Mijn 10 favoriete muziekdocumentaires

Posted on 28 mei 2023 by Jeppe Kleijngeld

10. George Harrison – Living in the Material World (2011)
Regie: Martin Scorsese
Met: George Harrison, Paul McCartney, John Lennon, Ringo Starr

Een tijdscapsule van Martin Scorsese die je moeiteloos meevoert naar de jaren 50-70, het tijdperk van George Harrison, die als lead gitarist en later songwriter een fundamentele rol speelde in het succes van The Beatles. Harrison, die in 2001 overleed aan kanker, wordt omschreven als kalm en lief, maar ook boos, en katalysator tussen de hanige John Lennon en nice guy Paul McCartney. Het verhaal van Harrison is bovenal een verhaal over hoe het is om als achttienjarige ongekend beroemd te worden. Scorsese laat ons middels een levendige reconstructie het sterrendom van The Beatles ervaren. Van de opkomst van de band in Liverpool, langs New York, Amsterdam, India en vele andere landmerken in de geschiedenis van de popgroep. Harrison’s bijzondere talent als muzikant wordt ook nadrukkelijk belicht, evenals zijn persoonlijke spirituele ontdekkingstocht.

09. Billie Eilish: The World’s a Little Blurry (2021)
Regie: R.J. Cutler
Met: Billie Eilish, Ariana Grande, Orlando Bloom, Justin Bieber

In 2015 zette de vijftienjarige Billie Eilish O’Connell het prachtige liedje ‘Ocean Eyes’ online en drie jaar later was ze wereldberoemd. De documentaire The World’s a Little Blurry volgt de wereldster terwijl ze met haar broer, de producent Finneas O’Connell, haar Grammy winnende debuutalbum ‘When We All Fall Asleep, Where Do We Go?’ (2019) componeert op zijn slaapkamer in Los Angeles. We leren de dan zeventienjarige Billie Eilish kennen als een hooggevoelige tiener die schrijft over hoe ze zich voelt. De mensen vinden haar muziek donker en depressief, maar haar moeder legt uit dat het logisch is, want jongeren groeien nu eenmaal op in een donkere en depressieve tijd. Het is haar veilige familieleven dat haar duidelijk op de been houdt in haar overweldigende leven, waarin ze wereld rondtoert, muziekvideo’s regisseert, andere sterren ontmoet en het Oscar-winnende James Bond lied ‘No Time to Die’ schrijft en opneemt. Het is fascinerend om het creatieve proces van het tweetal te volgen, maar de breekbaarheid van Billie Eilish kan je als kijker moeilijk onberoerd laten.

08. Bob Dylan: Don’t Look Back (1967)
Regie: D.A. Pennebaker
Met: Bob Dylan, Albert Grossman, Bob Neuwirth, Joan Baez

Het begint met een geweldige opname van Dylan die een reeks kartonnen kaarten laat zien en weggooit met daarop geselecteerde woorden en zinnen uit de tekst van zijn nummer ‘Subterranean Homesick Blues’. Wat een woordkunstenaar! Daarna volgt een serie fragmenten van zijn toer door het Verenigd Koninkrijk in 1965. Er zitten verschillende bijeenkomsten in met journalisten die hem steeds proberen te begrijpen en categoriseren; kansloos bij een origineel talent als Dylan. We zien hem ook op hotelkamers gesprekken voeren en liedjes schrijven en zingen met andere artiesten als Joan Baez, Donovan en Alan Price. En natuurlijk zitten er de nodige optredens in, waaronder zijn performance in de Albert Hall waar hij het machtige ‘It’s Alright, Ma (I’m Only Bleeding)’ zingt. Volgens Kurt Cobain en Dave Grohl is dit de enige echt goede rock & roll documentaire (Wikipedia), dus het komt ten zeerste aanbevolen.

07. Marley (2012)
Regie: Kevin MacDonald
Met: Bob Marley, Ziggy Marley, Jimmy Cliff, Rita Marley

De ultieme film over reggae legende Bob Marley. Van het vormen van zijn band The Wailers in Trench Town (Kingston, Jamaica) tot zijn strijd tegen kanker en overlijden op 36-jarige leeftijd. MacDonald’s documentaire laat zien wat voor gigantische impact Marley heeft gehad. Zijn enige ambitie was naar eigen zeggen om mensen te verbinden en te verbroederen en met zijn extreem inspirerende concerten slaagde hij daar enorm goed in. Zo speelde hij een verzoenende rol in de politieke onrust in Jamaica en Afrika. Toen hij overleed op 11 mei 1981, stierf er een legende. De jongen die door zijn vader verstoten was, was door de wereld omhelsd. Zo werden de woorden uit een van zijn liedjes werkelijkheid. ‘The stone that the builder refused will always be the head cornerstone.’

06. The Doors: When You’re Strange (2009)
Regie: Tom DiCillo
Met: Johnny Depp (narrator), Jim Morrison, Ray Manzarek, Robby Krieger, John Densmore

LSD, Vietnam, de tegencultuur… ‘Uit de kloof van de gevestigde orde komt een band tevoorschijn: The Doors.’ Zo opent verteller Johnny Depp de documentaire When You’re Strange van Tom DiCillo. Slechts 27 jaar was zanger Jim Morrison toen hij dood werd aangetroffen in een hotelkamer in Parijs. Vier jaar eerder werd zijn band naar de top van het sterrendom gelanceerd met de single ‘Light My Fire’. Wat volgde was een wilde periode met veel drank, drugs en gestoorde optredens, maar ook met unieke muziek dat gekenmerkt wordt door het gebrek aan een basgitaar, het briljante orgelwerk van Ray Manzarek en de poëtische teksten van Morrison. Maar de destructieve en onvoorspelbare persoonlijkheid van de zanger leidde tot problemen voor de band en ze vallen een aantal keren bijna uit elkaar. Na het lanceren van hun comeback blues albums ‘Morrison Hotel’ en ‘L.A. Woman’ (Mr. Mojo Rising = Jim Morrison) vertrekt Morrison naar Parijs voor zijn laatste reis. When You’re Strange is het ultieme document over de legendarische band die werd vernoemd naar een gedicht van William Blake: ‘If the doors of perception were cleansed every thing would appear to man as it is, Infinite.’

05. Cobain: Montage of Heck (2015)
Regie: Brett Morgen
Met: Kurt Cobain, Courtney Love, Kim Cobain

Net als Amy (4) is Cobain een document over een ander tragisch lotgeval in de muziekgeschiedenis. Deze waanzinnig gemonteerde collage van animaties, homevideo’s en geluidssamples weet diep te ontroeren. De hooggevoelige Kurt Cobain maakt een komeetachtige spurt door van outcast naar wereldster. Net als voor Amy was dit ook voor Kurt veel te veel om te hanteren en hij raakte verslaafd aan heroïne. Na een langdurige depressie beëindigde hij zijn leven in 1994. Nog een overeenkomst met Amy Winehouse is de thuissituatie waarin hij afgewezen werd door zijn gescheiden ouders; het begin van een wanhopige leegte die alleen de muziek kon vullen. Maar het was niet genoeg…

04. Amy (2015)
Regie: Asif Kapadia
Met: Amy Winehouse, Mitch Winehouse, Mark Ronson

Amy is een must-see documentaire over de veel te jong gestorven Britse zangeres Amy Winehouse die in 2003 doorbrak. Het was duidelijk dat Amy een uniek talent was met een volledig eigen stijl en een eigen geluid. Helaas ontwikkelde ze ook een psychische instabiliteit die haar uiteindelijk fataal is geworden. In 2005 kreeg Winehouse een stormachtige relatie met Blake Fielder, de liefde van haar leven. Gedurende die periode begon haar lange strijd met verslavingen. Ze voelde ook de druk vanuit de platenmaatschappij en producenten die grote verwachtingen van haar hadden. Deze druk heeft het zelfdestructieve in Amy verder aangewakkerd. Toen Fielder het uitmaakte schreef de verscheurde Amy het album ‘Back to Black’, haar internationale doorbraak. Met dit meesterlijke, authentieke album won ze alle mogelijke muzikale prijzen en werd ze steenrijk. Maar haar psychische problemen en verslavingen waren nog allesbehalve getemd. Ze overleed uiteindelijk aan de combinatie alcohol en ondervoeding, wat hoogstwaarschijnlijk een fatale hartstilstand teweeg heeft gebracht. Het is een diep triest verlies voor iedereen, bovenal voor de prachtige Amy zelf. Ze was slim, grappig, getalenteerd en inspirerend. Haar muzikale nalatenschap is klein, maar sensationeel. Van alle eerbetuigingen is die van Tony Bennett – met wie Amy kort voor haar overlijden een duet zong – het mooiste: ‘Of all of the singers that I’ve ever heard – Amy was the best one. She was a true great pop jazz singer. She heard everything, she was influenced just by the right music. She had the ears to know just what to leave out and put in.’

03. The Beatles Anthology (1995)
Regie: Kevin Godley, Bob Smeaton, Geoff Wonfor
Met: John Lennon, Paul McCartney, George Harrison, Ringo Starr

De meest complete documentaire over The Beatles is een must see voor elke fan. Tien uur lang volg je de boys tijdens gehele loopbaan: hun jonge jaren in Liverpool, het vormen van hun eerste band The Quarrymen, hun ontwikkeling tot briljante muzikanten in Hamburg, de raketlancering naar roem in 1963, de touring jaren, de evolutie naar studio-artiesten tot het uiteindelijk opbreken van de groep in 1970. Unieke beelden van al hun significante optredens worden afgewisseld met interviews met de bandleden en belangrijkste medewerkers uit de hoogtijdagen. Van John worden oude interviews gebruikt om hem ook een stem te geven. De beste band allertijden verdient de meest uitgebreide documentaire en dat is The Beatles Anthology. Zelfs de meest obsessieve fans ontdekken hierin nog nieuwe feitjes en het is gewoon super fijn om zoveel tijd te mogen doorbrengen met het charismatische viertal.

02. The Beatles: Get Back (2021)
Regie: Peter Jackson
Met: John Lennon, Paul McCartney, George Harrison, Ringo Starr

Met deze bijna acht uur durende miniserie gaf de legendarische regisseur Peter Jackson Beatles-fans het ultieme geschenk; de kans om tijd in de studio door te brengen met de beste band ter wereld bij het maken van het album ‘Get Back’. Jackson en zijn team hebben het beeldmateriaal dermate goed opgeknapt dat het lijkt alsof het gisteren gefilmd is. Met deze documentaire heeft Jackson de geschiedenis herschreven; de ‘Get Back’-sessies waren niet vol conflict en verval. Zeker, de Beatles waren zoekende, maar de sfeer was vrij positief, zeker nadat de groep verhuisde van Twickenham Film Studios naar Apple Studio in London waar ze uiteindelijk hun beroemde laatste optreden op het dak gaven. De serie geeft ook een unieke inzage in het creatieve proces van de band, en we leren hoe klassieke rocksongs als ‘Get Back’, ‘Dig a Pony’ en ‘One After 909’ tot stand zijn gekomen. Een intiemere film over een rockband is nooit gemaakt.

01. Searching For Sugar Man (2012)
Regie: Malik Bendjelloul
Met: Rodriguez, Stephen ‘Sugar’ Segerman, Dennis Coffey

In de jaren 70 deden muziekproducenten in de VS een ontdekking: Sixto Rodriquez (artiestennaam Rodriquez), een briljante zanger en tekstschrijver uit Detroit. Rodriquez zingt poëtisch en profetisch over het leven in de grote stad, en doet sterk denken aan Bob Dylan, zowel qua stemgeluid als qua teksten. De documentaire opent met het liedje ‘Sugar Man’, en ik dacht meteen, WOH!: dit is een van de vetste nummers ooit. Die tekst, die stem, die melodie… Waarom ken ik dit niet? En dat hebben meer mensen zich afgevraagd sinds de jaren 70. In de VS verdween de artiest in de obscuriteit, terwijl hij in Zuid Afrika een sensatie werd. Zonder dat hij het wist! De documentaire volgt twee fans uit Kaapstad die eind jaren 90’ op zoek gingen naar hun muzikale held. Meer vertel ik niet, maar dit is echt een feel good documentaire. Een ongelofelijk verhaal, dat je een fantastisch gevoel zal geven en kennis laat maken met de meest waanzinnige artiest die je nooit gekend hebt. Sommige echte verhalen zijn zo mooi dat de beste schrijvers ze niet kunnen verzinnen. Searching For Sugar Man is zo’n verhaal.

Nog 10 economische ideeën die je echt moet kennen

Posted on 9 april 2016 by Jeppe Kleijngeld

Verbeter je economisch denken met deze 10 economische theorieën en definities. Dit is een vervolg op: 10 economische ideeën die je echt moet kennen

11. Communisme
In 2005 stelde BBC een lijst samen van de meeste favoriete filosofen aller tijden. Op de eerste plaats kwam Karl Marx met een verbijsterende 28 procent van de 30.000 stemmen. Hoe kan het dat Marx zo populair is terwijl zijn ideeën in de praktijk mislukt zijn? Het centrale idee in de theorie van Marx is dat maatschappijen – net als mensen – door een evolutieproces gaan. Daarbij adapteren ze eerst minder ideale systemen, zoals kapitalisme, om uiteindelijk te eindigen met het ideale, klasseloze systeem: het communisme. Het is echter ontzettend lastig gebleken een economie centraal aan te sturen. De voorbeelden uit de 20ste eeuw zijn dan ook niet erg succesvol te noemen. De Sovjet Unie heeft zich op slecht één gebied ontwikkeld tijdens het communistische bewind: ruimtevaart en het leger. Niet toevallig was dat ook het enige gebied waarop het concurrentie ondervond, namelijk van de Verenigde Staten.

12. Individualisme
Individualisme stamt uit de Oostenrijkse school van economie, begonnen door Carl Menger. Het centrale idee is dat individuele keuzes het grootste belang hebben. Mainstream economics is een top-down studie die kijkt naar hoe goed een economie het doet, en aan welk beleid dat te wijten is. In de Oostenrijkse school werd het individu op de voorgrond geplaatst. Het economisch succes van een land is de optelsom van de keuzes van miljoenen individuen. Wat heb je aan dit gedachtegoed dat sceptisch staat tegenover forecasts, en economie ziet als kunst en niet als wetenschap? Toch is het een belangrijk idee geweest in de toename van laisser-faire; het vrij laten van productie en (handels)verkeer. Dit vormde het centrale idee in de regeringen van Ronald Reagan en Margaret Thatcher.

13. Aanbodeconomie (supply side economics)
Gericht op de aanbodskant van de economie (bedrijven en werknemers). Dit is een controversieel onderwerp omdat het twee groepen in tweeën splitst: diegenen die geloven dat de overheid een rol te vervullen heeft in de distributie van welvaart, en diegenen die geloven dat je mensen en bedrijven zoveel mogelijk vrij moet laten. Die laatste groep is bijvoorbeeld vaker voorstander van privatisering van water- en energiebedrijven. Fiscaal beleid is ook een belangrijk onderdeel van aanbodeconomie, omdat het een belangrijke prikkel is om de aanbodskant (productie en arbeid) in beweging te krijgen. Vraagt de overheid te veel belasting, wordt het minder aantrekkelijk om te gaan werken. Vragen ze te weinig, dan hebben ze te weinig inkomsten om sociale voorzieningen in stand te houden. De kunst is om precies het juiste tarief te vinden.

14. Marginalisme
De hele nacht doorleren voor een examen doe je omdat je je diploma wilt halen, maar er komt een punt waarop je beter kunt gaan slapen dan verder doorleren. Dat is het bepalen van de marge. Een ander voorbeeld is het produceren van een gloeilamp. Op een gegeven punt is de omzet die je haalt uit de productie van één extra gloeilamp lager dan de productiekosten die je ervoor moet maken. Marginalisme wordt dus geassocieerd met argumenten over veranderingen in de hoeveelheden van een product of dienst die de subjectieve waarde bepalen. De Britse econoom Alfred Marshall speelde een belangrijke rol in de ‘marginalist revolution’, het idee dat consumenten proberen hun consumptie aan te passen totdat het marginale nut gelijk komt te staan aan de prijs.

15. Geld
Niet alles in de economie is geld, maar geld maakt wel economen van ons allemaal. Zonder geld zouden we aan ruilhandel overgeleverd zijn, en zouden onze economieën zeer complex en inefficiënt worden. Geld is een rekenmiddel waarmee we gemakkelijk de waarde van transacties kunnen berekenen. Er zijn twee soorten. Grondstoffen (commodity) geld dat een intrinsieke waarde heeft, zoals goud, voedsel en sigaretten (in een gevangenis). En chartaal (fiat) geld, zoals een briefje van vijf euro dat iets waard is omdat de overheid dat zegt. Geld functioneert alleen als er vertrouwen is. Een belangrijke rol van de overheid is zorgen dat geld in de toekomst nog wat waard is om het vertrouwen te handhaven. Hoeveel geld er in een economie omgaat is een goede manier om vast te stellen hoe gezond een economie is. Mensen die veel geld hebben voelen zich rijk en geven veel uit. In reactie daarop kopen bedrijven meer grondstoffen en materialen in om aan de vraag te voldoen.

16. Micro en Macro
Micro is klein. Macro is groot. Micro-economie – een bottum-up benadering van economie – houdt zich bezig met de vraag hoe huishoudens en bedrijven beslissingen nemen en interacteren met de markt. Macro-economie – een top-down benadering – houdt zich bezig met het functioneren van complete economieën. De micro-economie is een heel breed veld dat kijkt naar vraag en aanbod, en hoe bijvoorbeeld huishoudens reageren op zekere belastingmaatregelen. Specialismen binnen de micro-economie zijn bijvoorbeeld public finance, de arbeidsmarkt, of een bepaalde sector. Een macro-econoom zal zich typisch afvragen waarom de groei van een land zo hoog is, terwijl de inflatie laag blijft (dit was het geval in de VS in de jaren 90’). Een ander voorbeeld is Pikkety die onderzoekt waarom er meer ongelijkheid is ontstaan in o.a. het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk.

17. Bruto Binnenlands Product (BBP)
Het belangrijkste economische cijfer dat de inkomsten en uitgaven van een land of economie meet. Daarbij worden ook de inkomens van buitenlandse firma’s meegerekend die binnen de grenzen van dat land opereren. Het nominale BBP betekent dat de inflatie al verrekend is in het cijfer. Economen kijken vooral naar de groei van het BBP. Of de krimp natuurlijk; als het BBP twee kwartalen achter elkaar daalt zit dat land in een recessie. Het BBP heeft wel wat beperkingen. Stel, dat een land bijvoorbeeld heel veel immigranten binnenhaalt stijgt het BBP wel, maar niet de individuele output per medewerker. Daarom kijken sommige economen liever naar de productiviteit per medewerker. Toch blijft het BBP de maatstaf om het succes van een economie aan af te lezen.

18. Centrale banken and rentetarieven
Centrale banken sturen de economie weg van ‘booms en busts’. Als de economie heel hard groeit moeten ze de rente verhogen om op een beschaafde wijze een einde aan het feestje te maken. Als de economie in een dal raakt kunnen ze de rente weer verlagen, zodat de economie weer een kickstart krijgt. Niet alleen inflatie wordt beïnvloed door rentetarieven, maar ook valuta. Dat maakt het meer of minder interessant voor landen om te investeren in het land, en het kan de export duurder en onaantrekkelijker maken.

Een ander controlemechanisme van centrale banken is bepalen hoeveel reserves de banken moeten aanhouden, die weer bepaalt hoeveel ze aan hun klanten kunnen uitlenen. Centrale banken hebben ook de functie het onderliggende economische systeem te ondersteunen. Als alles goed gaat op Wall Street en in The City is zo’n rol nauwelijks nodig, maar na de crisis van 2008 pompte centrale banken – als ‘lender of last resort’ – heel veel geld in de economie onder de noemer ‘quantitative easing’. De gevolgen hiervan zijn nog onbekend, maar in de economie bestaat er niet zoiets als een ‘free lunch’.

19. Inflatie
Aan het begin van het millennium werd Zimbabwe getroffen door hyperinflatie. Het vervelende van inflatie is dat het ‘out of control’ kan schieten. De belangrijkste rol van centrale banken en landen is om inflatie op een acceptabel niveau te houden. Als het te hoog is, dan raakt de economie oververhit. Als het te laag is, raakt de economie in een malaise. Bij een hoge inflatie is het probleem dat teveel geld achter te weinig goederen aanzit. Centrale banken kunnen dan de rente verhogen, zodat er minder geleend wordt en de balans wordt hersteld. Meestal wordt inflatie per jaar gemeten. Een inflatie van drie procent per jaar betekent dat de prijzen over de hele economie drie procent hoger liggen dan 12 maanden eerder. Te hoge inflatie is zeer schadelijk voor de economie. Stagflatie is hoge inflatie gekoppeld aan recessie. Ideaal voor de economische ontwikkeling is langzaam stijgende prijzen.

20. Schuld en deflatie
In de jaren 20’ in de Verenigde Staten was er veel gespeculeerd met geleend geld door banken wat leidde tot de grote crash van 1929, die gevolgd werd door een jarenlange depressie (langdurige krimpende economie). Een van de problemen die aan het hart lag van de crisis was deflatie. Mensen hadden het gevoel dat de prijzen opgeblazen waren – wat ook zo was – en als gevolg hiervan begonnen de prijzen heel hard te dalen. Geld werd dus wel meer waard, maar schulden werden veel duurder om af te lossen, het grootste probleem van deflatie.

Deflatie is een ramp voor werkgevers. Ze verdienen minder aan hun producten en diensten, maar zitten juridisch wel vast aan verplichtingen, zoals schulden en personeelskosten. Het leidt dus tot werkloosheid. Banken hebben het probleem dat personen en bedrijven waar ze schulden hebben uitstaan deze niet meer kunnen afbetalen. Het lijkt dus in eerste instantie aantrekkelijk voor werknemers, maar is dat niet. Bij deflatie is het probleem dat schulden opgeblazen worden. De oplossing voor deflatie van centrale banken is obligaties opkopen en geld in de economie pompen. Dat is dan ook precies wat centrale banken sinds 2008 hebben gedaan. Dit lijkt het gewenste effect te hebben, maar is dat ook zo?

Gebaseerd op:
‘50 Economics Ideas You Really Need to Know’
by Edmund Conway
(Maar voor de overige 30 moet je het boek maar lezen)

De toekomst van het universum…

Posted on 9 juni 2015 by Jeppe Kleijngeld

…ziet er nogal donker uit schijnt het…

Dat zit zo: Voor de oerknal 13,7 miljard jaar geleden was er niks. Nou ja ‘niks’. Kan dat wel: niks? Het is in ieder geval niet voor te stellen. Ook een donker leeg universum is namelijk iets, en dat is dus schijnbaar de toekomst van het universum: Leegte. We hebben nu licht in het universum dankzij de vele sterren, waaronder onze eigen zon, maar dat licht kan helaas niet eeuwig blijven schijnen. Waarom niet?

Even terug naar die oerknal. Daarvoor was er wel iets, namelijk een ‘singulariteit’. Alle materie van het universum (een onvoorstelbaar grote hoeveelheid materie) samengeperst tot een oneindige compactheid. Toen kwam de oerknal die eigenlijk geen knal was, maar een snelle en continuerende expansie van het universum. De materie werd verspreid en vormde rond plekken waar veel zwaartekracht was sterren (wetenschappers zouden deze formulering waarschijnlijk afkeuren, maar laten we het simpel houden).

Deze sterren waren in deze beginfase van het universum nog gigantisch groot. En grote sterren hebben een kortere bestaansduur dan kleinere sterren (circa 5 miljard jaar versus 10 miljard jaar). Niet dat kleinere sterren, zoals de zon, overigens zo klein zijn. De aarde past zo’n miljoen keer in de zon, dus dat is een aardige gasbol.

In ieder geval – bij de écht grote sterren (die dus nog een maatje groter zijn dan de zon) is het zo dat wanneer ze aan het einde van hun levensfase komen, ze exploderen. De materie van die ster wordt dan verder het universum ingeblazen, enzovoorts, enzovoorts. De beschikbare materie van het universum raakt zo steeds verder verspreid totdat sterren niet meer de massa kunnen krijgen die nodig is voor kernfusie. Er bestaan dan dus nog wel sterren, maar die zenden geen zichtbaar licht meer uit. Een donker universum dus…

Toen ik dit voor het eerst hoorde vond ik het zeer deprimerend. En ik ben niet de enige. Het was zelfs de motivatie voor de moord op één van mijn favoriete personages in de televisieserie ‘Oz’. Maar ik ben er anders over gaan denken. Want, alles in het universum verloopt circulair. Er zal dus weer een nieuwe singulariteit ontstaan, een nieuw universum geboren worden, en nieuwe vreemde wezens ontstaan zoals mensen. Misschien wordt ik ook weer opnieuw geboren in een nieuw 1980 bij mijn zelfde ouders in Heiloo. Het is allemaal mogelijk. De wetenschap kan alleen nog niet uitleggen hoe dit dan gaat gebeuren, maar dat is niet noodzakelijk. Het is gewoon zoals de natuur werkt. Dus:

Here comes the sun, do do do do.
Here comes the sun, and I say.
It’s all right.

De high maintenance klusjesman

Posted on 12 juni 2014 by Jeppe Kleijngeld

Vorig jaar was mijn vaatwasser kapot. Met de hand afwassen wil je niet, dus wat doe je dan als je in Schermerhorn woont? Dan bel Mr. Konijn, de witwas reparateur. Mr. Konijn had een grote winkel in witgoed in het nabij gelegen Ursem. Daarbij hoorde ook een reparatieservice. Hij zag er slecht uit; zwaar overgewicht, en hij had een grauwe, sombere uitdrukking op zijn gezicht. Aan alles was te zien dat het niet goed met hem ging. Een week geleden hoorde ik dat hij failliet was. De vraag die ik stel is, ging het slecht met hem omdat zijn zaak slecht ging? Of ging de zaak slecht omdat het met hem slecht ging?

In mijn ervaring zijn het altijd de mensen die een bedrijf tot een succes maken. En ook al is het misschien wat hard om te stellen voor Mr. Konijn, maar het falen van bedrijven is ook altijd aan menselijk handelen toe te schrijven. ‘Ho wacht eens even. De economie kan toch ook tegenzitten’?, zou iemand kunnen zeggen. Tuurlijk, maar er zijn ook bedrijven die er geen last van hebben. Er bestaat een onlosmakelijke link tussen economische performance en de menselijke staat en het gedrag dat daaruit voortvloeit.

Omdat Mr. Konijn zijn telefoon was afgesloten heb ik maar een andere vaatwas reperateur gebeld, Mr. de Zwaan. Hij belde netjes terug en kwam gisteren op afspraak. Het was een vriendelijke, rustige man, die zonder al te veel poespas aan het werk ging en 45 minuten later kwam melden dat de klus geklaard was. Hij had zelfs een draagbaar pinapparaat bij zich zodat we de rekening meteen konden betalen. De prijs was ook best in orde: 70 euro. Kortom, we hebben een low maintenance reparateur te pakken die high quality werk aflevert.

Stel nou dat je me zou vragen of deze meneer de Zwaan over vijf jaar nog in business is, zou ik zonder twijfel ‘ja’ zeggen. Als je me vorig jaar had gevraagd of ik dacht dat meneer Konijn het nog een jaar zou volhouden, had ik hoogstwaarschijnlijk ‘nee’ geantwoord. De conditie van, in dit geval een persoon, is bepalend in het maken van een economische inschatting. En dat is dan ook een normale praktijk onder investeerders die voortdurend zulke afwegingen maken. Als de CEO van een bedrijf waarin zij investeren zijn vrouw verlaat voor een jonge secretaresse is dat een teken aan de wand dat hij niet meer beide beentjes op de grond heeft. Terugtrekken dus, of het management vervangen.

Wat in micro situaties toepasbaar is, kan ook in het groot. Hoe gaat Nederland het er economisch vanaf brengen de komende jaren? Er bestaat vast een krachtig verband tussen Bruto Nationaal Product en Bruto Nationaal Geluk. De inwoners van Albanië schijnen zich gemiddeld genomen niet erg gelukkig te voelen, maar hun economie staat er dan ook niet al te rooskleurig voor. Komt het ene door het andere, of het andere door het ene? Wat kwam eerst, de kip of het ei?

In Nederland ging het lange tijd geweldig economisch, maar toch is het Nederlandse volk altijd overwegend pessimistisch. Of niet soms? Volgens mij wel, dus waarom ging het dan zo goed? Toch schijnen Nederlanders overwegend wel gelukkig te zijn, dus als we niet naar de buitenkant (gezeik) kijken, maar naar de innerlijke mens klopt de voortvarende economie wel.

Toch bespeurt mijn radar wel een omslag hierin. Ik heb het idee dat de mensen meer in de put zitten dan een paar jaar terug. Het is een soort nationale depressie. Hoe zijn we daarin belandt? In de politiek gebeurt er weinig om vrolijk van te worden, en ook economisch blijft er slecht nieuws binnenkomen. De economie groeit misschien wel weer heel marginaal, maar grote aantallen banen vallen structureel weg. Werkloosheid wordt niemand blij van. Paul Schnabel zei het laatst wel mooi: ‘De crisis is voorbij. Als je een baan hebt.’

Uiteindelijk gaat alles in golven, zowel de economie als het humeur van de Nederlanders. En alle golven mogen er zijn.