Tagarchief: Lucide dromen

Hoe is het om… ?

Posted on by Jeppe Kleijngeld

De Amerikaanse filosoof Thomas Nagel (1937) werd bekend met zijn artikel What is it like to be a bat? (1974). Het is een kritiek op het reductionisme, de opvatting dat alles – inclusief onze geest – terug te voeren is tot fundamentele elementen. We kunnen een vleermuis volledig binnenstebuiten keren en alles over zijn fysisch-biologische eigenschappen leren, maar we zullen dan nog steeds niet weten hoe het voelt om een vleermuis te zijn; hoe het is om ondersteboven te hangen in een grot of blind in de nacht op insecten te jagen via echolocatie.

Nagel heeft gelijk. We kunnen onmogelijk weten hoe het is om een vleermuis te zijn of een ander levend organisme. Bewustzijn voelt uniek voor iedereen. Wij zijn allemaal het middelpunt van ons eigen universum. In een biocentrisch universum voelt dat niet alleen zo, maar is dat ook letterlijk wat er aan de hand is. We dragen het universum immers met ons mee waar we ook heengaan. Een vleermuis is, net zoals jij dat bent, een tijdelijke lokalisering van het superbewustzijn in onze spatiotemporale wereld. Zolang jouw lokalisering plaatsvindt, krijg je exclusief toegang tot unieke mentale content. Deze gedachtestromen en persoonlijke ervaringen zijn van ‘jou’ alleen en voor niemand anders beschikbaar. Dit geldt voor alle levende wezens. Zolang de lokalisering duurt, kun je niet weten hoe het is om je in een andere lokalisering te begeven. Een golf in een oceaan kan ook niet gelijktijdig in een andere golf zitten. Pas na de dood komt die mogelijkheid weer beschikbaar via mentale reïncarnatie.

Tot die tijd moeten we genoegen nemen met ervaringen in virtuele realiteit. Of we kunnen in een lucide droom transfiguratie toepassen en een mentale voorstelling maken van hoe het is om een tijger of een slang te zijn. Dit zijn beide echter slechts simulaties en dus geen volledig betrouwbare weergave van de werkelijke ervaring die de ego-geest overstijgt. Maar het is wel het dichtste bij dat we ooit kunnen komen bij de ervaring hoe het voelt om een ander levend wezen te zijn.

PS: Voor nu althans. In het boek ‘Ready Player Two’ is een technologie uitgevonden die het mogelijk maakt ervaringen op te nemen en deze via een machine-brein interface af te spelen.

Vakantie – Deel 2

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Dag 12 van 24 | Antipasti

De mensen in het ziekenhuis waren super aardig, maar de dokter had slecht nieuws. Een zwaar gekneusde enkel – derdegraads – met losse botschil (avulsiefractuur). Dat betekende in eerste instantie drie weken in het gips en geen enkele druk op mijn linkerbeen zetten. We zouden onze vakantieplannen wat moeten bijstellen.

Toevallig was ik net bezig met het filosoferen over / doodsbang zijn voor ‘entrapped consciousness’ en kreeg ik nu een hele kleine glimp van wat dat betekent. Wat ik hiermee bedoel is mentale gevangenschap van mens en dier en de psychologische gevolgen hiervan. Er zijn in de basis twee vormen: opgesloten zijn (fysieke gevangenschap) of een fysieke beperking. Denk aan condities als een dwarslaesie en locked-in syndrome waarin bewustzijn gevangen zit in een niet-werkend lichaam. De ultieme nachtmerrie en hier kon ik niet van slapen.

Wanneer je iets breekt besef je hoe kwetsbaar je bent. Een kleine misstap en je leven kan voor altijd anders zijn. Maar er zijn ook andere verstoringen die kunnen optreden. Loesje heeft met fibromyalgie te maken met een psychosomatische oorzaak voor ‘entrapped consciousness’. De energie van het lichaam volgt niet meer haar wil, maar een eigen, beperkte koers. In de film Awakenings, valt een bacterie de hersenen van de patiënten aan waardoor ze letterlijk verstenen. Deze conditie – sleeping sickness – stelt het bewustzijn, of in ieder geval de eigen wil, buiten werking, maar desondanks ervaren de patiënten hun conditie deels wel.

Maar vergeet niet hoe flexibel de menselijke geest is, hielp Loesje me herinneren. Mensen zijn – na een korte of lange aanpassingsperiode – in staat om aan bijna iedere conditie te wennen. Waarmee uiteraard niet gezegd is dat de conditie ‘leuk’ hoeft te zijn of dat volledige acceptatie lukt. Absoluut niet zelfs. Maar je geest zoekt altijd naar een manier om verder te leven. Wat de omstandigheden ook zijn.

Zo’n gekneusde enkel stelt natuurlijk totaal niks voor vergeleken met de genoemde condities. Toch voelde ik me kwetsbaar. Dat bleek ook uit mijn dromen. In één van deze dromen was ik met Loesje op een receptie van A.F.Th. van der Heijden. Zijn overleden zoon Tonio arriveerde per speedboot met zijn vriendin. Hij was boomlang en hij torende boven me uit toen hij me de hand schudde. Van der Heijden is er duidelijk in geslaagd zijn zoon te vereeuwigen in het collectieve bewustzijn met zijn requiemroman.

Toen was ik opeens naakt op de receptie en voelde ik me bijzonder ongemakkelijk over het feit dat mensen mijn geslachtsdeel konden zien. Gelukkig is naakt zijn één van de droomsignalen van mijn lucide droomoefeningen. Ik realiseerde me dat ik droomde en binnen de kortste keren vloog ik buiten rond over bijzonder gedetailleerde moerassen gemaakt van boterhammen.

Lucide dromen is één van de manieren – naast out-of-body travel – waarop mensen met een dwarslaesie en locked-in syndrome vrijelijk bewegend bewustzijn kunnen ervaren. Al is het vaak maar voor heel even.

Ready Player Two: Ultieme nerd fantasie vervolgd

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Het vervolg op ‘Ready Player One’ – dat in 2018 verfilmd werd door Steven Spielberg – is een must voor nerds en geeks. In deel 1 won de wees Wade Watts, met een aantal vrienden, een Easter egg hunt met als hoofdprijs de ‘Oasis’, een virtuele wereld gebouwd door de excentrieke game designer James Halliday die de wedstrijd organiseerde toen hij hoorde dat hij stervende was. De wedstrijd was een soort Willy Wonka contest voor geeks, want de Gunters (Egg Hunters) moeten vooral verstand hebben van jaren 80’ films, muziek en games – de allergrootste passies van Halliday en mede-oprichter Ogden Morrow (gespeeld door de geweldige Simon Pegg in de film).

In deel 2 zijn Watts en vrienden dus de eigenaar van het grootste economische asset ooit gecreëerd. Want in de toekomst – het boek speelt zich af in 2048 – hebben milieu- en klimaatproblemen de planeet dusdanig verziekt dat alleen nog in de virtuele wereld plezier te beleven valt (zoals wel vaker bij sci-fi’s een realistisch scenario dus). De overleden Halliday heeft in het vervolg wat nieuwe verrassingen in petto voor Watts en zijn vrienden. Allereerst nieuwe technologie, waarbij het mogelijk is je brein direct aan de Oasis te koppelen, zodat je de virtuele wereld als een soort lucide droom kunt ervaren. Ook heeft hij een nieuwe wedstrijd georganiseerd, ditmaal een zoektocht naar zeven scherven die verstopt zijn in verschillende virtuele werelden in de Oasis. De helden zullen al hun popcultuurkennis en game skills weer keihard nodig hebben.

Zoals iedere sci-fi fan weet is het nooit slim om je brein direct aan een machine te koppelen en dit blijkt ook hier weer het geval. In het eerste deel waren de corporate Sixers onder leiding van de ‘giant dickhead’ Nolan Sorento de grote vijand. In dit deel is de avatar van Halliday, genaamd Anorak (vernoemd naar de ‘dungeon master’ in Dungeons and Dragons), zelfbewust en evil geworden. Een doorgedraaide AI dus, zoals HAL in 2001: A Space Oddysey en Agent Smith in The Matrix films. Zeer toepasselijk voor dit type verhaal.

Anorak houdt miljoenen Oasis-gebruikers gegijzeld in de Oasis via hun brein-computer-interfaces en eist dat Watts de zeven scherven vindt zodat hij een digitale versie van zijn oude geliefde tot leven kan wekken. In de zoektocht komen Watts – of liever gezegd zijn avatar Parzival – en vrienden op o.a. een Prince-planeet, een John Hughes wereld, Middle-Earth en andere met popcultuur doordrenkte werelden.

Het boek kreeg bakken kritiek omdat het slecht geschreven zou zijn. Dit is wel terecht, maar ik heb er toch een zwak voor. Het zijn vooral de beschrijvingen van de Oasis die de fantasie prikkelen. Ik denk dat de metaverse hier serieus op gaat lijken: de mogelijkheden zijn onbegrensd voor nerds om hun passies om te zetten in virtuele creaties. Tijdreizen met Doc Brown, de strijd aangaan met Morgoth op Midden-Aarde, Prince uitdagen voor een dans contest, zwemmen met Jaws, optreden met de Rolling Stones, verzin het maar. Was het maar vast 2048 minus de verwoeste natuur. Maar de Oasis? Bring it on.