou zien en in hoeverre de pijn zou overgaan. Vandaar deze blog met de vraag als titel: Kan sensitisatie overgaan?

Het antwoord op deze vraag is erg lastig te vinden op internet. Dus mochten revalidatie- of pijnartsen dit toevallig lezen, de informatievoorziening kan zeker beter. Nu begrijp ik wel dat dit lastig is. Geen enkele patiënt is hetzelfde en aangezien de chronische pijn bij sensitisatie uit de hersenen komt is het lastig te voorspellen in hoeverre dit minder wordt. Het is namelijk niet zo dat je een operatie uitvoert met een X% slaagkans. Middels een multidisciplinair programma (fysiotherapie, ergotherapie en psychologie) proberen de artsen het pijnsysteem te herprogrammeren. De uitkomst voorspellen van zo’n complex proces is moeilijk en de meeste artsen branden er liever hun vingers niet aan.

Maar ik ben geen arts en kan met stelligheid zeggen: het is absoluut mogelijk het overprikkelde zenuwstelsel tot rust te brengen, waardoor de pijn sterk zal afnemen of zelfs zal overgaan!

Wanneer je er vrij zeker bent dat er sprake is van sensitisatie en dat er niet (langer) een lichamelijk probleem aan de basis ligt van je klachten, dan heb je al een hele grote blokkade overwonnen. De meeste pijnpatiënten willen er niet aan omdat ze het gevoel hebben dat hun klachten daarmee voor ‘niet echt’ worden aangezien. De klachten zijn dat echter wel degelijk. Als je een hersenscan maakt van een persoon met ernstige pijnklachten, is er overmatig veel activiteit gaande in de pijn verwerkende gebieden. Deze pijn is echter niet meer (volledig) te herleiden tot een fysieke beschadiging. Het systeem is op hol geslagen, en je moet het weer rustig zien te krijgen.

Hoe weet je zeker of je het hebt? De meeste fysieke klachten horen vanzelf over te gaan in maximaal zes weken. Zolang je geen uitvalverschijnselen hebt, en langer dan drie maanden pijnklachten hebt die niet afnemen is de kans groot dat er sprake is van sensitisatie.

Ik adviseer je in dat geval aan de volgende stappen te nemen.

• Laat je door je huisarts doorverwijzen naar pijnrevalidatie om voor sensitisatie te behandelen. Sommige huisartsen zijn echter niet bekwaam, dus laat je niet met een kluitje in het riet sturen. De wachttijd is lang, maar je kunt in de tussentijd van alles doen. Zoals:

• Leid jezelf op over je conditie. Dit boek is een aanrader: ‘Chronic Pain: Your Key to Recovery’ door Georgie Oldfield McSp. Het is alleen in het Engels verkrijgbaar, maar de inhoud is zeer helder omschreven en wetenschappelijk onderbouwd. Oldfield gelooft dat alle pijnklachten die geen duidelijke fysieke basis hebben (naast sensitisatie ook bijv. migraine en RSI) verklaart kunnen worden door stress, levensstijlkeuzes en onverwerkte emoties. Dit noemt ze ‘Stress Illnesses’. Ze geeft in het boek vele tips en adviezen over hoe je van pijn of kunt komen. Deze zijn bewezen effectief. Lees ook mijn eerdere blog over chronische pijn: ‘Operaties vaak niet effectief. Hoe wel te herstellen van chronische zenuwpijn in de lage onderrug?’

• Ga aan de slag met mindfulness. Chronische pijn gaat vaak gelijk op met chronisch zorgen maken en angst. Op de aanhoudende pijn lijk je geen invloed te kunnen hebben. Dit kan wel, maar dan via je zorgen en je angsten. Mindfulness is hier een zeer effectieve manier voor, omdat je in het nu leert leven zonder je zorgen te maken over de dag van morgen.

• Wat voor emotionele gebeurtenissen spelen er nog meer in je leven? Vaak is er een verband aan te wijzen tussen die gebeurtenissen en je pijn. Loesje was bijvoorbeeld net moeder geworden toen het weer erg opspeelde. Het verband tussen deze gebeurtenis – die heel veel met haar gedaan heeft – en de pijn is duidelijk aangetoond.

• Denk er heel goed over na voor je je laat opereren, want dit kan de problemen alleen maar erger maken. Realiseer je goed dat alleen al het goed begrijpen van je conditie een hele lastige opgave is. Ga er met een open mind in staan, en geloof een ervaringsdeskundige, er is licht aan het einde van de tunnel.

Veel succes!

Een paar flinke stappen terug

Posted on 31 december 2013 by Jeppe Kleijngeld

17 november 2013

Het is een donkere, mistige winteravond, hier in Hotel Blooming, Bergen. Loesje en ik hebben kleine Rosa net in bed gelegd en we zijn nu aan het bijkomen van een paar drukke dagen. Dit is onze eerste vakantie dit jaar sinds Loesje zo ziek is geworden in april. Daarvoor, nadat ze haar eerste pijnblokkade had gehad, zaten we in een hotel in Nunspeet, en begon de pijn heftig toe te nemen. Na de tweede blokkade ging het helemaal mis. Het gaat nog steeds niet goed, en het wachten is op het begin van het revalidatieprogramma in 2014.

Buiten is het muisstil en in de kamer hoor je alleen het zachte gezoem van de airco. Op tafel liggen de restanten van onze roomservice bestelling; brood, omelet en vistapas. Ik heb net een fles rode wijn open gemaakt en ben van plan die vanavond helemaal weg te werken. Bergen. Roomservice. Rode wijn. Vriend Guus zou zeggen dat ik een kakker ben. Maar voor Guus is iemand al snel een kakker.

Ik heb onze spullen vanmiddag al naar het hotel gebracht. Loesje’s pijnklachten vragen om een zorgvuldige planning van activiteiten. Dat heeft ze door harde lessen geleerd. Een half uur rondzeulen met tassen en een loodzwaar kind kan dagenlang zenuwpijn opleveren. Daarom ben ik vast op en neer gegaan met alle bagage voordat ik Loesje en Rosa heb opgepikt. Ik voelde me net een hobo toen ik de lobby binnenkwam. Ik had mijn eilandkleren nog aan vol met vlekken, scheuren en gaten. Samen met Guus was ik ’s middags naar het Konijneneiland 1.0. geweest om de allerlaatste spullen weg te halen. Daarmee hebben we de verhuizing officieel afgerond en het eiland opgeleverd voor de nieuwe huurders.

Het was een vreemd gevoel om over het gigantische, lege eiland te wandelen. Nog geen jaar eerder had het nog volgestaan met kippen- en konijnenhokken, hekken, stenen vloertjes, tonnen en buizen waar de konijnen doorheen konden kruipen. Meerdere zomers had ik er vele middagen doorgebracht met Loesje en schoonvader Leo. En heel vaak was ik me bewust geweest van mijn geluk op dat moment. Nu is het tijd voor een nieuwe start…

Hotel Blooming

Nu ik hier op bed lig, soepel op de i-Pad tikkend, vind ik het een goed moment om eens terug te blikken op 2013. Het jaar zit er toch bijna op. Wat ik er ten eerste over kan zeggen is dat duidelijk de ‘13’ in het jaar zat. Loesje is door een hel gegaan. Om het beter te begrijpen, vergelijk ik zenuwpijn met de pijn die ik ervaarde toen ik een niersteen had een paar jaar terug. Die eerste ochtend toen het kristalletje in mijn plasbuis ronddwaalde verging ik werkelijk van de pijn. Zulke pijn heeft Loesje het afgelopen jaar voortdurend gehad. Ze heeft het als een echte bikkel doorstaan, maar als je geconsumeerd wordt door pijn is er weinig ruimte over voor andere ervaringen. En dat terwijl dit dé tijd is om te genieten van alles wat we hebben opgebouwd; ons prachtige dochtertje, onze relatie, ons mooie huis in de polder, enzovoorts. Maar dat denken mensen altijd, vermoed ik, als er iets op hun pad komt dat ze niet hebben voorzien.

Chronische pijn is wel te vergelijken met huisarrest. Loesje kan niet in de auto stappen om een boodschapje te doen. Ze is gebonden aan het dorp, en hoe mooi Schermerhorn ook is – het gaat vervelen. Dus, dat was wel dé duidelijke downer dit jaar. En eentje die nog niet voorbij is. Wel geloof ik dat haar zenuwstelsel langzaam tot rust gaat komen, zeker na het revalidatieprogramma dat in februari eindelijk – na 10 maanden wachten – gaat beginnen.

Een minder persoonlijke downer vind ik de harde sfeer die in Nederland is ontstaan. Momenteel is de Zwarte Pieten discussie in volle gang en veel Nederlanders – van het type dat graag in de slachtofferrol duikt – hebben het gevoel dat ‘hun laatste Nederlandse traditie’ van ze wordt afgepakt. Mijn standpunt: Uit historisch onderzoek is onomstotelijk aangetoond dat Piet inderdaad afstamt van kindslaven. Daar kunnen we anno 2013 gewoon niet meer mee aankomen. Afschaffen die handel dus. Maar ik vrees dat er nog nare dingen staan te gebeuren voordat dit een feit is. Nederland zit in een crisis, en het is geen economische dit keer.

Om toch met een positieve noot te eindigen, ik heb ook successen gekend in 2013. Loesje, ik en Rosa zijn als gezin sterk genoeg gebleken om tegen die verrotte pijn op te boksen. We hebben ons stresslevel ondanks de situatie behoorlijk terug weten te brengen. Dat is geruststellend, want vroeg of laat komt zoiets op ieders pad. Het is nog niet overwonnen, maar we hebben de test wel doorstaan. Op professioneel vlak heb ik ook grote stappen gezet, zowel in kennis als vaardigheden. Mijn goede voornemen voor 2014 is zoveel mogelijk mooie momenten te beleven met mijn gezin, en het pijnlevel van Loesje flink terug te brengen. En uiteraard weer te werken aan veel inspirerende content.

De beste wensen &
Tot volgend jaar.

Operaties vaak niet effectief. Hoe wel te herstellen van chronische zenuwpijn in de lage onderrug?

Posted on 22 december 2013 by Jeppe Kleijngeld

‘De succesvolle patiënten zijn degenen die voor zichzelf zorgen.’

Mensen met extreme pijn in de rug zijn vaak in de veronderstelling dat de pijn zo heftig is dat de beschadiging ook wel erg moet zijn. Dat werkt niet zo. De meeste volwassenen hebben abnormaliteiten in hun rug. Veel mensen die zich aan hun rug laten opereren, ervaren dan ook geen (volledige) verlichting van hun pijnklachten. Dat komt omdat chronische pijn vaak het gevolg is van een overprikkeld centraal zenuwstelsel. Dat zorgt voor extreme pijn zelfs als de oorspronkelijke beschadiging hersteld is.

Dat stelt Dr. David Hanscom in zijn boek Back in Control. Hanscom was ontevreden met de resultaten van veel rugoperaties die hij uitvoerde. Daarom heeft hij een programma opgericht om zijn patiënten te helpen met hun pijnklachten. Dit programma bevat veel meer componenten dan fysieke training. Juist de emotionele aspecten spelen een grote rol bij chronische pijn, aldus de neurochirurg.

En dat is logisch. Iemand met chronische pijn is een slachtoffer van zijn of haar pijn en wordt daar natuurlijk zeer emotioneel van. Niet alleen is hem/haar tekort gedaan, hij of zij heeft ook geen idee of het einde in zicht is. Zintuigen bestaan om mensen te beschermen. Ze leiden je tot acties, en als je die genomen hebt voel je opluchting. Bij chronische pijn kun je niks doen om jezelf los te maken van de sensaties die je voelt. Daarnaast krijg je ook nog eens te maken met onbegrip omdat niemand echt begrijpt wat je doormaakt. Verschrikkelijk! Toch is het noodzakelijk om los te breken uit het slachtofferdom en jezelf te helpen.

Hoe ontstaat chronische pijn?
Pijn begint oorspronkelijk vaak met een daadwerkelijke fysieke beschadiging, zoals een hernia die tegen een zenuw zit aangedrukt. De hersenen van de persoon die pijn lijdt, gaan zich vervolgens focussen op de pijn waardoor deze wordt opgeslagen in het pijngeheugen. Als dit lang aanhoudt worden de ontstane pijnzenuwbanen (etsen in het centrale zenuwstelsel) steeds effectiever; de minste provocatie is nu al genoeg om pijn te veroorzaken. Er is een negatieve loop ontstaan. Zelfs als de oorspronkelijke beschadiging hersteld is, kan de gedachte aan pijn al nieuwe pijn veroorzaken. De hersenen functioneren nu als vergrootglas en het eigen zenuwstelsel is de oorzaak van de pijn geworden! Dit verschijnsel staat bekend als sensitisatie.

Betekent dit dat pijn ‘tussen de oren zit’ zoals men vroeger beweerde wanneer men geen fysieke oorzaak kon vinden? Absoluut niet, laat daar geen enkel misverstand over bestaan. Wanneer iemand die lijdt aan neuropatische pijn een hersenscan ondergaat, zal men waarnemen dat de verschillende gebieden in de hersenen die zich bezighouden met pijnverwerking overactief zijn. Wat dat betreft zit de pijn dus wel tussen de oren, de interpretatie van de hersenen klopt niet meer, waardoor ze onterecht pijnprikkels als waarschuwingssignaal af gaan vuren. Deze pijn is echter niet meer (volledig) te verbinden aan lichamelijk letsel. Hier valt dus niets aan te opereren.

Herniaoperaties en pijnblokkades niet zonder risico
Omdat patiënten die langdurig pijn lijden de grip op hun leven verliezen, willen zij meer dan wat dan ook dat iemand – een arts of chirurg – ze van hun pijn afhelpt. Maar in deze afhankelijkheid schuilt een groot risico. Artsen zijn opgeleid om de oorzaak van een conditie op te sporen en deze te verhelpen. Maar bij sensitisatie kunnen harde behandelingen of ingrepen – zoals operaties of pijnblokkades tegen de pijn – desastreuze gevolgen hebben. Hersenen die al overprikkeld zijn raken dan in paniek en gaan als een gek nog meer pijnsignalen afschieten ter waarschuwing. De patiënt krijgt nu helemaal het gevoel in brand te staan, en het zenuwstelsel is nu nog moeilijker tot rust te brengen.

Ook fysieke training kan sensitisatie verergeren. Fysiotherapie bijvoorbeeld, kan helpen bij rugletsel, maar voor dit effectief kan zijn moet het zenuwstelsel tot rust zijn gekomen. Fysiotherapie is namelijk erg pijnlijk wanneer je ermee begint vanwege spieren die in eerste instantie overprikkeld raken. In combinatie met sensitisatie is dat ondraaglijk.

Iemand die hulp zoekt bij chronische pijn doet er dus goed aan om zichzelf goed op te leiden over wat er nu echt speelt. Op internet zijn vele bronnen te vinden over rugcondities en chronische pijn. Ook moet deze persoon alleen met artsen ‘in zee gaan’ die sensitisatie begrijpen, en het probleem dus anders benaderen dan bij puur fysiek letsel.

Hoe breng je het overprikkelde zenuwstelsel weer tot rust?
Er zijn verschillende factoren die bijdragen aan het overprikkelde zenuwstelsel. De aspecten zijn: slaap, educatie, angst & opwinding, medicatie, doelen stellen, psychische conditie, stress en woede. Veel mensen met chronische pijn denken; ‘ik heb dit en dit al geprobeerd maar niks helpt!’ Maar het gaat om de stap voor stap aanpak. Ieder van deze aspecten moet geadresseerd worden om het zenuwstelsel weer tot rust te brengen.

Ik zal van sommige van deze aspecten toelichten op welke manier ze bijdragen aan het in stand houden van de pijn. Wie meer wil weten adviseer ik het boek van Hanscom volledig te lezen. De eerste cruciale stap is bewustwording; de persoon die pijn lijdt moet de connectie begrijpen tussen pijn, opwinding, angst en woede. Emoties zijn belangrijk omdat de hersenen bij sensitisatie het onderscheid niet meer kunnen maken tussen fysieke pijn en zielenpijn; beide worden op dezelfde wijze verwerkt door de hersenen. Emoties veroorzaken bij sensitisatie dus pijn die hetzelfde is als de pijn van lichamelijk letsel. Ook al gaat de stress om iets anders dan pijn (bijv. over financiën, relaties, familie, etc) wordt die alsnog verbonden aan de pijn. Dit is een frustrerende cyclus om in terecht te komen; je voelt je slecht door de verschrikkelijke pijn en omdat je je slecht voelt ontstaat opnieuw pijn.

De persoon met het overprikkelde zenuwstelsel moet daarom leren begrijpen hoe hij of zij de pijn neurologisch heeft aangeleerd. ‘Wanneer je de pijnpaden leert kennen is het mogelijk het centrale zenuwstelsel weer tot rust te brengen’, aldus Hanscom. Na de bewustwordingsfase is het doorbreken van de negatieve loop de grootste uitdaging. Vaak raken mensen met chronische pijn in een sociaal isolement; één van de stressfactoren die het probleem in stand houden. Het is belangrijk om na te gaan welke emotionele problemen bijdragen aan de pijn en die problemen aan te pakken, hoe moeilijk ook.

Het ‘afleren’ van pijn is de belangrijkste uitdaging bij sensitisatie. Hoe doe je dat? Als je eenmaal hebt leren fietsen of pianospelen, verleer je dat nooit meer. Één mogelijkheid is afleiding zoeken. Immers, je denkt niet vaak aan je vermogen om te fietsen, tenzij er voortdurend een fiets voor je neus zou staan. Dat is hetzelfde met pijn: consistente pijn + focus + angst + woede = sensitisatie. Omgaan met pijn kost ook ontzettend veel energie, waardoor de pijn het leven van de patiënt steeds meer consumeert. De kunst is de focus te verleggen en je energie meer en meer op positieve zaken te richten.

Een belangrijke strategie om het zenuwstelsel te kalmeren is het herprogrammeren van de hersenen. Hanscom reikt hiervoor onder meer een zeer effectieve schrijfoefening aan. Schrijven werkt zo goed omdat je negatieve gedachten in verband gaat brengen met de zintuiglijke ervaring van het schrijven. De oefening gaat als volgt: maak drie kolommen. Wanneer een negatieve gedachte je hoofd binnenkomt schrijf je die op in de eerste kolom. In de tweede kolom schrijf je op wat de denkfout van de gedachte is (oordelend, gedachtelezend, etc). In kolom drie schrijf je vervolgens een vervangende rationele gedachte op.

Het idee is dat je hiermee je boze en angstige gedachten (die pijn in stand houden) loskoppelt van wie je werkelijk bent (je kernwaarden). Door dit langdurig en consequent te doen creëer je nieuwe zenuwpaden die de effectiviteit van de pijnzenuwbanen ondermijnen. Het creëren van deze omleidingen is het proces van herprogrammeren. Een andere methode is positieve visualisatie. Ondersteunend in het herprogrammeringproces is mindfulness voor optimale bewustwording. Pijnpatiënten worden vaak meegevoerd door de pijn, en met mindfulness leren ze in het hier en nu te blijven. Op dezelfde wijze speelt acceptatie een grote rol.

Herstellen van sensitisatie is een langdurig en moeizaam proces. Een persoon die hieraan lijdt, moet zich daarom niet proberen te richten op hoe het leven eerst was, maar op steeds verder verbeteren en functioneler worden. Één dag tegelijk.

Andere nuttige bronnen bij chronische pijn:
Feeling Good by David Burns
Unlearn Your Pain by Howard Schubiner
Eight Steps to a Pain Free Back by Esther Gokhale
Forgive for Good by Fred Luskin

Vragen over deze blog? Mail me: jkleyngeld@gmail.com

Geen empathie in het land van de zieken en verdoemden

Posted on 10 februari 2013 by Jeppe Kleijngeld

Door Jeppe Kleijngeld

Het is bekend dat in het dierenrijk, dieren vaak hun zieke soortgenoten afstoten. In een wrede wereld waarin overleven centraal staat, is er geen ruimte voor zwakte en mededogen. Een snelle dood is de beste hoop voor een ziek en gebroken exemplaar. Leven is lijden, maar lijden zonder leven is geen leven, dus laat het dan maar afgelopen zijn.

Ik heb gemerkt dat het hedendaagse mensenrijk niet anders functioneert. Het is een volslagen illusie dat we ruimte hebben voor diegene die niet langer kunnen meedraaien in de altijd maar opgewekte rattenmolen waarin we allemaal zitten opgesloten.

De welvaart heeft ons veel gebracht. Als je bijvoorbeeld een been verliest bij een ongeluk, krijg je van de medische wetenschap een kunstbeen op kosten van ons maatschappelijke ziektepotje. Maar krijg je ook mentale support om je te helpen dealen met het feit dat je niet meer zo hard kunt meelopen met de status quo? Dat is maar zeer de vraag…

Wanneer de diagnose chronische pijn luidt, zullen mensen al snel verstarren. Ze hebben er geen plaats voor in hun schijnperfecte wereld. Ze zullen het oprecht rot voor je vinden – eventjes – maar zich vooral zeer ongemakkelijk voor zichzelf voelen. Zolang er nog hoop is op een medische oplossing, zal dat de gemakkelijke mentale ontsnappingsroute zijn (‘ach, het komt wel goed joh!’), maar als de diagnose ‘levenslang’ gesteld wordt, gebeurt er wat anders met mensen. Ze schieten terug in hun dierenmodus, maar beseffen tegelijkertijd dat uitstoting in ons vredelievende en zogenaamd sociale maatschappij niet tot de gangbare opties behoort. ‘Hoe gezellig blijft hij er onder?’, zullen ze zich (soms hardop) afvragen. ‘Is hij nog wel een gezellige gozer op de borrel, het uitstapje, de wintersport? Of gaat hij alleen maar zitten treuren en de atmosfeer verzieken met zijn negativisme?

In vroeger tijden waren mensen an sich weinig vrolijke fransen. Er was redelijk weinig om vrolijk over te zijn met armoede, honger, sterfte en verdriet in het kwadraat. Wat ik al schreef, de welvaart heeft ons veel gebracht. Maar de tolerantie voor lijden is dusdanig afgenomen dat het ons ontbeert aan oprechte empathie vanuit het hart, het soort waar een zieke écht wat aan heeft kortom. Mensen zullen nu het zieke exemplaar dood wensen. Niet bewust of vanuit slechte intenties, maar ze zullen het wel doen omdat dit evolutionair zit ingebakken. Beter worden of sterven, dat zijn de opties waar we mee kunnen leven. De tussenweg – afvaren langs de rivier de Styx – is niet vertrouwd, niet veilig en niet acceptabel. Dan maar negeren het probleem en doen alsof.

Ik voel me wél erg comfortabel bij de rivier de Styx en zal deze met volle overtuiging afvaren tot het einde, waar dat ook mag zijn. In het perfecte Facebook-wereldje heb ik me sowieso nooit thuis gevoelt. Vrij leven of sterven, dat is waar het voor mij om draait. Bovendien is er nog altijd goede drugs, iets moois dat de mens heeft voortgebracht om het lichamelijke ongenoegen van de zieken en verdoemden te verzachten. Op het gebied van mentale pijn hebben we echter nog hééééééééle grote stappen te zetten om uit de voetsporen van onze voorouders te treden.