Tagarchief: Ego

Schrijfambities (van print naar online)

Posted on by Jeppe Kleijngeld

‘Hoe gaat het eigenlijk met je boek?’

Tja, het wil niet echt vlotten. Ik heb een aardig hoofdstuk geschreven (binnenkort te lezen op deze blog), maar ben vastgelopen met dat concept. Toen ben ik opnieuw begonnen met een ander concept en ben ik opnieuw vastgelopen.

Het probleem is – zoals altijd – tijd. Op mijn werk is het al minstens anderhalf jaar een gekkenhuis en het ziet er niet naar uit dat dat snel gaat veranderen. Dus heb ik misschien één, hooguit twee avonden in de week om iets te produceren. En dat werkt niet. Daar had ik laatst met collega Jan Bletz over die een aantal boeken heeft geschreven. Je moet zoiets in één ruk doen. Dag na dag, avond na avond, nacht na nacht. Als je niet in de flow weet te komen gaat het niet lukken. Dan loop je vast. En dat heb ik nu al heel vaak ervaren.

Gelukkig ben ik agile, het magische woord in deze turbulente tijden en waar je dan ook mee om de oren wordt geslagen in managementliteratuur en op zakelijke conferenties. Het betekent dat ik me weet aan te passen aan veranderende omstandigheden. Dus omdat ik niet de mogelijkheid heb een maand of meer onafgebroken aan een boek te schrijven, ga ik iets doen waar dat niet voor nodig is: namelijk een nieuwe website bouwen.

Zo’n website is natuurlijk wel een stuk minder prestigieus dan een boek. Dat is inderdaad een nadeel. Voor mijn ego zou het zeer strelend zijn om mezelf schrijver of auteur te kunnen noemen. Maar een website heeft ook voordelen. Allereerst bereik. Ik heb aardig wat kennis van SEO (Search Engine Optimization) en een specifiek onderwerp op de korrel waar nog volop ruimte in is om online een goede positie in te verwerven.

Het onderwerp is bewustzijn en hoe dat mogelijk (ik zal niet te stellig doen) niet in ons hoofd blijkt te zitten, maar de hele wereld beslaat (inclusief onszelf). Een niche-onderwerp, maar er zijn veel geïnteresseerden. Bovendien zou het het volgende ‘mainstream’ wetenschappelijke paradigma kunnen worden (de aarde is niet plat maar rond / de aarde is niet het middelpunt van het universum / de aarde is virtueel en bestaat alleen in relatie tot bewuste waarnemers).

De site (Free-Consciousness.com) is bovendien in het Engels en heeft dus een potentieel massapubliek.

Nog een voordeel: ik heb geen uitgever nodig. Alles wat ik hoef te doen is de eerste circa vijf essays te schrijven, de site te bouwen in WordPress (mijn amigo Arnold gaat me hierbij helpen) en publiceren maar. Het is wat dat betreft een gouden tijd voor wannabe uitgevers. Iedereen heeft een platform en je kunt vinden van Google wat je wilt, maar één ding doet het algoritme goed: de beste content die de meeste nuttige informatie over een onderwerp geeft, wordt beloond.

De geplande release van Free-Consciousness.com is in 2022.

Mind Matters

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Laatst droomde ik dat mijn moeder mij in paniek opbelde over mijn broer. Hij had al zijn geld geïnvesteerd in complexe en risicovolle financiële producten. Een dag later sprak ik mijn moeder echt; ze vertelde dat mijn broer hun de dag daarvoor met hun financiën had geholpen en ze daarbij had geadviseerd hun spaargeld te beleggen in risicovolle financiële producten! (En zo te profiteren van de lage koersen door de coronacrisis.)

Toeval? Dat is goed mogelijk. Ik schrijf regelmatig over financiële zaken, mijn broer doet wel eens gek de laatste tijd, en mijn moeder is regelmatig bezorgd. De ingrediënten om deze droom te construeren waren dus latent aanwezig in mijn hoofd. Toch, voor iemand die denkt dat de gehele realiteit voortkomt uit een oneindig mentaal veld, is toeval niet voor alles zomaar een verklaring.

Het onderzoeksveld voor dergelijke fenomenen in de psychologie heet transpersoonlijke psychologie. Het uitgangspunt is dat het ego een afgebakend stuk geest is, maar dat we in werkelijk allemaal mentaal met elkaar verbonden zijn. De grondlegger van deze tak van de psychologie is Carl Gustav Jung. Hij noemde zulke gebeurtenissen synchroniciteit. Hiermee bedoelde hij zinvolle coïncidentie van uiterlijke en innerlijke gebeurtenissen die zelf niet causaal verbonden zijn.

Een bekende opvolger in het transpersoonlijke veld is de van oorsprong Tsjechische bewustzijnsonderzoeker Stanislav Grof. Hij gebruikte eerst LSD om proefpersonen transpersoonlijke ervaringen te laten beleven, maar toen dit verboden werd ontwikkelde hij de ademhalingstechniek holotropic breathwork. Door langdurig intensief in te ademen verandert het zuurstofgehalte in het brein en bereiken de proefpersonen de mentale staat van heelheid. Hierbij tappen ze in het bewustzijn van andere mensen, reptielen, vissen, vogels, insecten, en zelfs complete beschavingen of het gehele universum! Grof heeft duizenden proefpersonen dergelijke ervaringen laten ondergaan en allemaal hebben ze grote invloed gehad op hun levens. Onderstaand is de beschrijving van één hen:

“Ik had nooit serieus nagedacht over de mogelijkheid dat er zoiets als plantenbewustzijn bestond. Ik heb enkele verslagen gelezen van experimenten die wijzen op het ‘geheime leven van planten’ en beweringen dat het bewustzijn van de tuinman de oogst kan beïnvloeden. Ik heb dergelijke dingen altijd beschouwd als ongegrond new age gebazel. Maar hier was ik, volledig getransformeerd in een gigantische Sequoia-boom, en het was me absoluut duidelijk dat wat ik ervoer echt in de natuur gebeurt, dat ik nu dimensies van de kosmos ontdekte die gewoonlijk verborgen zijn voor onze zintuigen en intellect.

Het meest oppervlakkige niveau van mijn ervaring leek erg fysiek en omvatte dingen die westerse wetenschappers hebben beschreven, alleen gezien vanuit een geheel nieuwe hoek – als bewustzijnsprocessen geleid door kosmische intelligentie, in plaats van mechanische gebeurtenissen in organische en onbewuste materie. Mijn lichaam had de vorm van de Sequoia-boom, het was de Sequoia. Ik voelde de circulatie van sap door een ingewikkeld systeem van haarvaten onder mijn schors. Mijn bewustzijn volgde de stroom naar de fijnste takken en naalden en was getuige van het mysterie van de gemeenschap van leven met de zon – de fotosynthese. Mijn bewustzijn reikte helemaal tot in het wortelstelsel. Zelfs de uitwisseling van water en voedsel van de aarde was geen mechanisch, maar een bewust, intelligent proces.”*1

Stel dat dit echt waar is, wat zou dat dan betekenen voor de mensheid? Het antwoord komt van niemand minder dan Albert Einstein. Hoewel hij altijd is blijven zoeken naar een waarnemer-onafhankelijke externe lokale realiteit – waarvan kwantummechanica duidelijk heeft aangetoond dat die er niet is – begreep hij het transpersoonlijke principe heel goed. Hij zei: “’Een mens is een deel van het geheel dat door ons universum wordt genoemd, een deel dat beperkt is in tijd en ruimte. Hij ervaart zichzelf, zijn gedachten en gevoelens als iets dat losstaat van de rest, een soort optische waanvoorstelling van zijn bewustzijn. Deze waanvoorstelling is een soort gevangenis voor ons, die ons beperkt tot onze persoonlijke verlangens en tot genegenheid voor een paar personen die het dichtst bij ons staan. Het moet onze taak zijn om onszelf uit deze gevangenis te bevrijden door onze cirkel van mededogen te verbreden om alle levende wezens en de hele natuur in haar schoonheid te omarmen.”

Betekent dit dat je zelfs niet op een brandnetel mag stappen? Dat gaat wat ver. Maar begrijpen dat al het leven ‘ervaart’ kan voor de meeste ego’s geen kwaad om te beseffen. Dit zou een mooie volgende stap zijn in de evolutie van het leven op deze planeet.

© Jeppe Kleyngeld, mei 2020

*1 Grof, S., with Zina Bennett, H. The Holotropic Mind: The Three Levels Of Human Consciousness And How They Shape Our Lives. New York: HarperCollins Publishers, 1993

Bezwaren tegen nondualiteit

Posted on by Jeppe Kleijngeld

In mijn zoektocht naar de ware aard van de realiteit, die goed en wel begon met het lezen van Biocentrism in 2017, ben ik vele filosofische stromingen tegengekomen. Daarvan ben ik vooral gegrepen door het idealisme dat stelt dat de wereld in bewustzijn is in plaats van bewustzijn in de wereld.

Idealisme is een variant van het Oosterse Advaita Vedanta, dat ook wel nondualiteit wordt genoemd. Alles is één bewustzijn volgens deze filosofische stroming. Alsof de wereld een droom van God is. Het centrale idee is dat ‘het ene’ (dat we kosmisch bewustzijn noemen om er maar een woord aan te geven) dualiteit creëert om ervaringen te kunnen beleven. Die dualiteit maakt ervaringen mogelijk, zoals licht versus donker, blij versus verdrietig en rationeel versus emotioneel.

Het ‘ik’ is een illusie volgens Advaita. Evenals individuele vrije wil. We worden allemaal bestuurd door het ene bewustzijn. In de podcast Praten over bewustzijn, leggen nondualisten Paul Smit (cabaretier) en Patrick Kicken (radio-DJ) uit wat hun filosofie betekent voor het alledaagse leven. Het is ‘lichter’ geworden, vertellen ze. Ze hoeven ook geen keuzes meer te maken, want die worden voor ze gemaakt. Ook veroordelen ze niemand, want ‘alles is precies zoals het moet zijn’. Zelfs genocide, IS en Adolf Hitler.

Lijden ontstaat wanneer het stemmetje in je hoofd (je ego) zegt dat dingen eigenlijk anders moeten zijn dan ze zijn. Je zou rijker moeten zijn, of succesvoller, of gezonder. Hoe serieuzer je het stemmetje neemt (de Mart Smeets in je hoofd), hoe meer pijn je zult ervaren wanneer de dingen anders lopen.

De bezwaren

Eerst wil ik zeggen dat de inzichten die ik uit nondualiteit heb gekregen super waardevol voor me zijn. Ik beschouw het leven als een soort droom, waarin wij – voor in ieder geval een groot deel – geleefd worden. Als de golven in een oceaan. Op een aantal punten wijkt mijn visie echter af.

Ten eerste de veronderstelling dat het bewustzijn ‘alles wil ervaren’. Dat is antropomorfisch denken. Wij, simpele menswezens, kunnen niet weten wat het alomvattende ‘wil’. Wel kunnen we er vrij zeker van zijn dat de wil van ‘het’ in niks lijkt op wat wij mensen willen. Het is immers geen mens.

Kicken zegt in de podcast een aantal keren het volgende: “Je wordt geboren, daar heb je niks over te zeggen. En je gaat dood. Ook daar heb je niks over te vertellen. Waarom zou je dan over alles daartussen wel wat te zeggen hebben?” De radio-DJ ziet geen verschil tussen een mens en, zeg, een bloem die opkomt en bloeit en verdort en over dit hele proces niks in de pap te brokkelen heeft.

Het probleem hier, filosofisch gezien, is dat je alle vormen van egobewustzijn over dezelfde kam scheert. We weten uit ervaring dat de mate van scherpte van bewustzijn enorm kan verschillen. Van hyperfocus tot bijna-zombiestaat. Een baby kun je inderdaad vergelijken met een bloem. Alles gebeurt vanzelf. De baby neemt geen enkele bewuste beslissing. Maar is dat echt hetzelfde voor een volwassen mens?

Vrije wil is nogal een verkeerde benaming voor het fenomeen dat het beschrijft. Je ‘wil’ kies je niet. Je kunt niet besluiten te willen drinken, plassen of seksen. Waar je wel wat over te zeggen hebt is hoe je besluit te reageren. Bijvoorbeeld, je arriveert ‘s ochtends op je werk en een collega loopt straal langs je heen zonder goedemorgen te zeggen. Je voelt woede opkomen. Wat denkt hij wel niet? Je wil naar hem toegaan om verhaal te halen. Dan bedenk je dat hij misschien wel persoonlijke problemen heeft. Hij ziet er slecht uit de laatste tijd. Misschien is zijn vrouw wel ziek of zijn kind. Je woede zakt weg en je loopt naar hem toe om te vragen hoe het met hem gaat. Je hebt zojuist gebruik gemaakt van positieve intentie. En dat is waar vrije wil echt over gaat. Het kosmische bewustzijn beslist dit niet voor je. Als individuele eenheid bewustzijn heb je de vrijheid je eigen intentie te kiezen.

Wat vaak als wetenschappelijk bewijs wordt aangevoerd tegen het bestaan van vrije wil zijn de experimenten van Benjamin Libet. Hij plaatste elektroden op de schedels van proefpersonen en vroeg ze besluiten te nemen, bijvoorbeeld het indrukken van een knopje. Libet constateerde dat er een piek in hersenactiviteit zichtbaar is voordat de proefpersoon zich bewust werd van een beslissing. Dit noemde hij readiness potential. Conclusie van materialisten en ook nondualisten: vrije wil is een illusie.

Libet was het hier niet mee eens. Hij vroeg de proefpersonen namelijk ook om eerst te besluiten een knop in te drukken en vervolgens te besluiten dit niet te doen. Deze tweede beslissing was niet zichtbaar in de hersenen. Conclusie van de onderzoeker: we worden de hele dag gebombardeerd met impulsen en hebben de vrijheid hier niet in mee te gaan. Hij bewees dus niet het bestaan van free will, maar van free won’t.

Nondualisten hebben er wat mij betreft gelijk in dat er slechts één bewustzijn is en wij daar allemaal onderdeel van zijn. Een dreamed-up reality dus. Maar over onze rol binnen dat ding verschillen de meningen. Ik denk dat we wel degelijk vrijheid hebben binnen de droom en met zijn allen bezig zijn een kosmisch plan uit te voeren. Namelijk het vergroten van de kwaliteit van bewustzijn. Deze kwaliteit is direct meetbaar door naar buiten te kijken, want de buitenwereld IS bewustzijn en geeft ons feedback. En wie dat anno 2019 doet moet constateren dat het er niet al te best voorstaat met die kwaliteit. Werk aan de winkel dus; onze intentie maakt verschil. En dan maar hopen dat het kosmisch bewustzijn niet per ongeluk Trump ziet en besluit vroegtijdig de stekker uit dit experiment te trekken.

Bronnen:
Michael Egnor: The Evidence Against Materialism
Podcast: Praten over bewustzijn
Thomas Campbell, My Big TOE

De Vietnam-oorlog vanuit eenheidsbewustzijn

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Is er een filosofie die een einde kan maken aan menselijk lijden? Nee niet beëindigen, maar er zijn er een aantal die behoorlijk kunnen helpen. De voornaamste die ik ken is Advaita Vedanta ofwel non-dualiteit. Deze aanwijzing zegt dat alles één bewustzijn is dat een spel speelt met zichzelf. Alles om ons heen vindt gewoon plaats als een toneelstukje en wij – de toneelspelers – doen vrolijk mee. Maar er is eigenlijk geen ‘ik’ en al helemaal geen individuele vrije wil. We zijn allemaal de oceaan, maar we denken dat we druppels zijn die vrijelijk bewegen. De stem in ons hoofd, levert commentaar nadat bewustzijn al een actie-reactie besloten heeft, waardoor de illusie ontstaat dat we in de bestuurdersstoel zitten.

Nou heb ik een aantal bezwaren tegen non-dualiteit (wat een echte non-dualist natuurlijk worst zal wezen; ‘hij’ bestaat immers niet). Het bezwaar (in plaats van ‘mijn’ bezwaar) is dat individuele vrije wil niet uit te sluiten is. We zijn allemaal één in een gedeelde droom, dat is absoluut waar, maar misschien zijn we wel bewuste agenten die nog maar net leren hoe we met onze intenties kunnen beïnvloeden hoe de wereld zich manifesteert. En er zijn wetenschappelijke experimenten die dit aantonen. Kortom, ik ben niet overtuigd dat het alomvattende bewustzijn alles bestuurt, maar dat we mogelijk in een informatiesysteem leven dat deels decentraal, door levende wezens, wordt aangestuurd.

Maar goed, daar gaat deze blog niet over. Ik wil het over lijden hebben, en hoe een non-dualistische visie lijden kan doen verminderen. Sinds ik naar de bekende podcast luister van overtuigde non-dualisten Paul Smit en Patrick Kicken is mijn visie op onderwerpen die normaal stress kunnen veroorzaken, zoals politiek, werk, geld, gezondheid en klimaat, wel behoorlijk veranderd. Want al is vrije wil niet uit te sluiten, we hebben in ieder geval lang niet zoveel zeggenschap als we vaak denken. Per dag nemen we onbewust duizenden besluiten net zoals alle andere miljarden wezens. Dat werkt allemaal op elkaar in. Hoeveel invloed kun je daar nou echt op hebben?

En zo komen we op lijden. Wanneer we als mensen uitzoomen, is het inderdaad een film die zich afspeelt en waar jij één (vrij insignificant) spelertje in bent. Dat beseffen is verlichting. Het omgekeerde is inzoomen: alles overkomt jou en als je anders zou handelen zou het allemaal anders kunnen zijn. Maar zo is het niet. Wat gebeurt, gebeurt. Goed en slecht zijn slechts twee tegenstellingen die bewustzijn creëert om ervaring überhaupt mogelijk te maken. Zoals gezegd, het is een spel. En uitgezoomd vaak een erg vermakelijk snel. Waar mensen zich al niet allemaal druk om maken.

Maar als je dit nou loslaat op een uiterst serieus onderwerp, zoals laten we zeggen de Vietnam-oorlog. Werkt het dan nog steeds? Je kunt immers moeilijk beweren dat zoiets vreselijks gewoon maar moet gebeuren, of erger nog, goed is zoals het is. Dat kan toch niet! Toch is dat precies wat non-dualisten beweren. Ook de Vietnam-oorlog is slechts een spel van bewustzijn. Bewustzijn wil alles ervaren; zwart, wit en alle tinten grijs er tussenin. Dus hierbij:

De non-dualistische visie op de Vietnam-oorlog
Halverwege de negentiende eeuw begon een Westers volk dat zich de Fransen noemen Vietnam te koloniseren. Het werd een bloedige en wrede invasie. Bewustzijn in de vorm van de mens Ho Chi Minh wilde begin twintigste eeuw zijn volk bevrijden van de onderdrukkers. Na 30 jaar lang ballingschap keerde hij in 1941 terug naar Vietnam en richtte hij het Vietnamese Onafhankelijke Bevrijdingsleger op.

Naast Fransen kwamen er ook Japanse indringers naar Vietnam. De Amerikanen, hun collectieve ego nog gekrenkt vanwege Pearl Harbor, maakte een dealtje met Ho Chi Minh. Ze begonnen met het leveren van wapens aan de Vietnamese guerilla’s. De Vietnamezen zagen de Amerikanen als bevrijders. Ze hadden immers de Europeanen bevrijd in de Tweede Wereldoorlog. Het Amerikaanse volk identificeerde zich met deze rol van redders (oftewel, ze zoomden in en namen het toneelstuk en hun rol erin uiterst serieus).

In de jaren 50 verspreidde het communisme zich over grote delen van Azië en de VS dacht hier, onterecht, invloed op te kunnen uitoefenen. Het Amerikaanse leiderschap onder president Truman had het gevoel dat ze het hadden laten misgaan in Birma en Cambodja. Ze waren bang voor een domino-effect. Dus toen begin jaren 60’ het Zuid-Vietnamese Nationale Bevrijdingsfront (door vijanden Vietcong genoemd) vastberaden was de anti-communistische regering van Ngo Dinh Diem in Noord-Vietnam ten val te brengen, vond de VS, nu onder leiding van Kennedy, dat ze moesten ingrijpen. En zo raakte het land betrokken bij een strijd tussen twee meedogenloze partijen.

Na de moord op JFK, erfde de nieuwe president Lyndon Johnson het Vietnam-dossier. Een ramp. Hier viel niks te winnen. Maar vertrekken uit Vietnam zou gezichtsverlies betekenen. En dat konden de ego’s van de Amerikaanse regeringsleiders niet verdragen. Dus werd het land dieper en dieper het conflict ingetrokken en het aantal doden liep rap op. De Vietcong bleek een zeer geduchte tegenstander en ze brachten de Noord-Vietnamezen enorme klappen toe. De Amerikaanse generaal Westmoreland vroeg wanhopig om meer troepen. Johnson stuurde er 50.000 en beloofde er nog eens 50.000 aan het einde van 1965. Dit bleek lang niet te volstaan en Westmoreland vroeg om nog eens 200.000 manschappen. De kans op overwinning werd slechts geschat op 1 op 3. Maar trokken ze zich terug? Zochten ze een compromis? Nee, ze gingen verder met de strijd.

De Amerikanen bleken gevangenen van hun eigen ervaring. Ze dachten: we doen net als in de Tweede Wereldoorlog, namelijk binnenvallen als een mokerhamer. Deze aanpak werkte niet in Vietnam. Het dualisme nam toe: in Amerika groeide de anti-oorlogsbeweging. Bij de protesten vielen tientallen doden. De groeiende tegenstellingen en het aanhoudende geweld in Vietnam en in de VS dreef een staak door het hart van het land. Er ontstond een grotere polarisatie dan ooit. En de eenheid is nog steeds niet hersteld, getuige de huidige politieke ontwikkelingen. Uiteindelijk eindigde de oorlog voor de Amerikanen in 1973. Meer dan twee miljoen Vietnamezen en 58.000 Amerikanen vonden de dood. En in 1975 werd Vietnam alsnog communistisch wat het land opnieuw in ramspoed stortte.

Waarom het lijden bij advaita verminderd of wegvalt is omdat geaccepteerd wordt dat het individu niet bestaat. Lijden ontstaat bij identificatie met het ego; mij wordt iets aangedaan, ons – als natie – wordt onrecht aangedaan. In werkelijkheid is er is geen mij en ook geen land, alleen bewustzijn. In plaats van dat het lijden dus persoonlijk te maken, vindt slechts observatie plaats: ‘er vindt oorlog plaats, er wordt gemarteld, er gaan kinderen dood’, et cetera. Vaak wordt gedacht dat dit dan een rechtvaardiging is voor alles, maar dit is niet zo. Binnen bewustzijn vindt actie-reactie plaats. Bewustzijn stuurt de kindermoordenaar aan, maar ook de rechter die hem naar het schavot stuurt.

Er is alleen maar een film en dat is alles. Observeer het spel en neem het niet te serieus. Hoe serieus het ook lijkt soms.

⟿ Jeppe Kleijngeld, oktober 2019

Bron: The Vietnam War (2017, Ken Burns, Lynn Novick)