Tagarchief: Back to the Future

Light & Magic: The Making of Cinema Magic

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Special effects have always been a huge part of movies. From King Kong (1933), to the Ray Harryhousen films with the brilliant stop-motion effects, to the stunning 2001: A Space Odyssey (1968). Movies offer viewers the chance to see things that cannot be seen any other way. The six-part Disney Plus documentary Light & Magic tells the story of Industrial Light & Magic (ILM) that played an enormous part in the evolution of visual effects in Hollywood movies. The company was founded by George Lucas when he was working on his first Star Wars movie in 1977. He visited every optical effects company in the industry, but found none that could deliver what he had in mind.

2001: A Space Odyssey had really pushed the boundaries in what could be achieved in visual effects, but the movie was slow. Lucas wanted to create speed and energy. He wanted to see dog flights in space. He met a special effects man called John Dykstra, who was part of a small community of special effects people. He hired him to set up the team of model makers, storyboard artists and camera and light people at the newly founded ILM.

The first two episodes show the extremely challenging process of getting the first Star Wars film made. Thousands of elements had to be combined into extremely complicated shots. There were many desperate moments, but the end result was amazing and audiences and industry experts were blown away. Nobody but the people at ILM could have done it back then. It inspired many directors to also push the envelope in special effects the following years and decades, like James Cameron: “I went home, and said to my wife; ‘I quit my job. You have to pay the bills for a while, cause I’m gonna make a film’.”

The third episode is about ILM’s challenge to create a worthy sequel: The Empire Strikes Back (1980). This classical space opera had even more complicated special effects to accomplish. Like always with sequels, the scale was much larger than the first movie. The team also got other assignments than Star Wars, namely Raiders of the Lost Ark (1981), Dragonslayer (1981) and ET: the Extra-Terrestrial (1982). Movies that were nominated for or won Academy Awards for their amazing visual effects.

Lucas also got interested in computers and he hired Ed Catmull to digitize processes. The computer team made the impressive terraforming sequence in Star Trek 2: The Wrath of Kahn (1982) and this can be seen as the beginning of computer generated effects in movies. This inspired Lucas and the ILM people to get into it. Catmull’s division (Pixar) was later sold to Steve Jobs and they turned it into a cartoon company.

The next major project was Return of the Jedi (1983), the most complex movie in terms of visual effects ever conceived. “It was not a fun movie to make”, says one of the team members. But the result surely was fun to watch. Each of the 900 visual effects shots was a triumph for the ILM team. It was followed up by a number of other eighties classics: Indiana Jones and the Temple of Doom (1984), The Goonies (1985) and Back to the Future (1985). Each new project had its own challenges, and the attitude at ILM always was: ‘let’s do something that’s never been done before.’

In episode 5 titled ‘Morphing’, the computer era is really about to take off. The first successful computer effect was the water creature in James Cameron’s The Abyss (1989). Now that film could be translated into pixels that could be manipulated, anything became possible. But the industry needed a proof of concept and the 90 seconds sequence in The Abyss was just that. But as always with new technology, there is resentment at first. They called digital ‘the dark side’. Digital wasn’t yet seen as the main thing, but as an addition to old school effects. The model shop remained the central place in ILM’s laboratory.

Then one day, James Cameron called and he wanted to do something way bigger than The Abyss. He pitched them: Terminator 2: Judgment Day (1991). A liquid metal man was a huge leap from a water snake. The team had only nine months to create the T-1000. They first had to capture actor Robert Patrick in data. They filmed his muscles and how he moved. Once they had him digital, they combined all special effects with the right lighting, so it all seems to be part of the same world. The end result was stunning. One ILM guy recalls the T-1000 walking through the bars in the mental institution; an impossible shot. This was truly groundbreaking stuff.

The following year, another major movie would truly signal the end of traditional special effects. They had planned to create the dinosaurs in Jurassic Park (1993) with advanced stop motion animation. Spielberg hired the best guys in the business. Stan Winston would design the creatures and Phil Tippett would animate them. He also hired Michael Lantieri, a practical effects genius and Dennis Muren, a visual effects wizard. The team had already built the dinosaurs, and Light & Magic gives us a few images of what the Velociraptors looked like with stop-motion. They’re certainly impressive, but since we are now used to digital effects, the unrealness becomes an issue. Once they did a successful test with a digital T-Rex running through a landscape everybody knew: visual effects will never be the same again. “I feel extinct”, said Tippett, and Spielberg used that line in the movie.

So 1993 was the year of the big breakthrough of digital effects, and they would be used for many successful movies in the nineties, like The Mask (1994), Forrest Gump (1994), Jumanji (1995) and Star Wars Episode I: The Phantom Menace (1999). The documentary series ends with the final innovation that the visionary George Lucas had anticipated all along. The tv-series The Mandalorian (2019) is shot entirely in a round set called ‘The Volume’. This is ILM’s replacement for the green-screen. It uses a massive, curved LED screen to create photorealistic backdrops, circumventing the need for outdoor locations or extensive physical sets. Due to this innovation, The Mandalorian is able to deliver Star Wars effects on a tv-schedule and budget. ILM, which had started with a group of creative designers in a warehouse at Van Nuys, is still pushing the boundaries in creating cinema magic today, now also for the small screen.

Lessen in scenarioschrijven #3 – Gebruik van symboliek

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Lees ook:
– Lessen in scenarioschrijven #1 – De basis
– Lessen in scenarioschrijven #2 – Inspiratie

The Hero’s Journey begins here…

We vervolgen de serie over scenarioschrijven met symboliek. Esoterische symboliek welteverstaan, dat wil zeggen dat niet iedereen het ziet; je moet er een beetje verstand van hebben. Dat neemt niet weg dat symboliek in ons collectieve onderbewuste zit opgeborgen (Jung), dus wanneer we het aanschouwen doet het toch iets met ons al kunnen we niet direct omschrijven wat.

Symboliek is een omvangrijke studie, dus in één artikel kan ik er weinig over kwijt. Wat ik daarom wil doen is 10 voorbeelden geven van hoe symboliek gebruikt wordt in populaire films. Dat geeft je een idee over hoe je het kunt inzetten. Bronnen waar je vervolgens zelf op zoek kunt gaan naar geschikte symboliek voor je scenario zijn onder meer: het numerologische, kabbalistische, astrologische, magische, mythologische en het occulte. Daarnaast kun je kijken naar tarotkaarten, alchemie, iconografie en het mysticisme.

De 10 voorbeelden uit populaire films (met heel veel dank aan Robert W. Sullivan) zijn:

1. Zoektocht naar kennis
De Griekse oudheid biedt een schat aan symbolische betekenis. ‘Gnosis’ is het Griekse woord voor kennis. Het gnosticisme is een christelijke filosofie met mogelijk wortels in het oude Rome en Perzië. Sophia, wier naam in het Grieks ‘wijsheid’ betekent (Philo-Sophia = letterlijk: vriend van wijsheid), is een van de centrale figuren in het gnosticisme dat de nadruk legt op individuele kennis en wijsheid als weg naar de verlossing en vereniging met God. Incarnaties van het vrouwelijke archetype Sophia in literatuur en film zijn o.a. Alice in ‘Alice in Wonderland’ en Dorothy in ‘The Wizard of Oz’. Alice en Dorothy bereiken Gnosis door een occulte en mystieke ervaring door te maken. Ze worden beide naar een magische wereld getransporteerd middels een ‘ladder’ (Jacob’s Ladder, ladder van Minerva), namelijk een tornado (Dorothy) en een konijnenhol (Alice) respectievelijk. De ervaringen die ze vervolgens ondergaan hebben hun grondslag in Gnostische wijsheid, verlichting, het mystieke, het occulte en het dualistische.

2. Dualisme
Het dualisme is de leer dat het heelal beheerst wordt door twee tegenovergestelde principes, het ene goedaardig en het andere kwaadaardig. Dit is als thema volop aanwezig in o.a. science fiction in fantasy films, zoals ‘The Lord of the Rings’ en ‘Star Wars’. In laatstgenoemde neemt het duistere, mechanische keizerrijk het op tegen de lumineuze, organische rebellen.

In ‘The Lord of the Rings’, met name in deel twee ‘The Two Towers’, staat ook de strijd tussen industrie en natuur centraal. Saruman’s orcs vernietigen grote delen van het woud van Fangorn om een gigantische oorlogsindustrie op te bouwen in Isengard. Dit symboliseert de inval op de natuur door de Industriële Revolutie in de 19de eeuw. Het personage Treebeard, een lopende en pratende boom, verwoordt het als volgt; “There’s always smoke rising from Isengard these days. There was a time when Saruman would walk in my woods, but now he has a mind of metal, and wheels. He no longer cares for growing things.”

Een ander aspect van dualisme dat in ‘The Two Towers’ aan bod komt is dat tussen geest en materie. Centraal in de film staat het het verbond tussen de twee torens van Sauron en Saruman: Barad-dûr en Orthanc. Het oog van Sauron staat voor spirituele kwaadaardigheid terwijl Saruman het stoffelijke kwaad personifieert. Saruman vertegenwoordigt de fysieke tirannie die de natuur overspoeld en Sauron is een soort bovenzinnelijk kanker dat overleeft zolang de ene ring blijft bestaan in Midden-Aarde.

3. De zonneheld
Ian Fleming, schrijver van de James Bond boeken, werkte voor zijn carrière als schrijver in de Britse Naval Intelligence samen met de occultist Aleister Crowley. Deze vriendschap heeft grote invloed gehad op de James Bond boeken. Bond is de zonneheld (‘Solar Hero’) die het opneemt tegen een superschurk met een duister doel; vaak streven deze schurken een nieuwe wereldorde na met zichzelf aan het hoofd. Ook de Bond-films en boeken staan bol van het dualisme: licht en duisternis, goed en kwaad, verdorvenheid en onschuld…. Bond is het heroïsche archetype die het opneemt tegen het vileine archetype die vaak een toepasselijke naam draagt, zoals Dr. No (negatief geladen tegenover Bond’s positieve held)


De zonnehelden in films (James Bond, Neo, Luke Skywalker) krijgen tegenwicht van de maan die gepersonifieerd wordt door een vrouwelijke held. Princes Leia (Carrie Fisher) draagt in ‘Star Wars’ witte jurken om de nachtelijke glans van de maan te personificeren.

4. Eenheid met vrouwen
Waarom maakt James Bond zoveel vrouwen het hof? Ook hierin schuilt symboliek van dualistische aard (man-vrouw). Ik laat expert Robert W. Sullivan aan het woord: “If the godhead joins the male and female in the ultimate unity, than to be like God-man must unite the masculine and the feminine elements of his nature. In Jungian terms he must unite himself to his ANIMA, the feminine part of a man’s personality. In terms of sexual symbolism, he must penetrate and ‘know’ his own virgin feminine component to enter the temple where the godhead is concealed. In other words, Bond must unite with the sacred feminine or ‘the Bond Girl’ to achieve a form of Gnostic alchemical ascent allowing him to defeat the Demiurge-like villain.”

Simpel gezegd, Bond moet seks hebben met de Bond-girl om de bad guy te verslaan. De namen van de Bond-girls stralen altijd seksualiteit en energie uit: Pussy Galore (vagina in overvloed) en Domino Vitali (vitale dame). Deze heilige eenheid gaat altijd goed, op één keer na. In ‘On Your Majesty’s Secret Service’ trouwt Bond met Teresa ‘Tracy’ Draco, dochter van Marc-Ange Draco, leider van een machtig Corsicaans misdaadsyndicaat. Oftewel, Bond’s vrouw is zelf afkomstig van de donkere zijde (Draco betekent dan ook ‘Draak’ in Grieks/Latijn). De alchemie tussen licht en duisternis is niet mogelijk en direct na de bruiloft – nog voordat zij het huwelijk geconsumeerd hebben – wordt Tracy doodgeschoten door Bond’s aartsvijand Blofeld. De draak wordt gedood door een andere draak.


Het gedoemde huwelijk tussen Bond en Tracy Draco laat zien hoe het onderbewuste symboliek oppikt. De relatie tussen Bond en zijn nieuwe schoonfamilie voelde al vanaf het begin ongemakkelijk.

5. Locaties als symbool
Het Overlook Hotel in Stanley Kubrick’s horrorfilm ‘The Shining’ staat symbool voor de donkere kant van de Verenigde Staten. Het hotel is gebouwd op een oude Indiase begraafplaats, net als het land Amerika gebouwd is op Indianenland. Daarmee hebben de kolonisten letterlijk de natie van de Indianen begraven. Oude presidenten zijn te gast geweest in het geïsoleerde Overlook Hotel. En de kleuren rood, wit en blauw – emblemen van de Amerikaanse vlag en patriottisme – zijn volop aanwezig in de film.

6. Faustiaans pact
Een Faustiaans pact is een deal waarbij een ambitieuze persoon zijn morele integriteit inruilt voor macht en succes. In ‘Star Wars: Revenge of the Sith’ personifieert Anakin Skywalker Dr. Faust en kanselier Palpatine de duivel zelf. Anakin’s motivatie is mystieke Sith wijsheid te vergaren die hem zal helpen zijn vrouw Padmé van een zekere dood te redden (hij ziet haar dood – zijn grootste angst – voor zich in zijn dromen). De Faust legende is de basis van vele artistieke, literaire, muzikale en filmische werken door de eeuwen heen.

Chancellor Palpatine: Did you ever hear the tragedy of Darth Plagueis the Wise?
Anakin Skywalker: No.
Chancellor Palpatine: Darth Plagueis was a Dark Lord of the Sith who lived many years ago. He was so powerful and so wise that he could use the Force to influence the midichlorians to create life… He had such a knowledge of the dark side that he could even keep the ones he cared about from dying.
Anakin Skywalker: He could do that? He could actually save people from death?
Chancellor Palpatine: The dark side of the Force is a pathway to many abilities some consider to be unnatural.
Anakin Skywalker: What happened to him?
Chancellor Palpatine: He became so powerful… the only thing he was afraid of was losing his power, which eventually, of course, he did. Unfortunately, he taught his apprentice everything he knew, and then one night, his apprentice killed him in his sleep. It’s ironic that he could save others from death, but not himself.
Anakin Skywalker: Is it possible to learn this power?
Chancellor Palpatine: Not from a Jedi.

7. Het Jezusfiguur
Vaak is de held in fantasiefilms een Messias-achtig figuur zoals Jezus Christus. Denk bijvoorbeeld aan Neo in ‘The Matrix’ of Anakin Skywalker in ‘Star Wars’. Kijk naar het levensverhaal van Anakin Skywalker: een profetie voorspelde zijn komst, hij beschikte over speciale krachten en zijn moeder verwekte hem zonder vader (“there was no father. I can’t explain what happened”). Zijn moeder Shmi Skywalker werd in ‘The Phantom Menace’ dan ook gespeeld door Pernilla August die hetzelfde jaar (1999) verscheen in de tv-film ‘Mary, Mother of Jesus’ in de rol van Mary. De planeet Tatooine waar Anakin ontdekt wordt lijkt veel op Palestina.

Aan het einde van de eerste Star Wars trilogy offert Anakin Skywalker (dan al lange tijd getransformeerd in Darth Vader) zich op om het universum te redden van de kwade Sith. Hij verlost zichzelf dan als het ware van zijn zonden als Darth Vader en daarvoor Anakin (lust, jaloezie en woede). Nu was Jezus zelf zonder zonden volgens de meeste versies van de Bijbel, maar in het veel realistischer verhaal ‘The Last Temptation of Christ’ is dat wel anders.


Neo (Keanu Reeves) is in ‘The Matrix ’een echt Jezusfiguur

8. Symbool voor oneindig
Op 26 oktober 1985 wordt Einstein, de hond van uitvinder Doc Brown, de eerste tijdreiziger in de geschiedenis. Hij doorbreekt het ruimtetijd continuüm wanneer de tijdmachine die Brown gebouwd heeft 88 mijl per uur bereikt. De naam Einstein is toepasselijk aangezien het Albert Einstein’s speciale relativiteitstheorie is die de manipulatie van ruimtetijd mogelijk maakt. Het nummer acht, wanneer op zijn kant gezet, is het symbool voor opsluiting in de tijd, vandaar de 88 mijl per uur die nodig zijn om de ‘Flux Capacitor’ in de tijdmachine te activeren. De ‘Back to the Future’ serie is geïnjecteerd met Egyptische legenden. Die worden uitgebreid besproken in het boek ‘Cinema Symbolism’.

9. Ego, Schaduw, Zelf
Carl Jung was degene die het begrip ‘schaduw’ in de psychologie introduceerde. Hij gaf daaraan een geheel eigen betekenis: het verborgen ware zelf. Dat ware zelf kleeft aan je zoals je schaduw in de stralen van de zon. Als je in het zonlicht staat kun je hoog of laag springen, tegen je schaduw schoppen en wat al niet, maar je raakt die schaduw niet kwijt. Dat geldt precies zo voor je ware zelf. Want je ware zelf, dat ben je, en dat blijft bij je, hoe verborgen ook en hoe je ook je best doet het te verstoppen.

In Alfred Hitchcock’s ‘Psycho’ (1960) verkleedt Norman Bates zich als zijn moeder, imiteert hij haar stem, en vermoordt hij jonge vrouwen die ‘moeder’ boos maken met hun flirterige gedrag. Norman is een echte split personality die zowel moeder als zoon is, schaduw en bewust ego. Hitchcock gebruikt de symbolische schaduw persoonlijkheid ook voor het personage Marion Crane (Janet Leigh) in de film. Dit wordt uitgedrukt in de lingerie die ze draagt. Voordat ze geld gestolen heeft, zien we haar in wit ondergoed dat haar onschuld en bewuste ego uitdrukt. Na de diefstal die ze pleegt draagt ze zwarte lingerie dat de schaduwzijde van haar persoonlijkheid symboliseert en haar nieuwe betrokkenheid bij slechte zaken. Net als Bates heeft de persoonlijkheid van Marion Crane twee contrasterende zijden. Bates straft haar door haar, verkleed als zijn moeder, dood te steken in de douche.

10. Wrede moeders
In ‘Alien’ (1979) komt de vrouwelijke held Ripley erachter dat het enige doel van de ruimtemissie waar ze aan deelneemt is om een levend exemplaar van een Xenomorph – een kwaadaardige alien – naar de aarde te brengen. Dat de bemanning daarbij omkomt maakt de opdrachtgever niet uit. De naam van de boordcomputer die de missie coördineert is MOTHER. Het enige andere bemanningslid dat de plannen van MOTHER kent is het kunstmatige wezen Ash, dat de computer compleet volgzaam dient net als Norman Bates zijn moeder dient in ‘Psycho’.

Het idee van een wraakzuchtige en wrede moederfiguur komt uit de mythologie in de vorm van de verdorven godin Nemesis. Andere bekende voorbeelden zijn:
– Joan Crawford (Faye Dunaway) in ‘Mommie Dearest’ (1981)
– Margaret White (Piper Laurie) in ‘Carrie’ (1976)
– Livia Soprano (Nancy Marchand) in ‘The Sopranos’ (1999-2007)
– Mary (Mo’Nique) in ‘Precious’ (2009)
– Ma Jarrett (Margaret Wycherly) in ‘White Heat’ (1949)
– Janine ‘Smurf’ Cody (Jacki Weaver) in ‘Animal Kingdom’ (2010)
– En ook al is ze dood in de film, Norma Bates in ‘Psycho’ (1960)


De ‘Queen Mother’ in ‘Aliens’: de wrede moeder in ware monsterlijke vorm…

In het volgende en laatste deel van de serie – ‘de mindset’ – bespreken we wat er komt kijken bij het mentale proces van scenarioschrijven.

Stephen Hawking over tijdreizen

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Is tijdreizen mogelijk? Kunnen we een poort naar het verleden openen of een sluiproute vinden naar de toekomst? Kunnen we de natuurwetten gebruiken om meesters van de tijd te worden? Deze vragen beantwoordt kosmoloog Stephen Hawking in de Discovery-documentaire ‘Stephen Hawking’s Universe’.

Terwijl mensen nu gemiddeld zo’n 80 jaar leven, worden stenen wel tienduizenden jaren en bestaan zonnestelsels wel miljarden jaren. Alle fysieke objecten hebben drie dimensies. Alles heeft een lengte, een breedte en een hoogte. De vierde dimensie is tijd. Door die vierde dimensie moeten we heenrijden als we door de tijd willen reizen. Hoe vinden we het pad daar naartoe? In science fiction films, zoals ‘Back to the Future’, doen ze dat middels een energieverslindende machine die een poort opent naar de vierde dimensie.

Natuurkundigen hebben zich vaak afgevraagd of zulke poorten ook binnen de natuurwetten zouden kunnen bestaan. Het verassende antwoord luidt: ja. Deze poorten staan bekend als wormgaten. Deze wormgaten bestaan al overal om ons heen. Zelfs de meest gladde oppervlakten hebben, als je maar diep genoeg inzoomt, piepkleine scheurtjes en gaatjes, zelfs tijd. Deze zijn nog kleiner als atomen. Wanneer je diep genoeg gaat kom je in het kwantumschuim en daar vinden we wormgaten: sluiproutes door de tijd.

Helaas zijn deze wormgaten te klein voor menselijke tijdreizigers, maar sommige wetenschappers geloven dat je er één kunt vangen en triljoenen keren kunt vergroten, zodat het groot genoeg wordt voor een mens of ruimteschip om doorheen te gaan. Er is echter een probleem bij dergelijke tijdreizen: paradoxen. Stel dat je een wormgat kon openen en jezelf daar doorheen kon zien een minuut in het verleden. En stel vervolgens dat je je minuutoude zelf zou doodschieten. Wie heeft dan het schot gelost? Hiermee zou je een grondregel van het universum schenden: oorzaken gaan altijd vooraf aan gevolgen en nooit andersom.

Hawking gelooft dan ook niet dat dingen zichzelf ongedaan kunnen maken. Wanneer dat zou kunnen, zou het hele universum vervallen in chaos. Iets zal dus voorkomen dat iemand dat zou kunnen doen. Hawking denkt dat het wel eens een feedbackloop van straling zou kunnen zijn die het wormgat kapot zal maken voordat iemand het kan gebruiken. Zelfs al zou het een wetenschapper dus lukken om op een dag een wormgat uit te vergroten, dan zou hij niet genoeg tijd hebben om er doorheen te reizen.

Stephen Hawking over tijdreizen 1

Stephen Hawking over tijdreizen 2

Stephen Hawking over tijdreizen 3

Kortom, vanwege het probleem van paradoxen gelooft Hawking niet dat tijdreizen naar het verleden gaat lukken. Jammer voor alle would-be dinosaurusjagers. Tijdreizen naar de toekomst is echter een ander verhaal. Einstein realiseerde zich al dat tijd als een rivier is die op sommige plekken versnelt en op andere vertraagt. Materie trekt aan de tijd en maakt het trager. Hoe zwaarder het object, hoe langzamer de tijd van de ruimte eromheen.

In het melkwegstelsel ligt een massief zwart gat dat de materie van wel 400 zonnen bevat. Deze onvoorstelbare massa heeft een enorm vertragend effect op tijd en maakt het tot een natuurlijke tijdmachine. Als een ruimteschip erin zou slagen er omheen te cirkelen (uiteraard zonder naar binnen gezogen te worden), dan zou de tijd met de helft vertraagd worden. Stel dat ze dit vijf jaar lang zouden doen, zou er op aarde tien jaar verstreken zijn en zouden ze dus in de toekomst thuiskomen. Erg praktisch is deze methode echter niet.

De laatste oplossing voor naar de toekomst reizen is snelheid maken. Wanneer je zou kunnen reizen met lichtsnelheid staat de tijd helemaal stil, aldus de grote Einstein. Zo’n snelheid zullen we nooit kunnen bereiken, maar stel dat we het bijna zouden halen en het voertuig zou 100 jaar lang rondjes vliegen, dan zou er voor de passagiers slechts een week verstreken zijn zodanig zou de tijd in het voertuig vertraagd worden door de snelheid. De passagiers zouden dus 100 jaar in de toekomst belanden. Je zou dan niet meer terug kunnen, maar wie weet is het dus voor dappere ruimtevaarders in de toekomst mogelijk Forward to the Future te gaan.