The Trial of Socrates

The people of Athens with power decided to silence the questioner. Socrates at the age of 70 in the year 399 B.C. was brought to trial on trumped up charges of corruption and impiety.

For a report about the trial and what it tells us about the great philosopher, we turn to Plato’s ethical theory. In Plato’s own thought, no more important starting point in understanding ethics can be found than beginning with the life of Socrates. Here Plato finds a justification for philosophy: in an ethical ideal to which all students of philosophy might aspire. Since Socrates’s life serves as an ideal, Plato insists on writing about Socrates in the writings which bear most directly on ethics. He does this in a sequence of three dialogues called the Apology, the Crito and the Phaedo, which describe the trial, the imprisonment and finally the execution of Socrates.

These three dialogues are based on the events at the end of Socrates’ life. But they’re probably not strict historical records. The statements that are attributed to Socrates undoubtedly resemble what he actually said. Even if we can’t be certain about this, we can be certain about his ethical commitment shown in his trial and death. We can be certain about the connection revealed here between the ethical decisions and the use of reason. Hereto we find Socrates his famous statement, as compelling as it is brief: “The unexamined life is not worth living”.

These words spoken in a time when Socrates his life was at stake demonstrate how powerful the role of reason was for both Socrates and Plato. Not only for theoretical questions, but for the practical question of how one, anyone, ought to live. In the Apology Plato presents a version of Socrates’ speech as he defended himself at his trial. The jury of 500 Athenians, selected by lot, have heard the charges against him. He was accused of corrupting the young people among his followers and of impiety against the Athenian Gods. It was evident that behind these charges, perhaps even more important than the charges themselves, there was a sharp personal animosity against a man who would often challenge and embarrass the leading figures of Athens. It is no surprise then that an attempt was made to silence Socrates, he did damage a lot of egos.

When he spoke in his own defence, Socrates first attempted to explain the antagonism that led to his trial. He did so by relating an episode that involved the Oracle of Delphi, a religious figure revered by the Greeks for her wisdom. Chaerephon, a friend of Socrates, traveled to Delphi once to ask the oracle whether she knew anyone who was wiser than Socrates. The oracle replied ‘no’. Socrates was puzzled for he didn’t consider himself wise. But the oracle would not be wrong either. To find out what she meant, Socrates began to talk to other Athenians. He asked them questions about themselves and their work. In these discussions, he discovered that the people he spoke to – the politicians, the poets, the teachers – were far from the authorities they were supposed to be. They didn’t know what they claimed to know. And Socrates concluded that this would be the basis for what the oracle had said. He didn’t believe that he had had knowledge just like the other Aethenians didn’t have knowledge. But he was wiser because he knew that he didn’t know.

“I gave a thorough examination to this person, I need not mention his name. And in conversation with him I formed the impression that although in many people’s opinion – and especially in his own – he appeared to be wise, while in fact he was not. Then when I began to try to show him that he only thought he was wise and that he was not really so, my efforts were resented both by him and by many of the other people present. However I reflected as I walked away: well, I am certainly wiser than this man. It is likely that neither of us has any knowledge to boast off. But he thinks that he knows something while he does not. Whereas I am quite conscious of my ignorance.”

This profession of ignorance by Socrates has since become known as Socratic irony. In it, ignorance too becomes an object of knowledge. But Socrates’ irony is more than a manner of speaking. Ignorance by itself is for Socrates not exactly harmful. It becomes harmful when a person is not aware that he lacks knowledge. The ignorant person then has no reason to examine himself and to learn. Knowing that one doesn’t know is thus a form of wisdom and Socrates claims this wisdom for himself.

Of course by repeating this claim at his trial, Socrates did only add insult to injury. It surely didn’t help his cause. But the method he used at his trial is the only one he knew. He spoke the truth and directed it at the people who he thought that most needed to hear it. Socrates told the jury: “I am not arguing in my own defense, but rather in yours.”

Nor was Socrates willing to change his opinions or his method because of the possible consequences of what he said. To do this would be to repeat the mistake of not recognizing one’s own ignorance. “Even to fear death my friends is also to think ourselves wise without really being wise. For it is to think that we know what we do not know.”

Socrates’ honesty and consistency were not enough to convince his jury… He was found guilty of the charges and executed by means of a cup of poison he was forced to drink.

Source: The Giants of Philosophy (Plato, Grece ca. 428-348 B.C.)

Corona is een te lichte waarschuwing gebleken…

De linkse partijen leden gisteren een enorme nederlaag. Partij voor de Dieren wist op te schuiven met één zetel naar in totaal zes, maar met 3,6 procent van de stemmen is pijnlijk duidelijk dat weinig Nederlanders de noodzaak zien tot een fundamentele koerswijziging.

In haar boek Dieren kunnen de prest krijgen, en dan? schrijft partijleider Esther Ouwehand van de PvdD over het ontstaan van de coronacrisis en andere infectieziekten van de laatste tien jaar. Wopke Hoekstra noemde corona destijds een Zwarte Zwaan, een totaal onverwachte gebeurtenis met enorme impact.

Dat van die impact klopt, maar een Zwarte Zwaan is het absoluut niet. Corona is een zoönose, een infectieziekte die is overgesprongen van dier op mens. Net zoals eerder gebeurde met SARS, hiv/aids, MERS, ebola, zika, Mexicaanse griep en Q-koorts. De Nederlandse melkgeitenhouderij maakte duizenden mensen ziek, bijna 100 mensen overleden en meer dan 500 mensen worden nooit meer beter. Net zoals bij corona het geval is, worden we bedreigd door een ziekte die is ontstaan door de ongezonde manier waarop de mens zich tot de dieren verhoudt.

Regeringspartijen VVD en CDA weigeren de bio-industrie – die ook heeft geleid tot de stikstofcrisis – aan te pakken. VVD vanwege de economische belangen en CDA omdat de boerenlobby de baas is bij de partij. Het ligt zeer voor de hand dat VVD en D66 met elkaar gaan praten over een formatie na deze verkiezingsuitslag. “Maar ik heb al eerder gezegd dat we ook graag met het CDA samenwerken”, zei VVD-leider Mark Rutte woensdagavond.

Dat betekent ruim baan voor de bio-industrie en de vrije markt. Slecht nieuws voor dieren, natuur en klimaat, maar natuurlijk ook voor de mens. De vraag is namelijk niet of er een nieuwe ziekte-uitbraak komt, maar wanneer die komt. De hoop is gevestigd op D66 om het kabinet nog enigszins te doen beseffen dat het nu aan het dweilen is met de kraan open.

En dat dweilen kost een hoop geld. Een van de meest schokkende verhalen uit het boek van Ouwehand gaat over de nertsenfokkerijen, een sector waar jaarlijks miljoenen dieren vergast worden voor hun vacht. Er was allang geen draagvlak meer voor deze wrede industrie, maar na een aantal corona-uitbraken moesten de fokkers eindelijk hun deuren sluiten. Uiteraard moesten zij wel rijkelijk gecompenseerd worden en dat deed het kabinet door ze een kwart miljard euro!!! (250.000.000) belastinggeld mee te geven. Ook multimiljonairs Jos van Deurzen en de gebroeders Rien en Pierre Leeyen kregen een miljoenenbonus uitgekeerd.

Het kabinet vond het niet nodig om voorwaarden te verbinden aan het geld, zoals dat het niet mocht worden gebruikt om massaal andere diersoorten te gaan fokken en ophokken. Vrije markt hè? En dus, op 19 december 2020 interviewde de Leeuwarder Courant twee voormalige nertsenfokkers die een nieuw bedrijf aan het opzetten waren. Waar hadden ze de afkoopsom in geïnvesteerd? Geiten. In Friesland, de provincie die in 2012 werd getroffen door een grote uitbraak van de Q-koorts. Noem het cynisme. Of gewoon: te bont, schrijft Ouwehand. En dus stevenen we af op een volgende, mogelijk nog veel dodelijkere crisis. We leren het wel. Ooit.

Chernobyl

De HBO-miniserie Chernobyl – passend in deze tijden van pandemie – is een briljante reconstructie van de ergste door mensen veroorzaakte ramp aller tijden. In de eerste aflevering zijn we getuige van de eerste fase van de ramp op 26 april 1986: de explosie en de brandweermannen die het vuur probeerden te blussen. En daarbij gedoemd werden tot een gruwelijke dood.

In de afleveringen daarna probeert het crisisteam een nog grotere ramp te voorkomen en de na-effecten te bestrijden, zoals het doden van alle dieren in de uitgestrekte regio en het verhuizen van tienduizenden mensen. In de laatste aflevering staat de schuldvraag centraal: hoe heeft het zo mis kunnen gaan? De serie is een mix van klassieke rampenfilm, politieke thriller, rechtbankdrama, biografie (van hoofd onderzoeker Valery Legasov en crisismanager Boris Shcherbina) tot ware body horror-film. Want wat de straling met het menselijk lichaam kan doen is te gruwelijk om zelfs maar te overwegen.

Ik wist eigenlijk heel weinig over hoe verschrikkelijk deze ramp was en hoe erg het had kunnen worden. Er zijn vele heldendaden verricht om te voorkomen dat het radioactief materiaal in het grondwater terecht kwam wat het gehele content Europa had vervuild. In totaal zijn er 750.000 mensen gestuurd om de rommel op te ruimen in het zwaar radioactieve gebied. Hoeveel er uiteindelijk zijn doodgegaan is niet bekend, maar het zijn er veel geweest.

De serie geeft ook een beeld van de mindset van de Sovjet Unie. De ideologie was erop gericht het een perfecte natiestaat te laten zijn. En dat leidde tot het in de doofpot stoppen van de feiten. In de Sovjet Unie van die tijd was het ondenkbaar dat zo’n ramp zou plaatsvinden. Zeker omdat de nucleaire macht status gaf aan de Sovjet Unie. Dus deden ze alsof het niet gebeurd was. Totdat in Scandinavië verhoogde straling werd opgemerkt.

Uiteindelijk zijn er mannen veroordeeld voor het ‘uitwonen’ van de centrale waardoor de ramp kon plaatsvinden. Maar de echte schuldige is natuurlijk de staat…. Zie die maar is veroordeeld worden door de staat. Petje af voor Legasov, die een aantal jaren na de ramp zelfmoord pleegde, voor het blootleggen van de fouten in ‘het systeem’.

Deze shockerende serie doet de economische ramp die corona nu veroorzaakt enigszins relativeren.

De Vietnam-oorlog vanuit eenheidsbewustzijn

Is er een filosofie die een einde kan maken aan menselijk lijden? Nee niet beëindigen, maar er zijn er een aantal die behoorlijk kunnen helpen. De voornaamste die ik ken is Advaita Vedanta ofwel non-dualiteit. Deze aanwijzing zegt dat alles één bewustzijn is dat een spel speelt met zichzelf. Alles om ons heen vindt gewoon plaats als een toneelstukje en wij – de toneelspelers – doen vrolijk mee. Maar er is eigenlijk geen ‘ik’ en al helemaal geen individuele vrije wil. We zijn allemaal de oceaan, maar we denken dat we druppels zijn die vrijelijk bewegen. De stem in ons hoofd, levert commentaar nadat bewustzijn al een actie-reactie besloten heeft, waardoor de illusie ontstaat dat we in de bestuurdersstoel zitten.

Nou heb ik een aantal bezwaren tegen non-dualiteit (wat een echte non-dualist natuurlijk worst zal wezen; ‘hij’ bestaat immers niet). Het bezwaar (in plaats van ‘mijn’ bezwaar) is dat individuele vrije wil niet uit te sluiten is. We zijn allemaal één in een gedeelde droom, dat is absoluut waar, maar misschien zijn we wel bewuste agenten die nog maar net leren hoe we met onze intenties kunnen beïnvloeden hoe de wereld zich manifesteert. En er zijn wetenschappelijke experimenten die dit aantonen. Kortom, ik ben niet overtuigd dat het alomvattende bewustzijn alles bestuurt, maar dat we mogelijk in een informatiesysteem leven dat deels decentraal, door levende wezens, wordt aangestuurd.

Maar goed, daar gaat deze blog niet over. Ik wil het over lijden hebben, en hoe een non-dualistische visie lijden kan doen verminderen. Sinds ik naar de bekende podcast luister van overtuigde non-dualisten Paul Smit en Patrick Kicken is mijn visie op onderwerpen die normaal stress kunnen veroorzaken, zoals politiek, werk, geld, gezondheid en klimaat, wel behoorlijk veranderd. Want al is vrije wil niet uit te sluiten, we hebben in ieder geval lang niet zoveel zeggenschap als we vaak denken. Per dag nemen we onbewust duizenden besluiten net zoals alle andere miljarden wezens. Dat werkt allemaal op elkaar in. Hoeveel invloed kun je daar nou echt op hebben?

En zo komen we op lijden. Wanneer we als mensen uitzoomen, is het inderdaad een film die zich afspeelt en waar jij één (vrij insignificant) spelertje in bent. Dat beseffen is verlichting. Het omgekeerde is inzoomen: alles overkomt jou en als je anders zou handelen zou het allemaal anders kunnen zijn. Maar zo is het niet. Wat gebeurt, gebeurt. Goed en slecht zijn slechts twee tegenstellingen die bewustzijn creëert om ervaring überhaupt mogelijk te maken. Zoals gezegd, het is een spel. En uitgezoomd vaak een erg vermakelijk snel. Waar mensen zich al niet allemaal druk om maken.

Maar als je dit nou loslaat op een uiterst serieus onderwerp, zoals laten we zeggen de Vietnam-oorlog. Werkt het dan nog steeds? Je kunt immers moeilijk beweren dat zoiets vreselijks gewoon maar moet gebeuren, of erger nog, goed is zoals het is. Dat kan toch niet! Toch is dat precies wat non-dualisten beweren. Ook de Vietnam-oorlog is slechts een spel van bewustzijn. Bewustzijn wil alles ervaren; zwart, wit en alle tinten grijs er tussenin. Dus hierbij:

De non-dualistische visie op de Vietnam-oorlog
Halverwege de negentiende eeuw begon een Westers volk dat zich de Fransen noemen Vietnam te koloniseren. Het werd een bloedige en wrede invasie. Bewustzijn in de vorm van de mens Ho Chi Minh wilde begin twintigste eeuw zijn volk bevrijden van de onderdrukkers. Na 30 jaar lang ballingschap keerde hij in 1941 terug naar Vietnam en richtte hij het Vietnamese Onafhankelijke Bevrijdingsleger op.

Naast Fransen kwamen er ook Japanse indringers naar Vietnam. De Amerikanen, hun collectieve ego nog gekrenkt vanwege Pearl Harbor, maakte een dealtje met Ho Chi Minh. Ze begonnen met het leveren van wapens aan de Vietnamese guerilla’s. De Vietnamezen zagen de Amerikanen als bevrijders. Ze hadden immers de Europeanen bevrijd in de Tweede Wereldoorlog. Het Amerikaanse volk identificeerde zich met deze rol van redders (oftewel, ze zoomden in en namen het toneelstuk en hun rol erin uiterst serieus).

In de jaren 50 verspreidde het communisme zich over grote delen van Azië en de VS dacht hier, onterecht, invloed op te kunnen uitoefenen. Het Amerikaanse leiderschap onder president Truman had het gevoel dat ze het hadden laten misgaan in Birma en Cambodja. Ze waren bang voor een domino-effect. Dus toen begin jaren 60’ het Zuid-Vietnamese Nationale Bevrijdingsfront (door vijanden Vietcong genoemd) vastberaden was de anti-communistische regering van Ngo Dinh Diem in Noord-Vietnam ten val te brengen, vond de VS, nu onder leiding van Kennedy, dat ze moesten ingrijpen. En zo raakte het land betrokken bij een strijd tussen twee meedogenloze partijen.

Na de moord op JFK, erfde de nieuwe president Lyndon Johnson het Vietnam-dossier. Een ramp. Hier viel niks te winnen. Maar vertrekken uit Vietnam zou gezichtsverlies betekenen. En dat konden de ego’s van de Amerikaanse regeringsleiders niet verdragen. Dus werd het land dieper en dieper het conflict ingetrokken en het aantal doden liep rap op. De Vietcong bleek een zeer geduchte tegenstander en ze brachten de Noord-Vietnamezen enorme klappen toe. De Amerikaanse generaal Westmoreland vroeg wanhopig om meer troepen. Johnson stuurde er 50.000 en beloofde er nog eens 50.000 aan het einde van 1965. Dit bleek lang niet te volstaan en Westmoreland vroeg om nog eens 200.000 manschappen. De kans op overwinning werd slechts geschat op 1 op 3. Maar trokken ze zich terug? Zochten ze een compromis? Nee, ze gingen verder met de strijd.

De Amerikanen bleken gevangenen van hun eigen ervaring. Ze dachten: we doen net als in de Tweede Wereldoorlog, namelijk binnenvallen als een mokerhamer. Deze aanpak werkte niet in Vietnam. Het dualisme nam toe: in Amerika groeide de anti-oorlogsbeweging. Bij de protesten vielen tientallen doden. De groeiende tegenstellingen en het aanhoudende geweld in Vietnam en in de VS dreef een staak door het hart van het land. Er ontstond een grotere polarisatie dan ooit. En de eenheid is nog steeds niet hersteld, getuige de huidige politieke ontwikkelingen. Uiteindelijk eindigde de oorlog voor de Amerikanen in 1973. Meer dan twee miljoen Vietnamezen en 58.000 Amerikanen vonden de dood. En in 1975 werd Vietnam alsnog communistisch wat het land opnieuw in ramspoed stortte.

Waarom het lijden bij advaita verminderd of wegvalt is omdat geaccepteerd wordt dat het individu niet bestaat. Lijden ontstaat bij identificatie met het ego; mij wordt iets aangedaan, ons – als natie – wordt onrecht aangedaan. In werkelijkheid is er is geen mij en ook geen land, alleen bewustzijn. In plaats van dat het lijden dus persoonlijk te maken, vindt slechts observatie plaats: ‘er vindt oorlog plaats, er wordt gemarteld, er gaan kinderen dood’, et cetera. Vaak wordt gedacht dat dit dan een rechtvaardiging is voor alles, maar dit is niet zo. Binnen bewustzijn vindt actie-reactie plaats. Bewustzijn stuurt de kindermoordenaar aan, maar ook de rechter die hem naar het schavot stuurt.

Er is alleen maar een film en dat is alles. Observeer het spel en neem het niet te serieus. Hoe serieus het ook lijkt soms.

⟿ Bron: The Vietnam War (2017, Ken Burns, Lynn Novick)

⟿ Lees meer over bewustzijn en de ware aard van de realiteit op Free-Consciousness.