Tagarchief: Speciale relativiteitstheorie

Relatieve ervaringen

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Met zijn speciale relativiteitstheorie toonde Einstein aan dat de waarneming van tijd afhankelijk is van de snelheid waarmee de waarnemer beweegt. Hoe sneller die zich verplaatst, hoe langzamer tijd verstrijkt. De maximum snelheid in het universum is lichtsnelheid met 300.000 kilometer per seconde. Bij die snelheid staat de tijd stil.

Met kwantumtheorie in de jaren 20’ breidde de rol van de waarnemer uit van ruimtetijd naar de structuur van materie zelf. Het idee van objectief bestaande materie in de buitenwereld is definitief van tafel, iets wat nog totaal geen onderdeel uitmaakt van de publieke kennis. De waarnemer zet de atomen waar de materiële wereld van gemaakt is in beweging. Atomen kunnen dan ook eerder beschouwd worden als pixels van ervaring dan als echte objecten.

Een reden dat dit niet doordringt tot publiek bewustzijn is dat het totaal niet logisch te bevatten is. In onze alledaagse ervaringen merken we namelijk helemaal niks van deze onderliggende werkelijkheid. Waar het concept van relativiteit nog wel een beetje te vatten is, is de psychologie. Onze ervaringen bestaan allemaal relatief ten opzichte van andere ervaringen. Zo zit ik nu in een Van der Valk hotel in Heerlen een interview uit te werken. Ik vind het een redelijk hotel vergeleken met andere hotels waar ik geslapen heb. Het interview ging uitstekend vergeleken met andere interviews die ik in 2019 had.

Ik slaap de laatste tijd slecht. Dat wil zeggen vergeleken met mezelf. In de afgelopen tien jaar tijd kan ik me geen nacht herinneren dat ik niet kon slapen. Nu zijn het zo’n zes nachten in een maand tijd. Vergeleken met slechte slapers valt dat waarschijnlijk erg mee. Misschien komt het door mijn nieuwe baan als Chef Redactie. Dat is opwindend vergeleken met mijn vorige job als redacteur van een accountantstitel.

Ik heb hier een fles Chablis staan. Het smaakt me minder dan normaal. Sowieso heb ik minder behoefte aan alcohol de laatste tijd. Het is tijd voor een nieuwe kick. Binnenkort ga ik beginnen met mijn training Transcendente Meditatie (TM), een techniek ontwikkeld door Maharishi Yogi die ook The Beatles onderwees (en waar John het liedje ‘Sexy Sadie’ over schreef). ‘What have you done? You made a fool of everyooooone…’

TM is een manier om af te dalen naar bewustzijn op een dieper niveau. Tot zo’n beetje vlakbij ‘het veld’ waar we allemaal onderdeel van zijn. Als er één ding is wat niet onder de relativiteitsregels van de natuur valt is het dit veld. Ook weer wel omdat er daarmee ‘iets’ bestaat in plaats van ‘niets’. Maar het is wel het enige wat absoluut is (dus niet ‘slechts’ bestaat in relatie tot iets anders). In dit veld is alles één. En uit deze eenheid ontstaat de variëteit die wij ervaren. Die eenheid – die de meeste mensen in het leven slechts heel sporadisch ervaren – is het absolute. De rest bestaat slechts uit voorbijgaande golven.

© Jeppe Kleijngeld, oktober 2019

Mentaal-Universum.nl (werk in uitvoering)

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Door Jeppe Kleijngeld

Mentaal-Universum.nl is een webplatform dat de mentale aard van de realiteit uitlegt.

In een droom is alles wat je waarneemt een constructie van je eigen geest. Wat nou als dit in je wakkere leven ook zo blijkt te zijn? Een verschil is wel dat je geest in de ‘echte’ wereld niet alleen van jou is, maar onderdeel van een alomvattend superbewustzijn. Het mentale universum vervangt één objectieve buitenwereld door een lappendeken van miljarden, subjectieve werelden van levende wezens. Werelden die door een gedeeld, non-lokaal bewustzijn met elkaar zijn verbonden.

Het idee van een wereld binnen bewustzijn, met geest als ultieme werkelijkheid, is niet nieuw. In de filosofie heet dit idealisme. In het hedendaagse Westen is echter de tegenhanger – het materialisme, de filosofie die alles terugvoert op materiële, kwantificeerbare grootheden – de dominante opvatting geworden. Die positie heeft het materialisme vooral te danken aan het grote succes van moderne wetenschap en Darwins evolutietheorie in het verklaren van een indrukwekkend aantal natuurlijke fenomenen.

Toch is deze zienswijze niet zonder problemen. Het vinden van een plausibele verklaring voor bewustzijn vanuit materialisme is tot de frustratie van de neurowetenschap niet gelukt. Met de opkomst van kwantummechanica in de jaren’ 20 van de vorige eeuw, waarbij het lijkt alsof subatomaire deeltjes ‘reageren’ op waarneming, is bovendien de subjectieve geest reeds de natuurkunde binnengedrongen. Dit tot de ontzetting van de natuurkundigen van die tijd die tot dan hadden verondersteld de natuur te kunnen bestuderen als externe, objectieve realiteit. Nu bleek de waarnemer ineens een fundamentele rol te hebben in het tot stand brengen van die realiteit.

Omdat de natuurkunde geen rationele oplossing kan vinden voor het zogeheten meetprobleem in de kwantummechanica, hanteren de meeste fysici een beleid van shut up and calculate en laten ze de metafysische implicaties over aan filosofen. Die zijn echter zelf vaak van de materialistische school en proberen bewustzijn weg te zetten als illusie (Daniel Dennett) of emergent fenomeen uit het brein (John Searle). De veronderstelde connectie tussen kwantummechanica en bewustzijn doen de materialisten meestal af als te belachelijk om zelfs maar te overwegen. De enkeling in de wetenschap die dit standpunt nog durft te verkondigen wordt al snel weggezet als charlatan en beoefenaar van pseudowetenschap.

Toch laat het beroemde tweespletenexperiment heel duidelijk zien wat er gebeurt wanneer je de waarnemer scheidt van de externe wereld op subatomair niveau: de manifeste buitenwereld verdwijnt dan in een vage waas van wiskundige waarschijnlijkheden. Dit duidt op een non-dualistische realiteit waarin de waarnemer en het waargenomene twee kanten van dezelfde medaille zijn. Wanneer we kwantummechanica letterlijk nemen als beschrijving van de realiteit, lossen we alle grote contradicties in de wetenschap op en zijn we hard op weg naar een holistisch begrip van de kosmos.

Ik ben Mentaal-Universum.nl begonnen voor diegenen die geïnteresseerd zijn in een dergelijk nieuw (of liever hernieuwd) paradigma in de filosofie en wetenschap. Zoals de titel al aangeeft is het uitgangspunt dat we werkelijk in een mentale wereld leven waarin wij levende wezens een directe rol hebben in het manifesteren van de fysieke werkelijkheid. In deze visie bestaan objecten die we observeren in de buitenwereld niet in definitieve staat, maar krijgen ze pas in onze waarneming een positie in ruimtetijd en kwaliteiten als kleur, geur, vorm en structuur. Ook voor ons levende wezens zelf geldt dat wij niet intrinsiek ‘echt’ zijn, maar manifestaties vanuit een diepere, verborgen dimensie die bestaat uit oneindige informatievelden en subtiele energie. Dat is de natuur zoals hij echt is, alleen kunnen we hem zo niet waarnemen. Wat we te zien krijgen is een gebruikersinterface van de natuur, maar niet de ware onderliggende realiteit.

De filosofische grondslag van dit nieuwe wereldbeeld is natuurlijk het idealisme, ontwikkeld door o.a. Berkeley, Kant en Schopenhauer en het neutraal monisme van Spinoza. Ook de bekende natuurkundige Erwin Schrödinger (van de beroemde kat die zowel dood als levend tegelijkertijd is) onderschreef Advaita Vedanta, een spirituele traditie die sterk lijkt op idealisme. Hij zei dat “verscheidenheid alleen maar schijn is en dat er in werkelijkheid slechts één geest is.”

Wetenschapper Robert Lanza heeft in zijn boek Biocentrism (2009) het idealistische gedachtegoed onderbouwd met de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Met zijn theorie van een fundamenteel levend universum legt hij uit hoe realiteit een proces is dat tot stand komt door de interactie van geest en materie/energie in superpositie (wolk van waarschijnlijkheden). Met zijn theorie lost Lanza de tegenstrijdigheden op tussen speciale relativiteit en kwantummechanica, geeft hij een verklaring voor de perfecte afstemming van de constanten van de natuur op het leven, en legt hij uit hoe ruimte en tijd niks anders zijn dan instrumenten van de geest om alles aan elkaar te knopen. Een idee van Immanuel Kant dat nu wetenschappelijk goed te onderbouwen is.

De kwantitatieve psycholoog Donald Hoffman heeft een vergelijkbare visie ontwikkeld (bewust realisme) en heeft zichzelf tot doel gesteld dit kwantificeerbaar te maken middels een wetenschappelijk valideerbaar, wiskundig model. Hiermee hoopt hij uit te leggen hoe alles – inclusief ruimte, tijd en materie/energie – tot stand komt door de interactie van bewuste agenten. Wanneer hij hier in slaagt zou hij de geschiedenis in kunnen gaan als de wetenschapper die het lichaam-geestprobleem heeft opgelost, het moeilijkste probleem in de filosofie dat al speelt sinds Plato. Al zal het verkrijgen van brede acceptatie voor het bestaan van immaterieel en non-lokaal bewustzijn misschien nog moeilijker blijken dan het kwantificeren ervan. Een paradigmaverschuiving van dit formaat gaat wel minimaal een generatie of twee overheen.

Er zijn naast Lanza en Hoffman nog een aantal andere wetenschappers die de status quo uitdagen, zoals de groep van het manifest voor post-materialistische wetenschap. Op Mentaal-Universum.nl komen deze bewustzijn-activisten uitgebreid aan bod en zal ik in losstaande essays het mentale universum verkennen en de implicaties duiden voor ons denken over realiteit, betekenis, cultuur, leven en dood.

Andere essays over dit onderwerp
– Bewustzijn in de 21e eeuw
– Bezwaren tegen nondualiteit
– Espresso drinkende George Clooney toch niet ontstaan uit toevallig botsende moleculen?
– Mind Matters
– De oorsprong van ons bewustzijn
– De Pulp Fiction vraag: Gebeuren dingen gewoon?
– De Vietnam-oorlog vanuit eenheidsbewustzijn
– Vrije WIL bestaat WEL
– Waarom zijn we hier?
– Wat is het mentale universum?

Lessen in scenarioschrijven #3 – Gebruik van symboliek

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Lees ook:
– Lessen in scenarioschrijven #1 – De basis
– Lessen in scenarioschrijven #2 – Inspiratie

The Hero’s Journey begins here…

We vervolgen de serie over scenarioschrijven met symboliek. Esoterische symboliek welteverstaan, dat wil zeggen dat niet iedereen het ziet; je moet er een beetje verstand van hebben. Dat neemt niet weg dat symboliek in ons collectieve onderbewuste zit opgeborgen (Jung), dus wanneer we het aanschouwen doet het toch iets met ons al kunnen we niet direct omschrijven wat.

Symboliek is een omvangrijke studie, dus in één artikel kan ik er weinig over kwijt. Wat ik daarom wil doen is 10 voorbeelden geven van hoe symboliek gebruikt wordt in populaire films. Dat geeft je een idee over hoe je het kunt inzetten. Bronnen waar je vervolgens zelf op zoek kunt gaan naar geschikte symboliek voor je scenario zijn onder meer: het numerologische, kabbalistische, astrologische, magische, mythologische en het occulte. Daarnaast kun je kijken naar tarotkaarten, alchemie, iconografie en het mysticisme.

De 10 voorbeelden uit populaire films (met heel veel dank aan Robert W. Sullivan) zijn:

1. Zoektocht naar kennis
De Griekse oudheid biedt een schat aan symbolische betekenis. ‘Gnosis’ is het Griekse woord voor kennis. Het gnosticisme is een christelijke filosofie met mogelijk wortels in het oude Rome en Perzië. Sophia, wier naam in het Grieks ‘wijsheid’ betekent (Philo-Sophia = letterlijk: vriend van wijsheid), is een van de centrale figuren in het gnosticisme dat de nadruk legt op individuele kennis en wijsheid als weg naar de verlossing en vereniging met God. Incarnaties van het vrouwelijke archetype Sophia in literatuur en film zijn o.a. Alice in ‘Alice in Wonderland’ en Dorothy in ‘The Wizard of Oz’. Alice en Dorothy bereiken Gnosis door een occulte en mystieke ervaring door te maken. Ze worden beide naar een magische wereld getransporteerd middels een ‘ladder’ (Jacob’s Ladder, ladder van Minerva), namelijk een tornado (Dorothy) en een konijnenhol (Alice) respectievelijk. De ervaringen die ze vervolgens ondergaan hebben hun grondslag in Gnostische wijsheid, verlichting, het mystieke, het occulte en het dualistische.

2. Dualisme
Het dualisme is de leer dat het heelal beheerst wordt door twee tegenovergestelde principes, het ene goedaardig en het andere kwaadaardig. Dit is als thema volop aanwezig in o.a. science fiction in fantasy films, zoals ‘The Lord of the Rings’ en ‘Star Wars’. In laatstgenoemde neemt het duistere, mechanische keizerrijk het op tegen de lumineuze, organische rebellen.

In ‘The Lord of the Rings’, met name in deel twee ‘The Two Towers’, staat ook de strijd tussen industrie en natuur centraal. Saruman’s orcs vernietigen grote delen van het woud van Fangorn om een gigantische oorlogsindustrie op te bouwen in Isengard. Dit symboliseert de inval op de natuur door de Industriële Revolutie in de 19de eeuw. Het personage Treebeard, een lopende en pratende boom, verwoordt het als volgt; “There’s always smoke rising from Isengard these days. There was a time when Saruman would walk in my woods, but now he has a mind of metal, and wheels. He no longer cares for growing things.”

Een ander aspect van dualisme dat in ‘The Two Towers’ aan bod komt is dat tussen geest en materie. Centraal in de film staat het het verbond tussen de twee torens van Sauron en Saruman: Barad-dûr en Orthanc. Het oog van Sauron staat voor spirituele kwaadaardigheid terwijl Saruman het stoffelijke kwaad personifieert. Saruman vertegenwoordigt de fysieke tirannie die de natuur overspoeld en Sauron is een soort bovenzinnelijk kanker dat overleeft zolang de ene ring blijft bestaan in Midden-Aarde.

3. De zonneheld
Ian Fleming, schrijver van de James Bond boeken, werkte voor zijn carrière als schrijver in de Britse Naval Intelligence samen met de occultist Aleister Crowley. Deze vriendschap heeft grote invloed gehad op de James Bond boeken. Bond is de zonneheld (‘Solar Hero’) die het opneemt tegen een superschurk met een duister doel; vaak streven deze schurken een nieuwe wereldorde na met zichzelf aan het hoofd. Ook de Bond-films en boeken staan bol van het dualisme: licht en duisternis, goed en kwaad, verdorvenheid en onschuld…. Bond is het heroïsche archetype die het opneemt tegen het vileine archetype die vaak een toepasselijke naam draagt, zoals Dr. No (negatief geladen tegenover Bond’s positieve held)


De zonnehelden in films (James Bond, Neo, Luke Skywalker) krijgen tegenwicht van de maan die gepersonifieerd wordt door een vrouwelijke held. Princes Leia (Carrie Fisher) draagt in ‘Star Wars’ witte jurken om de nachtelijke glans van de maan te personificeren.

4. Eenheid met vrouwen
Waarom maakt James Bond zoveel vrouwen het hof? Ook hierin schuilt symboliek van dualistische aard (man-vrouw). Ik laat expert Robert W. Sullivan aan het woord: “If the godhead joins the male and female in the ultimate unity, than to be like God-man must unite the masculine and the feminine elements of his nature. In Jungian terms he must unite himself to his ANIMA, the feminine part of a man’s personality. In terms of sexual symbolism, he must penetrate and ‘know’ his own virgin feminine component to enter the temple where the godhead is concealed. In other words, Bond must unite with the sacred feminine or ‘the Bond Girl’ to achieve a form of Gnostic alchemical ascent allowing him to defeat the Demiurge-like villain.”

Simpel gezegd, Bond moet seks hebben met de Bond-girl om de bad guy te verslaan. De namen van de Bond-girls stralen altijd seksualiteit en energie uit: Pussy Galore (vagina in overvloed) en Domino Vitali (vitale dame). Deze heilige eenheid gaat altijd goed, op één keer na. In ‘On Your Majesty’s Secret Service’ trouwt Bond met Teresa ‘Tracy’ Draco, dochter van Marc-Ange Draco, leider van een machtig Corsicaans misdaadsyndicaat. Oftewel, Bond’s vrouw is zelf afkomstig van de donkere zijde (Draco betekent dan ook ‘Draak’ in Grieks/Latijn). De alchemie tussen licht en duisternis is niet mogelijk en direct na de bruiloft – nog voordat zij het huwelijk geconsumeerd hebben – wordt Tracy doodgeschoten door Bond’s aartsvijand Blofeld. De draak wordt gedood door een andere draak.


Het gedoemde huwelijk tussen Bond en Tracy Draco laat zien hoe het onderbewuste symboliek oppikt. De relatie tussen Bond en zijn nieuwe schoonfamilie voelde al vanaf het begin ongemakkelijk.

5. Locaties als symbool
Het Overlook Hotel in Stanley Kubrick’s horrorfilm ‘The Shining’ staat symbool voor de donkere kant van de Verenigde Staten. Het hotel is gebouwd op een oude Indiase begraafplaats, net als het land Amerika gebouwd is op Indianenland. Daarmee hebben de kolonisten letterlijk de natie van de Indianen begraven. Oude presidenten zijn te gast geweest in het geïsoleerde Overlook Hotel. En de kleuren rood, wit en blauw – emblemen van de Amerikaanse vlag en patriottisme – zijn volop aanwezig in de film.

6. Faustiaans pact
Een Faustiaans pact is een deal waarbij een ambitieuze persoon zijn morele integriteit inruilt voor macht en succes. In ‘Star Wars: Revenge of the Sith’ personifieert Anakin Skywalker Dr. Faust en kanselier Palpatine de duivel zelf. Anakin’s motivatie is mystieke Sith wijsheid te vergaren die hem zal helpen zijn vrouw Padmé van een zekere dood te redden (hij ziet haar dood – zijn grootste angst – voor zich in zijn dromen). De Faust legende is de basis van vele artistieke, literaire, muzikale en filmische werken door de eeuwen heen.

Chancellor Palpatine: Did you ever hear the tragedy of Darth Plagueis the Wise?
Anakin Skywalker: No.
Chancellor Palpatine: Darth Plagueis was a Dark Lord of the Sith who lived many years ago. He was so powerful and so wise that he could use the Force to influence the midichlorians to create life… He had such a knowledge of the dark side that he could even keep the ones he cared about from dying.
Anakin Skywalker: He could do that? He could actually save people from death?
Chancellor Palpatine: The dark side of the Force is a pathway to many abilities some consider to be unnatural.
Anakin Skywalker: What happened to him?
Chancellor Palpatine: He became so powerful… the only thing he was afraid of was losing his power, which eventually, of course, he did. Unfortunately, he taught his apprentice everything he knew, and then one night, his apprentice killed him in his sleep. It’s ironic that he could save others from death, but not himself.
Anakin Skywalker: Is it possible to learn this power?
Chancellor Palpatine: Not from a Jedi.

7. Het Jezusfiguur
Vaak is de held in fantasiefilms een Messias-achtig figuur zoals Jezus Christus. Denk bijvoorbeeld aan Neo in ‘The Matrix’ of Anakin Skywalker in ‘Star Wars’. Kijk naar het levensverhaal van Anakin Skywalker: een profetie voorspelde zijn komst, hij beschikte over speciale krachten en zijn moeder verwekte hem zonder vader (“there was no father. I can’t explain what happened”). Zijn moeder Shmi Skywalker werd in ‘The Phantom Menace’ dan ook gespeeld door Pernilla August die hetzelfde jaar (1999) verscheen in de tv-film ‘Mary, Mother of Jesus’ in de rol van Mary. De planeet Tatooine waar Anakin ontdekt wordt lijkt veel op Palestina.

Aan het einde van de eerste Star Wars trilogy offert Anakin Skywalker (dan al lange tijd getransformeerd in Darth Vader) zich op om het universum te redden van de kwade Sith. Hij verlost zichzelf dan als het ware van zijn zonden als Darth Vader en daarvoor Anakin (lust, jaloezie en woede). Nu was Jezus zelf zonder zonden volgens de meeste versies van de Bijbel, maar in het veel realistischer verhaal ‘The Last Temptation of Christ’ is dat wel anders.


Neo (Keanu Reeves) is in ‘The Matrix ’een echt Jezusfiguur

8. Symbool voor oneindig
Op 26 oktober 1985 wordt Einstein, de hond van uitvinder Doc Brown, de eerste tijdreiziger in de geschiedenis. Hij doorbreekt het ruimtetijd continuüm wanneer de tijdmachine die Brown gebouwd heeft 88 mijl per uur bereikt. De naam Einstein is toepasselijk aangezien het Albert Einstein’s speciale relativiteitstheorie is die de manipulatie van ruimtetijd mogelijk maakt. Het nummer acht, wanneer op zijn kant gezet, is het symbool voor opsluiting in de tijd, vandaar de 88 mijl per uur die nodig zijn om de ‘Flux Capacitor’ in de tijdmachine te activeren. De ‘Back to the Future’ serie is geïnjecteerd met Egyptische legenden. Die worden uitgebreid besproken in het boek ‘Cinema Symbolism’.

9. Ego, Schaduw, Zelf
Carl Jung was degene die het begrip ‘schaduw’ in de psychologie introduceerde. Hij gaf daaraan een geheel eigen betekenis: het verborgen ware zelf. Dat ware zelf kleeft aan je zoals je schaduw in de stralen van de zon. Als je in het zonlicht staat kun je hoog of laag springen, tegen je schaduw schoppen en wat al niet, maar je raakt die schaduw niet kwijt. Dat geldt precies zo voor je ware zelf. Want je ware zelf, dat ben je, en dat blijft bij je, hoe verborgen ook en hoe je ook je best doet het te verstoppen.

In Alfred Hitchcock’s ‘Psycho’ (1960) verkleedt Norman Bates zich als zijn moeder, imiteert hij haar stem, en vermoordt hij jonge vrouwen die ‘moeder’ boos maken met hun flirterige gedrag. Norman is een echte split personality die zowel moeder als zoon is, schaduw en bewust ego. Hitchcock gebruikt de symbolische schaduw persoonlijkheid ook voor het personage Marion Crane (Janet Leigh) in de film. Dit wordt uitgedrukt in de lingerie die ze draagt. Voordat ze geld gestolen heeft, zien we haar in wit ondergoed dat haar onschuld en bewuste ego uitdrukt. Na de diefstal die ze pleegt draagt ze zwarte lingerie dat de schaduwzijde van haar persoonlijkheid symboliseert en haar nieuwe betrokkenheid bij slechte zaken. Net als Bates heeft de persoonlijkheid van Marion Crane twee contrasterende zijden. Bates straft haar door haar, verkleed als zijn moeder, dood te steken in de douche.

10. Wrede moeders
In ‘Alien’ (1979) komt de vrouwelijke held Ripley erachter dat het enige doel van de ruimtemissie waar ze aan deelneemt is om een levend exemplaar van een Xenomorph – een kwaadaardige alien – naar de aarde te brengen. Dat de bemanning daarbij omkomt maakt de opdrachtgever niet uit. De naam van de boordcomputer die de missie coördineert is MOTHER. Het enige andere bemanningslid dat de plannen van MOTHER kent is het kunstmatige wezen Ash, dat de computer compleet volgzaam dient net als Norman Bates zijn moeder dient in ‘Psycho’.

Het idee van een wraakzuchtige en wrede moederfiguur komt uit de mythologie in de vorm van de verdorven godin Nemesis. Andere bekende voorbeelden zijn:
– Joan Crawford (Faye Dunaway) in ‘Mommie Dearest’ (1981)
– Margaret White (Piper Laurie) in ‘Carrie’ (1976)
– Livia Soprano (Nancy Marchand) in ‘The Sopranos’ (1999-2007)
– Mary (Mo’Nique) in ‘Precious’ (2009)
– Ma Jarrett (Margaret Wycherly) in ‘White Heat’ (1949)
– Janine ‘Smurf’ Cody (Jacki Weaver) in ‘Animal Kingdom’ (2010)
– En ook al is ze dood in de film, Norma Bates in ‘Psycho’ (1960)


De ‘Queen Mother’ in ‘Aliens’: de wrede moeder in ware monsterlijke vorm…

In het volgende en laatste deel van de serie – ‘de mindset’ – bespreken we wat er komt kijken bij het mentale proces van scenarioschrijven.

Espresso drinkende George Clooney toch niet ontstaan uit toevallig botsende moleculen?

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Door Jeppe Kleijngeld

Vanuit onze typische Westerse opvattingen kijken we doorgaans naar het ontstaan van het leven en het universum alsof het puur materiële en toevallige aangelegenheden betreft.

De oerknal: 13,7 miljard jaar geleden werd vanuit één beginpunt (de singulariteit) triljoenen triljoenen triljoenen tonnen materie gelanceerd. Maar hoe en waarom? Dat weten we niet.

Evolutie: Door een toevallige samenloop van omstandigheden ontstond op een klein rotsblok (de aarde) nabij een derde generatie ster (onze zon) bij puur toeval leven. Na miljarden jaren evolutie heeft dat uiteindelijk geresulteerd in… ons. Maar hoe precies? Geen idee.

De hersenen: Wat zijn wij? In essentie een stel hersenen met een (soms) fraaie verpakking eromheen, maar hoe komt het bewustzijn tot stand? Gemakshalve denkt de wetenschap dat ook dit toevallig uit moleculen is ontstaan, maar er is geen enkel bewijs voor dat dit mogelijk is, eerder het tegenovergestelde.

Eeuwenoude religies en filosofen hebben altijd intuïtief geweten dat levende wezens meer zijn dan puur een fysiek, bij toeval ontstaan systeem. Hen zal het dan ook niet verbazen dat de (Westerse) wetenschap er niet in slaagt het hele universum en leven te verklaren vanuit de puur fysieke, wiskundige benadering. Er komen steeds meer scheuren in deze aannames, de theory of everything zit op een dood spoor, maar wat voor alternatieven zijn er?

Behalve het religieuze alternatief: ‘God heeft de wereld geschapen’, is er nog een alternatief vanuit de biologie. De naam van deze theorie is ‘biocentrisme’ en de bedenker is wetenschapper Robert Lanza. Het mooie van biocentrisme is dat het helemaal in lijn is met de vreemde waarnemingen uit de kwantumtheorie die traditionele wetenschap niet kan verklaren. Lanza haalt er een element bij dat in de ‘alles is toeval’ aannames ontbreekt: het bewustzijn. En daarmee komt hij een heel eind in het verklaren van het ontstaan van alles.

Biocentrisme in het kort

Bewustzijn creëert het universum, niet andersom.

In de Westerse opvattingen bestaat het universum als grote, hoofdzakelijk lege ruimte waarin toevallig leven is ontstaan. Maar volgens deze benadering is het leven niet meer dan een bijproduct – een schimmeltje op een rotsblok – en lange tijd was er helemaal geen leven en na de ondergang van de mensheid zal er weer een lange tijd geen leven zijn. Tenminste niet in dit hoekje van het universum.

Volgens biocentrisme bestaat er helemaal geen leeg en ‘dom’ universum onafhankelijk van leven. Het enige universum dat er bestaat is het universum dat we zelf waarnemen. Levende wezens met bewustzijn creëren het universum zelf. Dat betekent dat als je ’s avonds naar bed gaat, je keuken niet meer echt bestaat. Hij bestaat alleen als je hem waarneemt. De maan zou er niet zijn als we hem niet met zijn allen zouden waarnemen. En als wij er niet meer zouden zijn, zou het universum dat wij kennen oplossen in een wolk van potentie, maar niet langer bestaan als materiële werkelijkheid.

Een oude filosofische vraag is; als in een leeg bos een boom omvalt, maakt dit dan geluid? Immers, niemand is in de buurt om het te horen. Volgens biocentrisme is deze vraag irrelevant. Als er niemand in het bos is om het waar te nemen, bestaat het bos niet, alleen als mogelijkheid. Tenzij planten en bomen ook bewustzijn hebben en het lijkt erop dat dit best eens zou kunnen, dus maak van het bos een stadscentrum en van de boom een omvallende toren.

Ruimte en tijd bestaan niet echt
Kortom, er bestaat geen objectieve wereld, maar slechts de miljarden subjectieve werelden die levende wezens waarnemen. Buiten het bewustzijn bestaat niks. De interne en externe wereld die wij ervaren zijn in feite twee kanten van dezelfde medaille en de verbinding tussen die twee kan niet verbroken worden. En onze waargenomen werelden gaan allemaal in elkaar over. In de natuur is alles één. Ruimte en tijd zijn volgens biocentrisme niets meer dan constructies van de geest. Net als zintuigen helpen zij ons de wereld te begrijpen, maar ze bestaan niet echt. Ze zijn onderdeel van de mentale software van dierlijke organismen die sensaties omvormt tot multidimensionale objecten. We dragen ruimte en tijd met ons mee, zoals een schildpad het schild op zijn rug met zich meedraagt.

Volgens biocentrisme is tijd slechts een mechanisme dat we gebruiken om veranderingen waar te nemen. De klok tikt verder, we worden langzaam ouder, de zon komt op en gaat weer onder, maar geen van deze dingen bewijst dat tijd echt onafhankelijk bestaat van onze waarnemingen.

Als tijd en ruimte niet bestaan heeft dat nogal wat implicaties. Het betekent in de eerste plaats dat het bestaan geen echt begin en einde meer heeft. Beide woorden ‘begin’ en ‘einde’ zijn begrippen die met tijd te maken hebben. Bestaat tijd niet meer, dan verliezen die begrippen hun betekenis. Ook doodgaan is zonder tijd slechts een illusie. De sequentie waarin dingen lijken te verlopen doet er niet toe wanneer tijd slechts een instrument van de geest is. Andere mensen zien je dode lichaam, maar dat ben jij niet. Jouw bewustzijn bestaat ergens anders voort binnen het alles is één universum, al heeft ‘ergens’ ook weer geen betekenis omdat ruimte niet echt bestaat. Bewustzijn bestaat uit een 23 watt bolletje energie en zoals je misschien nog weet van de natuurkunde les: energie kan nooit verloren gaan. We zijn allemaal onlosmakelijk verbonden met het universum en hier nooit meer los van te koppelen.

Biocentrisme en vooral de illusionaire natuur van ruimte en tijd zijn lastige concepten om te bevatten zolang we in ons afgebakende menszijn vastzitten. Bij doodgaan kunnen we eindelijk losbreken uit de begrenzingen van ons lichaam en buiten de tijd bestaan, dus dat is een bevrijding en niet iets om bang voor te zijn.

Bewijzen voor biocentrisme: kwantumtheorie en ‘goldilocks’ universum
Het proces van creatie en de rol die de observant hierin speelt is goed zichtbaar in de bekende experimenten uit de kwantummechanica. Vooral het double slit experiment laat goed zien welke rol de observant speelt. Kwantumtheorie heeft ons geleerd dat subatomaire deeltjes NIET bestaan op een definitieve plek. Ze bestaan slechts als reeks van waarschijnlijkheden die niet manifest zijn. Zodra er een observant een meting doet stort ieder van deze golffuncties in elkaar en nemen een vaste positie in. Zo ontstaat een fysieke realiteit. Het bewustzijn is krachtig genoeg om een materiële wereld te creëren. Denk aan schizofrene patiënten die hele werelden scheppen in hun hoofd (‘A Beautiful Mind’). Voor hen is die wereld net zo echt als de echte wereld. Na 100 jaar experimenteren kunnen wetenschappers niet anders dan erkennen: de waarnemer is NIET te verwijderen uit de kwantumrealiteit.

Atomen bestaan sowieso uit veel meer leegte dan vaste materie, dus zo gek is het idee niet dat de maan pas gevormd wordt als we ernaar kijken. Als bij de studie van de kleinste bouwstenen van de natuur de waarneming het gedrag van die bouwstenen verandert is die waarneming kennelijk essentieel, betoogt Lanza. Dit geldt overigens niet alleen voor de kleinste deeltjes; de experimenten zijn inmiddels ook uitgevoerd met grotere moleculen die uit honderden atomen bestaan en daaruit kwamen dezelfde resultaten: ze bestaan alleen als wolk van mogelijkheden voordat ze geobserveerd worden. Lanza’s stelling is dat wat geldt voor grote atomen en kristallen ook geldt voor flatgebouwen en planeten.

In andere kwantum experimenten is aangetoond dat deeltjes die met elkaar verbonden zijn (‘entangled particles’) met elkaar kunnen blijven communiceren ongeacht hoe ver ze van elkaar verwijderd zijn. Dat kan twee dingen betekenen: ze kunnen sneller communiceren dan lichtsnelheid wat niet kan volgens Einstein’s algemene relativiteitstheorie of de ruimte tussen de deeltjes bestaat niet echt… Volgens biocentrisme bestaat ruimte inderdaad niet echt en zitten we allemaal in feite op elkaar en in elkaar verweven. Dat is in lijn met Einstein: de sterren lijken ver, maar als we met lichtsnelheid konden reizen reduceert de reisafstand tot nul (bij reizen met lichtsnelheid staat de tijd stil). Zo bezien bestaan ruimte en tijd alleen in onze subjectieve ervaringen en niet als losstaande, objectieve entiteiten.

Een ander belangrijk argument voor biocentrisme is het ‘goldilocks’ universum. Ons universum is te geschikt voor leven om per toeval ontstaan te zijn. Was de Big Bang een miljoenste krachtiger geweest, dan waren we er niet geweest. Als de zwaartekracht één tandje lager was geweest, dan zouden er geen sterren zijn en dus ook geen zon. En zo zijn er meer dan 200 fysieke parameters, waarvan de kleinste wijziging zou betekenen dat wij nooit zouden bestaan.

Natuurlijk kun je aanvoeren dat het logisch is dat we bij toeval zijn ontstaan omdat we ons anders deze vraag niet konden stellen, maar dat is een beetje vreemd. Een gevangene die het vuurpeloton met 100 schutters heeft overleefd denkt ook niet; ‘natuurlijk heb ik het overleefd, anders zou ik hier niet staan’. Die zou afvragen waarom 100 kogels hem niet gedood zouden hebben. Biocentrisme doet hetzelfde voor ons bestaan op aarde. In de woorden van Lanza: ‘The very structure of the universe is only explainable through biocentrism. The universe is fine-tuned for life, which makes perfect sense as life creates the universe, not the other way around. The universe is simply the complete spatio-temporal logic of self.’

Kort samengevat, creatie is het manifest worden van het non manifeste. En daar heb je een waarnemer voor nodig. En die waarnemer ben JIJ. Gefeliciteerd met het mooie universum dat je ontworpen hebt.