Vakantie – Deel 3

Posted on 2 september 2023 by Jeppe Kleijngeld

In touch with the infinite mind field

The poet in me usually needs a drink to get my ideas flowing… Dus zit ik hier op m’n schrijfkamer met een mega-fles Grolsch blond terug te denken aan Italië. Mama Mia, ik wil terug… Bier is één van de weinige dingen die ik in Italië gemist heb, want veel keuze qua gerstenat is er in de laars niet. Blondjes en tripels zijn er nauwelijks te vinden. Maar de wijn, oe la la, die is molto bene.

Op de eerste dag reden we door druilerig weer naar Duitsland. Onze eerste bestemming was het magnifieke kasteel Schloss Eberstein, waar we de nacht doorbrachten. Als vegetariër wordt je in Duitsland flink op de proef gesteld en we weerstonden vele verleidingen onderweg, waaronder de geliebten klassiekers Schnitzel & Bratwurst Box Texas Style. Ondanks de naam waren er in het schloss wel wat vegetarische gerechten te vinden, waaronder het klassieke excuus-gerecht voor vegetariërs; de risotto. Maar hij was goed klaargemaakt en uiteraard ging hij vergezeld van een stevige Duitse pilsener.

Vakantie geeft me altijd een instant boost met nieuwe inspiratie, en ik heb meteen weer zin om mijn doodgewaande boekenprojecten op te pakken. De eerste is ‘ObserverWorld’, een fictief verhaal over kwantumfysica en het verkennen van het onbekende achter de werkelijkheid. Het tweede is een misdaad-epos getiteld ‘Masters of the Underworld’. Oorspronkelijk moest dit een filmscript worden, maar dat kwam niet helemaal lekker uit de verf. Op die eerste dag on the road zag ik het opeens weer helemaal voor me, maar nu als boek. Misschien toch nog maar een poging wagen, dacht ik, maar eerst wil ik mijn website Free-Consciousness in de lucht hebben.

We hebben als gezin een bewogen jaar gehad met Loesje’s opname bij de crisisdienst als dieptepunt. De psychische zorgen zijn nog niet weg, maar ze dienen wel een hoger doel. Wat verborgen zat in het onbewuste is nu onthuld en veroorzaakt geen fysieke pijn meer. We konden nu met de auto op vakantie en gedurende tien dagen zouden we zelfs op gare luchtbedden slapen in tenten. We hadden spontaan besloten deze reis te maken, omdat het kon. Qua programma was het in grote lijnen dezelfde reis die we vorig jaar maakten. We zouden veel tijd doorbrengen in Siena en Urbino. Maar ditmaal, hoopte ik, zonder klimaatangst en gebroken enkel.

Op de tweede dag reden we door Zwitserland met een tussenstop in het prachtige Luzern. Daar zag ik een bordje met Küssnacht, de oude woonplaats van psychiater Carl Jung, die het begrip synchroniciteit op de kaart zette. Dezelfde dag nog deden zich een aantal synchrone gebeurtenissen voor. Ik was begonnen met een boek van Philip K. Dick, en toen ik ‘s avonds de serie The Bear keek op Disney Plus, proostte een personage op deze legendarische sciencefictionschrijver. Dezelfde avond las ik dat William Friedkin, de regisseur van klassiekers als The Exorcist en The French Connection, was overleden. En de volgende ochtend las ik in ‘A Scanner Darkly’ de volgende passage: “There was this flick around 1970 called The French Connection, about a two-man team of heroin marks…”

Op de derde dag reden we door naar ons appartement Tenuta Della Selva in Siena, waar we vorig jaar ook een week hadden doorgebracht. Het is een heerlijke chillplek met zwembad, gelegen in een bos waar we ‘s nachts wolven konden horen huilen. Dineren is in Italië nog betaalbaar en we gingen bijna iedere avond uit eten, waaronder meerdere malen bij ons favoriete restaurant La Bottega de Stigliano in Stigliano. Op de terugweg van een van die etentjes zagen we vlakbij ons huisje een jonge vos, die totaal niet bang was en die we rustig konden observeren. Het krioelt van het leven bij Tenuta Della Selva.

Op dag 6, waarop ik vorig jaar mijn enkel had gebroken, kreeg ik weer een nieuws-flash over het overlijden van een beroemdheid. Sixto Rodriguez, één van mijn muzikale helden die bekend werd door de Oscar-winnende documentaire ‘Searching For Sugar Man’, was op 81-jarige leeftijd overleden. Ter nagedachtenis draaide ik het toepasselijke ‘Forget It’, op weg naar een waanzinnig mooi zwemriviertje uit ons boek ‘Wild Swimming in Italy’. Een dag later nam een Nederlandse rockgitarist intrek op het landgoed en hij kletste meer dan tien kappers. Een super aardige man, en Rosa kon het goed vinden met zijn dochtertje Jet.

De volgende dag begaven we ons naar een ander landgoed (Tenuta Grimaldi) nabij de stad Matelica (wat doet denken aan metalgroep Metallica). Dit was een veel strakkere, veel minder romantische, locatie waar Italiaanse vrouwen de godganse dag filmpjes van zichzelf en hun strakke konten aan het maken waren voor Instagram. Het resort is opgezet door een oude Italiaanse bouwondernemer (Mr. Grimaldi) en behalve appartementenverhuur maken ze op het landgoed ook wijn (11.000 flessen per jaar en in één fles gaan zo’n 800 druiven).

De oude Italiaan gaf ons en de andere gasten een rondleiding door zijn wijnmakerij en liet ons uiteraard proeven. Zijn opvolger, zijn zoon, was het type ondernemer van de nieuwe generatie. Hij was duidelijk gek van gadgets en reed zijn dochtertje rond in een elektrische kinderauto met afstandsbediening. Ook in Italië heeft het materialisme toegeslagen, maar er is gelukkig nog genoeg schoonheid te vinden.

Ik maakte iedere ochtend een wandeling, nadenkend over mijn leven en filosoferend over de liefde, biocentrisme en – wederom – mijn boekenprojecten. We sneden de vakantie doormidden met een nacht in Ancona bij de kust. Ik zei tegen Rosa dat het enige positieve was aan dat we op de helft van de vakantie zaten, dat ik mijn enkel nog niet gebroken had. En prompt zien we ‘s avonds een toerist met krukken door het hotel strompelen. Die bizarre synchroniciteit weer…

Is ChatGTP bevooroordeeld over de relatie tussen materie en geest?

Posted on 30 juli 2023 by Jeppe Kleijngeld

In de hedendaagse wetenschap is het materialisme – dat stelt dat het universum voornamelijk bestaat uit fysieke materie en energie, en dat alle verschijnselen kunnen worden verklaard door de interacties van deze materiële elementen volgens de natuurwetten – de dominante opvatting.

Wordt dat weerspiegeld in de antwoorden van ChatGTP? Omdat de chatbot informatie haalt uit openbare bronnen, die ingevuld worden vanuit het dominante wereldbeeld, verwacht ik van wel. Ik zocht het uit middels een aantal vragen aan de AI-assistent.

Allereerst stelde ik ChatGPT de vraag hoe het tegengestelde perspectief idealisme – dat stelt dat de geest of het bewustzijn fundamenteel is in het creëren of vormgeven van de werkelijkheid – ondersteund wordt door moderne wetenschap.

‘Hoewel idealisme historisch gezien voornamelijk een filosofisch concept is, zijn er enkele aspecten van moderne wetenschap die argumenten leveren die het idealisme kunnen ondersteunen. Het is echter belangrijk op te merken dat dit nog steeds een onderwerp van discussie is binnen de wetenschappelijke gemeenschap en dat er ook andere filosofische perspectieven zijn’, begint de chatbot zijn antwoord. Oftewel, het programma geeft direct een disclaimer. Daarna volgen drie argumenten, vanuit de neurowetenschap, de kwantumfysica en de moderne informatietheorie, die de idealist kan gebruiken.

Daarna volgt een tweede disclaimer: ‘Hoewel deze punten enige ondersteuning kunnen bieden voor het idealisme, moeten we benadrukken dat de meeste wetenschappelijke disciplines nog steeds gebaseerd zijn op een materieel of fysisch perspectief op de werkelijkheid. Idealisme blijft een filosofisch concept dat buiten de traditionele methoden en verklaringen van de wetenschap valt.’

Interessante woordkeuze, enige ondersteuning. Alsof het idealistische standpunt eigenlijk al heeft afgedaan, maar als je heel goed zoekt je misschien een paar kleine argumentjes kunt vinden die echter nauwelijks stand zullen houden onder kritisch onderzoek. Wanneer we ChatGPT vragen naar het wetenschappelijke bewijs dat materialisme ondersteunt, volgen geen disclaimers, maar direct de argumenten voor de materialist.

Eerlijk is eerlijk, op het einde, schrijft de chat-robot wel: ‘Het is echter belangrijk op te merken dat terwijl deze wetenschappelijke gebieden overeenkomstig zijn met materialistische opvattingen, er ook vragen en uitdagingen bestaan. Er zijn bijvoorbeeld filosofische en wetenschappelijke debatten over kwesties, zoals de aard van het bewustzijn, de aard van de werkelijkheid en de aard van causale relaties.’

Maar, concludeert ChatGTP: ‘Over het algemeen ondersteunt modern wetenschappelijk onderzoek de materialistische opvattingen door middel van empirisch bewijs en verklaringen van fysieke processen.’

Dus, klopt de hypothese? ChatGTP beweert zelf van niet: ‘Als AI-taalmodel bezit ik geen persoonlijke overtuigingen, meningen of vooroordelen. Mijn doel is om nuttige en informatieve antwoorden te geven op basis van de gegevens waarop ik ben getraind. Het onderwerp materialisme versus idealisme is een filosofisch debat en mijn antwoorden zullen gebaseerd zijn op de informatie die beschikbaar is tot mijn kennisgrens in september 2021. Bij het bespreken van filosofische zaken is het essentieel om verschillende perspectieven, argumenten en tegenargumenten te presenteren. Als AI streef ik ernaar neutraal te blijven en een evenwichtige kijk te geven op verschillende ideeën zonder een specifieke positie te promoten.’

Maar ik bespeur toch een voorkeur voor materialisme: zie ook de tekst hieronder.

Dit onderwerp is verder uitgewerkt in de volgende essay: Materialism Rules Our Culture: Why Biocentrism Is Still A Dwarf Within The Current Scientific Paradigm And How This Can Change

Carl Gustav Jung #2: Psyche en materie

Posted on 24 juni 2023 by Jeppe Kleijngeld

Lees ook: Carl Gustav Jung #1: Individuatie

Jung sprak eens in een interview over de psyche als een aspect van materie omdat het zich in levende lichamen bevindt. Daarmee heeft hij nog niets gezegd over de relatie tussen de twee. Creëert het ene het andere, of zijn het twee kanten van dezelfde substantie, zoals Spinoza dacht (duaal monisme)?

De subatomaire wereld van de kwantumfysica waarin gebeurtenissen slechts plaatsvinden wanneer ze worden waargenomen, heeft radicaal afgerekend met de zogeheten causaliteit – de wet van oorzaak en gevolg als enige verklaring voor gebeurtenissen. Dit heeft bekende natuurkundigen uit die tijd, zoals Wolfgang Pauli (1900 – 1958), ertoe aangezet diep te gaan nadenken over de relatie tussen de natuurkunde en het onbewuste.

Als Pauli 30 jaar is, raakt hij in een crisis. Hij heeft zijn gevoelsleven verwaarloosd en reist af naar Küsnacht waar Carl Jung zijn privé-praktijk heeft. Dit is het begin van een beroemde samenwerking tussen de twee mannen waarin ze de relatie tussen dieptepsychologie en kwantumfysica exploreren. Dit ging niet direct heel soepel. Pauli had grote moeite met therapie en wilde het op een puur theoretisch niveau houden. Samen bespraken ze Pauli’s dromen en Jung heeft ze vervolgens geanalyseerd op archetypische connecties.

Wolfgang Pauli (l) en Carl Gustav Jung (r)

Pauli had dromen met natuurkundige symboliek. Zo droomde hij van vier eieren met daarop wiskundige formules. Vier is het symbool van de erotiek en het vrouwelijke. Ook de cirkel en later de vierkant duiken vaak op in zijn dromen. Volgens Jung wordt Pauli’s focus op rationele wetenschap in zijn dromen gecompenseerd. Hij schreef: ‘De 4 is een oud symbool dat verbonden is met de gedachte aan de wereldscheppende Godheid. De 4 symboliseert de delen, kwaliteiten en aspecten van het ene.’

Jung schreef in dit verband over het vooroordeel dat God buiten de mens is. Het onbewuste creëert het beeld van een quaterniteit – een vierheid, terwijl de christelijke symboliek het beeld van een triniteit voortbrengt dat een uitsluitend mannelijk karakter draagt. Kortom, er ontbreekt een belangrijk aspect. In de tijd van de alchemisten is 4 eveneens het symbool van de eenheid van geest en materie: van man en vrouw.

In de tijd van Isaac Newton is een kloof ontstaan tussen psyche en materie. De kerk is ontdaan van materie en de natuurkunde is diezelfde materie gaan vergoddelijken. De kwantumtheorie die in de negentiende eeuw is ontwikkeld, maakte duidelijk dat dit een niet langer te negeren probleem is. En zo verklaarde Jung Pauli’s dromen over eieren, cirkels, vierkanten en vrouwen. Er worden elementen toegevoegd en zo wordt de eenheid hersteld. De boodschap voor de kwantumwetenschapper was dat natuurkunde niet alles is wat er is. Hij moest het integreren in iets groters.

Helaas is Pauli er niet in geslaagd de natuurkundige gemeenschap te overtuigen van de eenheid van psyche en materie. Na het schrijven van een boek met Jung over synchroniciteit, trok hij zich terug. Volgens Jung’s assistent was de fysicus bang voor de psychiater. Dat kwam omdat zijn dromen hem zeiden dat hij zich publiekelijk moest uitspreken voor Jungiaanse psychologie. Daar kreeg hij het spaansbenauwd van. Hij was bang voor het hoongelach dat hij zou ontvangen in de kringen van prominente fysici.

Jammer, want een natuurkundige van het formaat van Pauli had wellicht invloed kunnen uitoefenen op het materialistische wereldbeeld dat vandaag de dag nog steeds standhoudt. Maar misschien ook niet. Wellicht is pas nu – in de 21ste eeuw – de tijd echt rijp om de eenheid tussen psyche en materie definitief te herstellen.

Alchemie is het onderwerp van het volgende fragment over Carl Jung.

Vrije WIL bestaat WEL

Posted on 28 december 2022 by Jeppe Kleijngeld

Vrije wil is een veelbesproken onderwerp onder filosofen en wetenschappers. En met enige regelmaat beweert er eentje – vaak met behoorlijke stelligheid – dat vrije wil helemaal niet bestaat. Dat lijkt nogal een vreemde bewering, want het lijkt toch echt alsof we zelf keuzes maken. Maar volgens o.a. hersenwetenschapper Dick Swaab en non-dualist Paul Smit is dit een illusie.

Dick Swaab is van de materialistische school. Dat wil zeggen dat hij gelooft dat we onze hersenen zijn. Ons bewustzijn en de keuzes die daaruit voortkomen zijn volgens Swaab niks meer dan het gevolg van de extreem complexe interactie tussen talloze miljarden zenuwcellen in het brein. De illusie van vrije wil ontstaat wanneer ons bewustzijn een verhaaltje verzint over waarom we gedaan hebben wat we gedaan hebben. Het feit dat je dat verhaal vertelt, geeft je het idee dat je alles in de hand hebt en dat je vrije wil hebt. Maar in feite is het slechts een verhaaltje achteraf, aldus de hersenonderzoeker.

In een interview dat ik jaren geleden had met Swaab gaf hij aan dat het een plezierige illusie is om te hebben, want wanneer je het niet hebt ontstaat het idee dat anderen je besturen. “Er zijn schizofrene patiënten die deze illusie niet hebben”, vertelde hij me. “Die hebben het idee dat ze bestraald worden vanuit het universum of dat er allerlei elektrische activiteit op ze af wordt gestuurd die hun brein overneemt. Dat is het voordeel van die illusie van vrije wil. Het maakt ook duidelijk dat er bij een beslissing allemaal onbewuste processen aan de gang zijn waardoor heel verstandige mensen hele wonderlijke beslissingen kunnen nemen.”

Van een andere gedachteschool is cabaretier, filosoof en non-dualist Paul Smit. In tegenstelling tot Swaab gelooft hij niet dat we ons brein zijn, maar ons bewustzijn. Alles is slechts een droom. Volgens Smit hebben we geen vrije wil omdat we helemaal niet bestaan! Non-dualiteit of Advaita Vedanta houdt in dat alles één is en wat dus lijken op individuele vrije keuzes zijn in feite de keuzes van dat ene bewustzijn.

Met beide heren ben ik het deels eens. Swaab heeft absoluut gelijk wanneer hij zegt dat er allerlei onbewuste processen meespelen in beslissingen en Smit slaat wat mij betreft de spijker op zijn kop met de bewering dat alles uiteindelijk in één singulair bewustzijn plaatsvindt. Maar over het volledig ontbreken van vrije wil denk ik anders. Klopt, we komen voort uit puur bewustzijn, maar dat betekent niet dat we niet bestaan. Volgens natuurkundige en bewustzijnsonderzoeker Thomas Campbell zijn we individuele eenheden bewustzijn die als doel hebben winstgevende keuzes te maken. Het doel daarvan is individueel bijdragen aan collectieve evolutie.

Dus neem ik ‘s ochtends de bewuste keuze om koffie te nemen? Niet of nauwelijks; dit gaat puur volgens de onbewuste hersenprocessen die Swaab beschrijft. Maar ik kan wel bewust besluiten wat ik wil, door even te stoppen en te zeggen tegen mezelf: ‘wacht even, wil ik wel koffie? Wil ik niet liever thee, water of whiskey misschien? Even nadenken. Nee, ik wil toch echt koffie.’ Nu heb ik een bewuste, vrije wil beslissing genomen. Dat heeft me wel een beetje energie gekost. En dat is de reden dat veel dingen automatisch plaatsvinden: we hebben beperkte energie beschikbaar en om succesvol te zijn in de evolutie moeten we die gelimiteerde energie zo optimaal mogelijk inzetten. Overleven staat op de eerste plaats en succesvol zijn op de tweede.

Onze echt vrije wil keuzes komen volgens Campbell tot uiting in onze intenties. In zijn boek ‘My Big TOE’ schrijft hij: ‘Elke geïndividualiseerde eenheid van bewustzijn moet zich op zijn eigen unieke manier ontwikkelen, aangedreven door de vrije wil die zijn intentie drijft. Kansen voor verandering ontstaan, keuzes worden gemaakt, de realiteit wordt geactualiseerd en er wordt vooruitgang of achteruitgang in persoonlijke groei bereikt.’

Onze taak is als eenheden bewustzijn dus groeien in de kwaliteit van ons bewustzijn. Deze kwaliteit kunnen wij volgens Campbell waarnemen in de spiegel van anderen. Is onze intentie goed, wordt dat weerspiegelt in wat wij waarnemen als buitenwereld en de wezens (andere eenheden bewustzijn) waarmee wij interacteren. Nog een citaat: ‘We projecteren ons persoonlijke bewustzijn op het actieveld van een interactieve reality-game voor meerdere spelers, waarbij het gaat om onze individuele groei en leren.’

Kortom, leren staat centraal in het bewustzijnsveld waarin we ons volgens zowel Paul Smit als Thomas Campbell begeven. En om te kunnen leren heb je vrije wil keuzemogelijkheden nodig. Het bestaan van evolutie als drijvende proces in het universum wijst er sterk op dat het bestaan van vrije wil geen illusie is, maar een fundamentele component van deze realiteit.