Investeren als een pro – zo doe je dat

Posted on 28 november 2022 by Jeppe Kleijngeld

Beleggen of investeren is inschatten wat er in de toekomst gaat gebeuren en er geld op inzetten dat dat ook gebeurt. Dat klinkt als gokken en dat is het ook wel een beetje, maar ook weer niet. Bijvoorbeeld, je weet dat op lange termijn de aandelenmarkten vrijwel zeker gaan stijgen omdat de economie groeit en bedrijven daarvan profiteren. Dus als je geld stopt in indexfondsen loop je weinig risico dat je (op lange termijn) geld verliest.

Professionele investeerders, die worden geïnterviewd in het boek ‘How to Invest: Masters on the Craft’ van David Rubenstein, stellen dan ook voor dat dat is wat je als amateur moet doen: je vermogen in een indexfonds stoppen. Zij stellen dat je resultaten dan beter zullen zijn dan wanneer je het geld zelf gaat beleggen. In tegenstelling tot professionele beleggers hebben de niet-pro’s namelijk geen tijd om voldoende research te doen om te komen tot adequate toekomstvoorspellingen. Laat staan dat ze voldoende kunnen diversifiëren in hun portfolio. Dan zouden ze zich namelijk moeten verdiepen in meerdere markten en dat kost teveel tijd als je daarnaast nog gewoon moet werken. De enige uitzondering is dat wanneer je je leven lang in een sector hebt gewerkt, je misschien voldoende inzichten kunt opdoen om in een bedrijf in deze sector geld te stoppen.

Maar wat als je eigenwijs bent en het toch zelf wil doen? Wat kun je dan leren van de professionals? Ten eerste vereist beleggen ontzettend veel research. Wat gebeurt er allemaal in een bepaalde sector van de economie en welke kant gaat het op? Wat wordt er ‘hot’ en wanneer gaat dat gebeuren? En welke bedrijven, economieën, valuta of financiële producten worden momenteel ondergewaardeerd? En ook: welke externe factoren spelen er die invloed gaan hebben op een potentiële investering? Een voorbeeld: klimaatverandering jaagt de vraag aan naar zonnepanelen en oplaadbare batterijen. Dat gaat impact hebben op de prijzen van de grondstoffen die hiervoor nodig zijn.

Het volgende wat je moet doen is kritisch gaan kijken naar je eigen denken en dit gaan ‘stresstesten’. Klopt het wel wat je bedacht hebt? Zoals bekend staan mensen bloot aan een groot aantal cognitieve illusies die optimale besluitvorming belemmeren. Een voorbeeld is bevestigingsbias; dat betekent dat je vaak alleen zoekt naar informatie die je vooroordeel bevestigt en niet naar tegengeluiden. Jij kunt een bedrijf wel fantastisch vinden, maar misschien gebruik je wel de verkeerde aannames. Vraag dus ook aan anderen wat zij denken. Professionele investeerders zijn continu bezig hun ideeën te testen en verder te verfijnen. Als je investeerder wordt, word je student voor het leven.

Tot slot: Bij iedere investering komt risico kijken. Begrijp die risico’s en vraag je af of je bereid bent die risico’s te accepteren. Voldoet de risk-return aan je persoonlijke wensen en criteria?

Zo pakken de topbeleggers het aan
De professionele beleggers die in het boek geïnterviewd worden hebben allemaal een specialisme. De bekende investeerder Ray Dalio (Bridgewater Associates) doet bijvoorbeeld aan global macro investing. Hij kijkt naar de wereld als geheel en bestudeert hoe alles verbonden is aan elkaar en hoe de invloed van één deel invloed uitoefent op een ander deel. Zijn firma kijkt naar grote bewegingen in rentestanden, valutawaardes, geopolitieke ontwikkelingen en vele andere factoren. Hun portfolio met o.a. obligaties, aandelen en grondstoffen is afgestemd op de ontwikkelingen die zij verwachten.

In een hele andere categorie zit Ron Barron van Barron Capital. Hij zoekt naar solide bedrijven met een uitstekend managementteam. Als hij die gevonden heeft, koopt hij aandelen en die houdt hij heel lang vast. Barron was een van de vroege beleggers in Tesla. In tegenstelling tot anderen geloofde hij wel dat het bedrijf de transitie naar elektrisch kon maken. Met deze investering heeft hij heel veel geld verdiend voor zijn klanten. Zijn geheime saus is research. Hij doet naar eigen zeggen meer research naar bedrijven dan welke investeringsfirma dan ook. Een andere beleggingscategorie is vastgoed. Een vastgoed investeringstip van John Grey, president & COO Blackstone Real Estate, is: “Koop vastgoed in de steden waar de technologiebedrijven zitten. Tech is een van de belangrijkste drijfveren van economische groei.”

De auteur van ‘How to Invest’ zit zelf in private equity met zijn firma The Carlyle Group. Private equity-firma’s kopen bedrijven met als doel ze in korte tijd (een aantal jaren) te laten groeien en ze dan weer met veel winst te verkopen. Private equity-partijen brengen veel kennis mee (en geld) om deze ambitieuze groeidoelstellingen te kunnen realiseren. Venture capital-firma’s investeren in nog niet gevestigde bedrijven met vaak nog niet heel veel omzet. Dit zijn daarom investeringen met een hoger risico omdat je je beslissing niet kunt baseren op veel financiële informatie, maar vooral moet kijken naar de kwaliteit van de ondernemer, de uniekheid van een idee en het marktpotentieel. Als het goed gaat kun je er wel veel geld mee verdienen. Zowel private equity als venture capital zijn normaliter niet beschikbaar voor de amateurbelegger, maar als je veel beschikbaar kapitaal hebt (minstens een paar ton) willen een aantal firma’s vast wel met je praten.

Investeren in crypto: wel of niet doen?
Hoe kijken de topinvesteerders uit het boek aan tegen de crypto-hype van de laatste jaren? De meeste vinden het helemaal niks. Er is geen onderliggende waarde, het is te volatiel als manier om waarde vast te houden en het verspilt ook nog eens enorm veel stroom. Weinig pro’s zien het als serieuze beleggingscategorie. Als je er al geld in stopt, zeggen ze, zorg dan dat het geld is dat je kunt missen want het kan naar nul gaan.

De Bitcoin en soortgelijke digitale valuta zijn gepositioneerd als; ‘de wereld van het echte geld staat op instorten en dan is de transitie naar crypto de enige optie’. Dit scenario is echter geen waarheid geworden en zal het naar verwachting ook niet worden. Ook heeft bitcoin nog niet de banken overbodig gemaakt, zoals is voorspeld. Daar komt bij, zo stellen de investeerders, dat overheden nooit een valuta zullen tolereren naast hun eigen valuta. Kortom, als ze het te gevaarlijk vinden worden zullen het verbieden of het in elk geval sterk aan banden leggen.

Er zijn wel investeerders die geloven in de onderliggende technologie van crypto – de blockchain – en de golf van innovaties die dit nog gaat opleveren. Geld is slechts één van de toepassingen die deze decentrale technologie mogelijk maakt. Je hebt bijvoorbeeld ook slimme contracten, beveiligingsdiensten en non-fungible tokens (NFTs). Kijk als investeerder dus verder dan de speculatieve cryptomunten en probeer in te schatten welke spelers en toepassingen het in de toekomst helemaal gaan maken.

De kenmerken en vaardigheden die je nodig hebt
Wat onderscheidt de beste investeerders van de middelmatige? Rubenstein haalt uit de vele gesprekken die hij voerde de volgende gedeelde kenmerken en skills:

– Hoge intelligentie: Topbeleggers deden het vaak uitstekend op school en in hun studie.

– Gemak met cijfers en finance: Nodig om solide analyses te maken van mogelijke investeringen.

– Willen eindverantwoordelijkheid: Ze willen graag de uiteindelijke beslissing nemen over de significante beleggingen.

– Focus: Het vermogen zich te focussen op de belangrijkste aspecten van een beleggingskeuze. Ze laten zich niet makkelijk afleiden door minder belangrijke aspecten.

– Intellectueel nieuwsgierig: De beste investeerders lezen heel veel en vinden dat ze nooit genoeg kennis kunnen hebben.

– Competitief: Genieten van het spelletje en vinden het leuk slimmer te zijn en dingen te ontdekken die anderen missen.

– Accepteren geen conventionele wijsheden. Proberen juist nieuwe dingen.

– Harde werkers: Enorme passie voor hun vak.

– Doorzettingsvermogen: Laten zich niet uit het veld slaan door tegenslagen en leren van mislukkingen.

Tot slot wijst Rubenstein op het belang van instinct. De beste investeerders luisteren naar hun intuïtie. Een belegger die dat heel sterk doet is Warren Buffett en dat is de meest succesvolle investeerder aller tijden. Zijn firma Berkshire Hathaway heeft een marktwaarde van 690 miljard dollar. Rubenstein noemt hem de ‘beste lange termijn voorspeller van de toekomst. Dat is in essentie wat hij al die tijd aan het doen is geweest.’

Betere beslissingen? Verminder de ruis

Posted on 16 oktober 2021 by Jeppe Kleijngeld

Door Jeppe Kleijngeld

Een oordeel vormen is een vorm van meting waarbij het instrument de menselijke geest is. En dit is een imperfect instrument omdat het is blootgesteld aan vooroordelen en ruis. Wat kun je als executive doen om deze stoorzenders te reduceren bij jezelf en in je organisatie?

Twee mensen met precies dezelfde diagnose komen bij het UWV voor een keuring. De ene wordt volledig afgekeurd en krijgt een uitkering en de andere niet. Twee rechters die een uitspraak doen in een zaak met exact hetzelfde misdrijf, gepleegd onder identieke omstandigheden. De ene rechter geeft de veroordeelde twee jaar cel, de andere zeven jaar en een boete van 250.000 euro. Twee CFO’s die een identieke businesscase beoordelen. Één CFO geeft hem groen licht en de ander schiet hem af. Allemaal voorbeelden van ‘ruis’, het onderwerp van het nieuwste boek van de wereldberoemde psycholoog Daniel Kahneman, dat hij samen schreef met vakgenoten Olivier Sibony en Cass R. Sunstein. Alle drie de auteurs zijn experts in besluitvorming en wat daarbij mis kan gaan.

In Kahneman’s vorige invloedrijke boek Thinking Fast, and Slow, ging het vooral om vooroordelen en heuristieken, mentale shortcuts die mensen in staat stelt om in een complexe wereld met te veel informatie toch op efficiënte wijze beslissingen te kunnen nemen. Wat Kahneman aantoonde in dit bekroonde werk is dat mensen niet altijd zulke rationele beslissingen nemen als zij zelf vaak denken. Ruis is een vergelijkbaar soort probleem dat samengevat kan worden als; een ongewenst verschil in oordelen die idealiter identiek zouden moeten zijn.

Een onzichtbaar probleem
Ondernemingen kunnen veel verliezen door ruis, ontdekten de onderzoekers door ‘noise audits’ te verrichten bij verschillende bedrijven. Bij een verzekeraar ontdekten zij bijvoorbeeld dat werknemers die de premies bepaalden voor zekere risico’s tot compleet andere bedragen kwamen voor exact dezelfde risico’s. Ze vonden een gemiddeld verschil van 55 procent. De verliezen die de verzekeraar leed op de te laag geprijsde contracten schatten zij op enkele honderden miljoenen dollars. ‘Nog los van de financiële schade’, merken de auteurs op, ‘wat zouden de klanten hiervan vinden? Ze verwachten consistente oordelen en krijgen systeemruis’. Bij een noise audit bij een investeringsfirma lieten ze 42 ervaren beleggers een aandeel waarderen op basis van precies dezelfde informatie. Het gemiddelde verschil bedroeg 41 procent. Zo’n groot verschil binnen één firma dat dezelfde waarderingsmethodes gebruikt is geen goed nieuws.

Wat de auteurs erg verbaasde bij de verzekeraar, was dat de bestuurders van de firma compleet verrast werden door de uitkomsten. Ruis bleek een onzichtbaar probleem te zijn. De auteurs verklaren dit doordat mensen de neiging te hebben te veronderstellen dat andere mensen de wereld op dezelfde manier bekijken. We besteden doorgaans weinig tijd aan het genereren van plausibele alternatieven voor ons persoonlijke perspectief. Ruis blijft verder onzichtbaar door de illusie van overeenstemming. Voor veel mensen is het ongemakkelijk om het niet met elkaar eens te zijn. Liever harmonie en consensus dan conflict. Procedures zijn vaak zo ontworpen dat conflict vermeden wordt in plaats van dat de best mogelijke beslissing wordt genomen.

Oorzaken van ruis
Ruis ontstaat op verschillende manieren, maar een belangrijke oorzaak zijn vooroordelen. Deze worden uitgebreid behandeld in Thinking, Fast & Slow, maar enkele voorbeelden zijn:
• Negeren van statistieken: Bij een probleem nemen we statische informatie over het probleem niet mee.
• Vervangen van de ene vraag voor een andere: De vraag ‘ben ik tevreden met mijn leven?’ wordt bijvoorbeeld vervangen door ‘wat is mijn humeur op dit moment?’. Het huidige humeur wordt onredelijk zwaar meegenomen.
• Referentie-effect: We springen vaak naar een conclusie en blijven daarbij. We denken dat onze mening op bewijs is gebaseerd, maar hier zit vaak een verstoring in. We vervormen het bewijs zodat het bij ons eerste oordeel past.
• Affectheuristiek: Mensen nemen een besluit door hun gevoel te raadplegen.

Individuele verschillen in al deze vooroordelen kunnen enorme systeemruis veroorzaken, stellen de auteurs. Groepen versterken deze ruis nog eens. Denk maar aan meetings. Daarin maakt het een groot verschil wie als eerste praat en wie als laatste of helemaal niet aan bod komt, wie dominant is in de groep, wat de onderlinge verhoudingen zijn, wie de meeste overtuigingskracht heeft, et cetera. De impact is groot op zakelijke beslissingen. Wie wordt er aangenomen? Wie wordt er ontslagen of overgeplaatst? Welke producten worden gelanceerd en welke niet? En waar wordt de stekker uitgetrokken? Factoren die irrelevant zouden moeten zijn, wegen zwaar mee in zulke beslissingen.

>>> Lees het volledige artikel op CFO.nl <<<

Misleid door toeval

Posted on 10 juli 2017 by Jeppe Kleijngeld

“We favor the visible, the embedded, the personal, the narrated and the tangible. We scorn the abstract”
— Nassim Nicholas Taleb, Fooled by Randomness (2001)

De rol van toeval is veel groter dan we denken. Toen Nassim Nicholas Taleb zijn boek ‘Fooled by Randomness’ had afgeleverd kreeg hij commentaar van succesvolle mensen die zeiden; ‘dus mijn harde werk doet er niet toe?’ Natuurlijk ‘chance favors the prepared‘, maar business boeken die zeggen dat je rijk en succesvol zult worden door de dingen te doen die bestudeerde miljonairs hebben gedaan zijn grote onzin. Hard werken en het nemen van risico’s staan niet gelijk aan succes. Heeft de schrijver ook gekeken op het kerkhof van mislukte ondernemers? Werkten die niet ook hard en namen zij geen risico’s? Wanneer je genoeg handelaren neemt zal er door puur toeval altijd iemand bijzitten met het track record van Warren Buffett. Wij zien alleen de winnaars en krijgen dus een vervormd beeld van de werkelijkheid.

Geluk is vaak vermomd als niet-geluk. Een president wijst successen als banencreatie en economische groei graag aan zichzelf toe. Slechte zaken als inflatie en hoge schulden komen door zijn voorganger. De media dragen hier in belangrijke mate aan bij, want zij zijn gebaat bij kijkcijfers en die krijg je door sensationele soundbites en niet door waarheidsbevinding. Zolang journalisten, met name van radio en televisie, zichzelf vooral zien als entertainers is er weinig aan de hand. Als ze zichzelf te serieus nemen, kan dat zeer gevaarlijk zijn. Als de wereld complexer wordt (wat gebeurt) zoeken mensen naar versimpeling.

Taleb is van mening dat veel professionals betaald krijgen om overal wat in te lezen. In de sector waar hij uit afkomstig is – de wonderlijke wereld van finance – gebeurt dat volop. Beursgoeroes en economen zijn fantasten. Hun succes hangt puur af van hun retoriek, niet van hun testbare bijdragen aan werkelijk succes. Ze lopen geen risico’s met hun voorspellingen over het lot van markten. Prima als vermaak, maar net als bij de journalisten geldt dat je dit ‘lawaai’ niet moet verwarren met kennis, want dat leidt tot idiote beslissingen. Taleb heeft zelf geen mening over hoe markten zich gaan ontwikkelen. Dat is lariekoek als je verstand hebt van de rol van toeval.

In ‘Fooled by Randomness’ ontmoeten we twee handelaren: John en Nero. John verdient meer geld en woont in een groter huis. Hij is ook snobistisch. Nero is een zeer conventionele belegger die veilige opties kiest, zoals overheidsobligaties. Overheden gaan zelden failliet. Wie van de twee handelaren is gevoeliger om op te blazen? John heeft nooit les gehad in kansberekeningen en dat komt hem duur te staan. Hij stond blootgesteld aan een Zwarte Zwaan, een gebeurtenis met een zeer kleine waarschijnlijkheid van uitkomen, maar met een enorme impact. In de high yield bond markt waarin hij actief was had hij in zeven jaar tijd 250 miljoen dollar verdiend, en nu verloor hij 600 miljoen dollar in een paar dagen tijd. Omdat hij een hogere leverage was aangegaan om te profiteren van de bubbel, was nu het verlies ook veel groter. Nero heeft zich ingedekt tegen randomness wat betekent dat hij minder dan John geprofiteerd heeft van de ‘boom’, maar hij komt gemiddeld beter uit.

Dat principe begrijpen maar heel weinig mensen. Onze geesten zijn (intuïtief) niet afgesteld op toeval. We hebben alleen oog voor alles wat gelukt is. Waar vinden we de top 500 lijst met de meest mislukte bedrijven en ondernemers? We krijgen alleen de succesverhalen te zien en wijzen die toe aan vaardigheden en slimme beslissingen. Over succesvolle CEO’s worden biografieën geschreven die hen neerzetten als visionaire leiders, maar Taleb noemt ze ‘empty suits’. Ze hebben charisma en kunnen goed verhalen vertellen, maar het is erg moeilijk om het succes van een bedrijf te relateren aan het kleine aantal beslissingen dat de CEO gemaakt heeft. Gaat het goed met het bedrijf, krijgt de CEO roem en een vette bonus. Gaat het slecht krijgt hij een vertrekpremie van 50 miljoen dollar. Persoonlijk risico loopt de ‘empty suit’ niet.

Ook leren we niet van de geschiedenis. Met de statement ‘dit is nooit eerder gebeurd’ worden risico’s te makkelijk afgedaan als niet relevant. We moeten daarom voorzichtig zijn met empirisch bewijs: het ergste dat in ons leven ooit is gebeurt, is niet het ergste dat kan gebeuren. Dat je duizenden witte zwanen hebt gezien, betekent niet dat alle zwanen wit zijn. Alle zwanen waren wit voor de ontdekking van Australië.

Omdat we sukkels voor toeval zijn en dit ingeboren is, zijn de enige verdedigingsmechanismen dat we hebben tegen de verborgen rol van geluk scepticisme en kritisch denken. Het bedrijven van scepticisme doen we door op kantoor te zitten en ons te realiseren dat we niks weten. In de toekomst lachen we om alles wat we vandaag als waarheid aannemen. We zijn dan wel idioten, maar we hebben tenminste kennis over dat we idioten zijn. Neem wetenschappelijke instituties en alle andere ‘weters’ niet al te serieus.

De kritische denker is daarnaast altijd bereid van mening te veranderen met minimale schaamte. Getrouwd zijn met het verleden kan een groot risico en obstakel vormen. Misschien is een psychopaat daarom potentieel een succesvolle zakelijke beslisser. Omdat de amygdala van de psychopaat beschadigd is, heeft hij/zij geen emotionele attachment aan zijn positie en kan het dus onmiddellijk loslaten als dat rationeel het beste is.

Mensen zijn geneigd om allerlei verklaringen te verzinnen voor waarom dingen gebeuren. Dat is biologisch bepaald. In een gedragsonderzoek kregen hongerige duiven op volkomen random momenten voer toebedeeld. De duiven gingen na verloop van tijd regendansen en andere rituelen uitvoeren omdat ze dachten hiermee de toevoer van voedsel te beïnvloeden. Wij zijn ook biologische wezens en dus net zo gevoelig voor misconcepties, misplaatst geloof en vooroordelen.

Het laatste wapen, stoïcisme, is het dragen van ons lot, hoe ongelukkig ook, met waardigheid. Het enige waar Vrouwe Fortuna niks over te zeggen heeft is ons gedrag. Taleb wenst je hier veel geluk mee.