Omdat onze hersenen alle functies van het lichaam aansturen, kan een hersenbeschadiging de realiteit behoorlijk in de war schoppen. Deze 10 voorbeelden hebben wetenschappers veel geleerd over hoe de hersenen functioneren.

1. Gespleten brein
Conditie waarin de twee hersenhelften niet met elkaar communiceren. Stelt patiënt in staat om simultaan twee verschillende objecten te tekenen, één met de linker en één met de rechterhand. In een bekend experiment wordt een patiënt gevraagd zich op één punt te concentreren. Dan krijgt hij een voorwerp in zijn linker gezichtsveld te zien, bijvoorbeeld een fles cola. De informatie komt binnen in de rechterhersenhelft. De persoon kan niet zeggen wat hij ziet, want het spraakcentrum zit in de linkerhersenhelft. Hij kan vervolgens wel de fles pakken (met de linkerhand) omdat deze wordt aangestuurd door de rechterhersenhelft.

2. Bewegingsblindheid
Er is een vrouw, Gisela Leibold, die door hersenschade geen enkele beweging meer kan zien. Ze ziet dus alles in foto’s. Dat maakt het oversteken van een druk kruispunt een bijzonder lastige opgave; ze kan totaal niet inschatten wanneer een aankomend voertuig langskomt.

3. Degeneratieve hersenziekte
Bij deze zeldzame aandoening sterven het voorste deel van iemands hersenen langzaam af. Hierdoor treedt vaak een persoonlijkheidsverandering op. De patiënt wordt bijvoorbeeld onverschillig. De frontaalkwabben die worden aangetast zijn het meest ontwikkelde deel van de hersenen. Zij zorgen voor de individuele verschillen tussen mensen. Ze bepalen ons temperament, onze sociale interactie en onze persoonlijke stijl. Bij deze ziekte sterven deze frontaalkwabben af waardoor persoonlijkheidkenmerken veranderen. Maar er kunnen ook verborgen talenten naar boven komen. Een Britse patiënt ging dwangmatig schilderen, en hij deed het lang niet slecht. Helaas was deze nieuwe bekwaamheid van tijdelijke aard.

4. Kleurenblindheid
Mensen die kleurenblind genoemd worden, zijn dat eigenlijk niet. Ze zien namelijk wel kleuren, alleen worden rood en groen door elkaar gehaald. Er bestaan ook mensen die wel echt volledig kleurenblind zijn en dus alleen maar zwart en wit kunnen zien.

5. Visuele stoornis
Informatie die via de ogen de hersenen binnenkomt, wordt door verschillende hersendelen verwerkt en geïnterpreteerd. Zo is er een deel van de hersenen verantwoordelijk voor de verwerking van vormen en kleuren. Bij een vrouw was er in dit gebied een storing ontstaan na hersentrauma. Haar hele realiteit bestond vervolgens uit een vormeloze massa. Het opmerkelijke was dat het onderdeel verantwoordelijk voor taakverwerking nog wel functioneerde. Een koffieapparaat zag er voor haar misschien wel uit als een grote waas, maar ze kon er wel een kopje keurig netjes onder plaatsen en op de knop ‘cappuccino’ drukken.

6. Een fantoomlichaamsdeel
Mensen bij wie een lichaamsdeel is geamputeerd, hebben soms het gevoel dat het lichaamsdeel er nog steeds is. Dit gevoel is zo echt dat ze – zeker in het begin na de amputatie – dit lichaamsdeel nog proberen te gebruiken. Ze stappen bijvoorbeeld uit bed alsof hun been er nog is en vallen. Het hersengebied dat correspondeert met dit lichaamsdeel is nog intact wat deze vreemde gewaarwording veroorzaakt.

7. Neglect
Stoornis van het aandachtsysteem waardoor patiënten het gevoel hebben dat hun halve wereld verdwenen is. Dit komt vaak voor bij mensen die een beschadiging aan de rechterhersenhelft hebben opgelopen. Gevolg is dat ze de linkerkant van een ruimte vaak negeren. Ze kleden zich maar half aan, schrijven alleen op de linkerzijde van een pagina, en missen details aan de linkerzijde. Er is niets mis met de ogen, maar met de aandacht voor één kant.

8. Syndroom van Cottard
Neurologische aandoening waarbij de patiënt de waan krijgt dood te zijn, niet bestaat of dat zijn organen of bloed ontbreken. Het is zeldzaam, maar bestaat echt. De aandoening treedt op als gevolg van een neurologische aandoening, hersenletsel of als onderdeel van een breder psychisch ziektebeeld (veelal psychosen) en gaat vaak gepaard met depressies en depersonalisatie. In de TV-serie Hannibal zit een zeer enge aflevering waarin een jonge vrouw hieraan lijdt.

9. Gezichtsblindheid
Ten gevolge van een hersenbeschadiging kunnen sommige mensen niks zinnigs meer maken van dingen die ze zien, zoals gezichten. Ze zien de gezichten wel, maar de link tussen de gezichten en wie het is, werkt niet meer. Iemand die deze hersenbeschadiging heeft opgelopen zal zich dus mogelijk op een feestje aan zijn eigen dochter voorstellen. Lincoln Holmes die aan deze aandoening lijdt zegt; ‘het is niet zo dat alle gezichten op elkaar lijken, maar ze zijn niet herkenbaar als het gezicht van één bepaalde persoon. Als ik mijn vrouw kwijtraak in de supermarkt, kan ik haar nooit terugvinden tussen alle andere vrouwen daar.’ Ook zijn eigen gezicht op een foto herkent hij niet.

10. Voorwerpblindheid
Bij gezichtsblindheid werkt het gespecialiseerde gezichtsherkenningsgebied in de hersenen niet meer. Dit systeem heeft slechts die ene taak, dus iemand die gezichtsblind is, herkent wel voorwerpen. Maar andersom kan ook. Iemand die voorwerpsblind is, herkent prima het gezicht van Albert Einstein, maar kan niet een borstel op een foto identificeren. Hij ziet wel de details, maar herkent niet wat het is. Hij kan niet de koppeling maken tussen wat hij ziet en wat hij weet dat het is.

Bronnen:
– De wereld van onze psyche, hoorcollege met Frans Verstraten (Home Academy)
– Brain Story, Documentaire (BBC)
– Hannibal: TV-Serie (Dino De Laurentiis Company / Living Dead Guy Productions / AXN: Original X Production / Gaumont International Television)