De HBO-miniserie Chernobyl – passend in deze tijden van pandemie – is een briljante reconstructie van de ergste door mensen veroorzaakte ramp aller tijden. In de eerste aflevering zijn we getuige van de eerste fase van de ramp op 26 april 1986: de explosie en de brandweermannen die het vuur probeerden te blussen. En daarbij gedoemd werden tot een gruwelijke dood.

In de afleveringen daarna probeert het crisisteam een nog grotere ramp te voorkomen en de na-effecten te bestrijden, zoals het doden van alle dieren in de uitgestrekte regio en het verhuizen van tienduizenden mensen. In de laatste aflevering staat de schuldvraag centraal: hoe heeft het zo mis kunnen gaan? De serie is een mix van klassieke rampenfilm, politieke thriller, rechtbankdrama, biografie (van hoofd onderzoeker Valery Legasov en crisismanager Boris Shcherbina) tot ware body horror-film. Want wat de straling met het menselijk lichaam kan doen is te gruwelijk om zelfs maar te overwegen.

Ik wist eigenlijk heel weinig over hoe verschrikkelijk deze ramp was en hoe erg het had kunnen worden. Er zijn vele heldendaden verricht om te voorkomen dat het radioactief materiaal in het grondwater terecht kwam wat het gehele content Europa had vervuild. In totaal zijn er 750.000 mensen gestuurd om de rommel op te ruimen in het zwaar radioactieve gebied. Hoeveel er uiteindelijk zijn doodgegaan is niet bekend, maar het zijn er veel geweest.

De serie geeft ook een beeld van de mindset van de Sovjet Unie. De ideologie was erop gericht het een perfecte natiestaat te laten zijn. En dat leidde tot het in de doofpot stoppen van de feiten. In de Sovjet Unie van die tijd was het ondenkbaar dat zo’n ramp zou plaatsvinden. Zeker omdat de nucleaire macht status gaf aan de Sovjet Unie. Dus deden ze alsof het niet gebeurd was. Totdat in Scandinavië verhoogde straling werd opgemerkt.

Uiteindelijk zijn er mannen veroordeeld voor het ‘uitwonen’ van de centrale waardoor de ramp kon plaatsvinden. Maar de echte schuldige is natuurlijk de staat…. Zie die maar is veroordeeld worden door de staat. Petje af voor Legasov, die een aantal jaren na de ramp zelfmoord pleegde, voor het blootleggen van de fouten in ‘het systeem’.

Deze shockerende serie doet de economische ramp die corona nu veroorzaakt enigszins relativeren.