Ontsnappen uit de tredmolen

Posted on 24 april 2017 by Jeppe Kleijngeld

De tredmolen: we zitten er allemaal in, want we hebben allemaal geld nodig voor ons levensonderhoud. Sommige beroepen bieden een exit. Als je stukadoor wordt, is je enige escape een passieve: het winnen van de loterij of ontvangen van een erfenis. Schrijvers, muzikanten, acteurs en kunstenaars verdienen gemiddeld minder dan een tandarts, maar maken meer kans op een positieve Zwarte Zwaan: een uitzonderlijke, onverwachte gebeurtenis met grote impact.

Wij zien alleen de succesverhalen; schrijvers die een bestseller schrijven zoals Joris Luyendijk met ‘Dit kan niet waar zijn’. Acteurs/actrices zoals Michiel Huisman en Carice van Houten die in ‘Game of Thrones’ mogen spelen. Dit zijn de ideaalbeelden, maar daartegenover staan duizenden schrijvers en acteurs die niet kunnen rondkomen van hun werk en moeten bijklussen als ober of telemarketeer.

Ikzelf ben ook op jacht naar de Zwarte Zwaan met mijn Hollywood-script ‘Masters of the Underworld’. Als dat lukt kan ik mijn baantje als finance redacteur opzeggen en mijn tijd besteden zoals ik wil: met een volgend script schrijven of met een beetje filosoferen in een huisje in een afgelegen bos ergens. Die keuzevrijheid heb ik dan, want met voldoende fuck-you-money koop je die vrijheid en hoef je niet langer mee te rennen in de tredmolen.

Nasim Nicholas Taleb – auteur van ‘De Zwarte Zwaan’ is zelf aan de tredmolen ontsnapt. Hij werkte als quant op Wall Street, maar zijn boekenserie over toeval scoorde uitstekend. In ‘De Zwarte Zwaan’ geeft hij tips over het jacht maken op Zwarte Zwanen, zoals de volgende:

Hoe benut je positieve Zwarte Zwanen?
Grijp iedere kans, en alles wat lijkt op een kans. Kansen zijn zeldzaam, veel zeldzamer dan je denkt. Ik wil je nogmaals wijzen op de eerste noodzakelijke stap voor positieve Zwarte Zwanen: je dient je open te stellen voor de mogelijkheid dat je er een treft. Veel mensen hebben niet door dat ze geluk hebben wanneer ze geluk hebben. Als een grote uitgever, kunsthandelaar, filmbons, denker of bankier je voorstelt een afspraak te maken, annuleer dan alles wat je hebt gepland: misschien dient zich nooit meer zo’n kans aan. Het verbaast me soms hogelijk hoe weinig mensen beseffen dat dit soort kansen niet voor het oprapen ligt. Verzamel zo veel mogelijk gratis niet-loterijloten (met een onbegrensd rendement) en dank ze niet af wanneer ze beginnen te renderen. Werk hard en steek je energie niet in geestdodende arbeid, maar in het najagen van zulke mogelijkheden en maximaliseren van de kans dat je er een te beurt valt. Het is daarbij raadzaam in een grote stad te wonen, want dat vergroot je kans op serendiptieve ontmoetingen. Als je je vestigt in een plattelandsgebied omdat je daar ‘in het internettijdperk’ goede verbindingen hebt, ontneem je jezelf dergelijke bronnen van positieve onzekerheid.

Ik woon dan wel op het platteland, oké, maar ik sta wel open voor kansen: gratis niet-loterijloten met een onbegrensd rendement. Die vegetarische Zwarte Zwaan ga ik buitmaken als het geluk mij toelacht. Met talent heeft een succesverhaal volgens toevalexpert Taleb heel weinig te maken.

Geketend aan een maandsalaris

Posted on 6 december 2016 by Jeppe Kleijngeld

Volgens een van mijn favoriete filosofen van dit moment – Nassim Nicholas Taleb, auteur van o.a. De Zwarte Zwaan en Antifragiel – is loondienst moderne slavernij. En als je het er niet mee eens bent, dan ben je waarschijnlijk in loondienst (of een grote kapitaaleigenaar).

Waarom zou dat zo zijn dan? Je kunt toch op elk moment kappen met een baan? Je bent toch ook geen eigendom van je werkgever, zoals slaven dat wel waren van hun bazen? Nee, maar je bent wel afhankelijk van het salaris, zeker wanneer je – God moge je bijstaan – een hypotheek en kinderen hebt.

Daarbij komt nog de zogeheten ‘luxury trap’ waardoor we gevangen zijn van waar we aan gewend zijn. Zodra je wekelijks wijn gaat drinken, dure boodschappen doet, én jaarlijks drie keer op vakantie gaat, is het moeilijk voor te stellen dat je nog zonder kunt leven.

Deze afhankelijkheid maakt dat je niet volledig vrij bent je mening te geven. Een voorbeeld uit mijn eigen redactiewerk. Stel, ik wordt gevraagd een executive te interviewen van een grote zakenbank, zoals Goldman Sachs. Ik gebruik juist die bank als voorbeeld omdat ik me dan de walging zo levendig kan voorstellen. Stel, ik moet de CEO van deze instantie interviewen, een parasitaire instelling die mensen en bedrijven ruïneert en alle échte economische waarde uit de economie wegzuigt als een grote evil spons.

Stel dat ik die CEO wil vertellen wat ik echt van hem denk. Dat ik hem een bloedzuiger vind met het morele besef van een amoebe. Dan zou ik in de problemen kunnen komen met mijn werkgever omdat GS toevallig ook een goede klant van de onderneming van mijn baas blijkt te zijn. Als ik te ver ga of dit soort geintjes te vaak flik, loop ik de kans ontslagen te worden en mijn inkomen te verliezen. Ik zou dit specifieke klusje natuurlijk naar een collega kunnen schuiven, maar het punt blijft: ik ben niet volledig vrij mijn mening te geven.

Welke oplossingen zijn er voor het loonslavenprobleem? Ik kan natuurlijk voor mezelf beginnen, dat levert meer vrijheid op, maar ik moet nog steeds opdrachtgevers blij en tevreden houden. In feite is het verschil dat je in plaats van één broodheer voor verschillende bedrijven opdrachten uitvoert (en zelfs dat niet eens altijd), dus je bent ook dan niet echt vrij.

De enige oplossing voor volledige vrijheid en onafhankelijkheid is voldoende ‘fuck you money’ (term van NNT) genereren, wat je in staat stelt altijd ongezouten je mening te kunnen geven. Taleb heeft dit in zijn dagen als quant (kwantitatieve analist) bij een bank voor elkaar gekregen. Het resultaat staat in zijn boeken te lezen: een gigantische stroom beledigingen aan het adres van politici, economen, forecasters, et, etc. Hij kan het zich veroorloven, de meeste van ons nog niet. Het alternatief is jezelf mentaal los te maken van je maandsalaris. Het zal lastig blijken dit volledig te doen, maar langzaam wennen aan minder, minder, minder zou voor de meeste van ons helemaal geen kwaad kunnen.

Een kort leven

Posted on 19 oktober 2016 by Jeppe Kleijngeld

En ik giet nog maar een Westmalle Tripel in mijn glas. Ik vind het heerlijk hier in Maaseik aan de Belgische grens; de horeca is hier fantastisch.

Sociaal gedrag doe ik niet aan; nou ja, wat familiebezoek. Maar nu zit ik alleen in de kroeg te schrijven aan mijn script. Eindelijk weer.

M’n carrière als finance/management schrijver loopt op stoom sinds de economie weer is aangetrokken. Ik moet binnenkort langs de Kamer van Koophandel om een Flex BV op te richten: JKleyngeld Journalistiek. Naast de vier vaste dagen als hoofdredacteur voor FM.nl heb ik een vehikel nodig van waaruit ik freelance schrijfklussen kan doen. Daar is namelijk veel vraag naar momenteel.

Naast de gebruikelijke blogs en whitepapers ben ik ook benaderd door een leiderschapscoach om samen een boek te schrijven over psychosomatiek en de intelligentie van het hart. Een aanlokkelijk aanbod, maar er moet wel tijd overblijven om te werken aan mijn gangsterscript. Ik dacht ooit dat mijn Hollywoodambities overleden waren, maar dit bleek niet het geval te zijn. Dit werd laatst bevestigd door een door de genoemde leiderschapscoach opgewekt toekomstvisioen waarin in me in Hollywood waande als succesvol schrijver: mijn ultieme droom verwezenlijkt. In hetzelfde visioen was ik ook gelukkig met min vrouw Loesje en dochter Rosa. Ik was helemaal naar de kern van mijn wezen afgedaald.

Ik hoop dat ik mijn script kan voltooien en aan de grote Hollywoodstudio kan verkopen zolang mijn ouders er nog zijn. Ze hebben de geboorte van mijn dochter meegemaakt; ik hoop dat ze dit ook nog meemaken.

Natuurlijk is het een probabilistische long shot, een positieve Zwarte Zwaan. En ook dat leiderschapsboek is een klein Zwart Zwaantje. Mijn Libanese inspirator Nassim Nicholas Taleb heeft me geleerd de kans op een positieve Zwarte Zwaan te spreiden.

Het lijkt alsof je een keuze hebt in de projecten die je kiest, maar eigenlijk kiezen de projecten jou. Verder is er geen vervanging voor tijd en oefening. Gek hè, de eerste draft van mijn script is nog geen Tarantino. Die man heeft tienduizenden uren gewerkt samen met de beste mensen uit de industrie.

Dus ik giet mijn glas nog eens vol en schrijf maar weer een paar alinea’s.

Op naar de 10.000 uur.

Antifragiel (over dingen die sterker worden van volatiliteit)

Posted on 25 september 2016 by Jeppe Kleijngeld

Een van de belangrijkste denkers van onze tijd (lees ook ‘De Zwarte Zwaan’) komt met een boek over een onderwerp dat de mensheid zo vreemd is dat er niet eens een woord voor bestaat of liever gezegd bestond. Antifragiel, oftewel het tegenovergestelde van fragiel, gaat over dingen die sterker worden van schokken, volatiliteit en chaos. Zoals de evolutie van de mensheid, computersystemen die worden aangevallen door hackers, bacteriën, immuunsystemen, terrorisme, informatie en sommige politieke systemen. Een belichaming van antifragiel is het monster Hydra uit Griekse mythologie dat er voor elke kop die er wordt afhakt twee hoofden bijkrijgt; hij houdt van pijn.

Een porseleinen vaas die op een plank in je huis staat is fragiel. Het houdt absoluut niet van schokken en volatiliteit. Dat komt omdat het gevoelig is voor non-lineaire effecten. Bijvoorbeeld, één keer vallen van drie meter heeft een groter effect op de vaas dan 300 keer vallen van één centimeter. Net zoals dat een groot rotsblok dat op je hoofd valt meer schade aanricht dan wanneer 1000 kiezelsteentjes met bij elkaar hetzelfde gewicht dat zouden doen. Stel dat de vaas van rubber is, dan is hij robuust geworden. Of hij nou van één of 100 meter valt, de impact is hetzelfde. En wat is dan een vaas die antifragiel is? Deze vaas zou van elke grote schok mooier en steviger worden.

Deze effecten kun je gebruiken om vast te stellen wat in onze omgeving fragiel is. En dat moeten we weten om geen sucker te zijn. Dat hebben we al geleerd van het personage Fat Tony in De Zwarte Zwaan, en in Antifragiel maakt hij zijn comeback. Hij was zelf geen sucker doordat hij voor de bankencrisis van 2008 zag dat iedereen om hem heen in New York dat wel was; ze deden allemaal hetzelfde en waren fragiel geworden voor een extreme gebeurtenis (geen Zwarte Zwaan, want als je een brokkenpiloot in een cockpit zet weet je dat vroeg of laat het vliegtuig zal crashen). Fat Tony wist genoeg om zwaar in te zetten tegen het financiële systeem en rijk te worden. Een simpele formule om vast te stellen wat fragiel is, is kijken naar convexiteitseffecten. Bijvoorbeeld, wil je weten of een gebied gevoelig is voor files? Stel dat er bij 100.000 auto’s 10 minuten vertraging is en bij 110.000 auto’s 40 minuten vertraging. Dan weet je genoeg.

De evolutie houdt van verstoringen. En ontdekkingen, in bijvoorbeeld wetenschap of ondernemerschap, houden er ook van. Een continu proces van knutselen zonder grote, fatale fouten (of Zwarte Zwaan-gebeurtenissen). Zo hebben luchtvaartmaatschappijen zoveel geleerd over crashes dat ze nu bijna uitgebannen zijn. Voor het individu (of in dit geval het individuele vliegtuig) pakt dit minder goed uit. Een opoffering om het systeem sterker te maken. Net als een proefpatiënt die sterft aan een behandeling, maar zijn doctoren daar heel veel mee leert.

Mensen houden niet van willekeur (‘randomness’). Bijvoorbeeld, veel mensen zijn bang voor (fatale) ziektes en zouden vaker gecheckt willen worden. Dit brengt het risico van overmatig ingrijpen met zich mee. Wil je iemand vermoorden? Geeft hem een privé arts, suggereert Taleb. Kijk naar Michael Jackson met al zijn pillen. Met teveel interventie halen we de willekeur weg uit het leven en worden we fragiel. Daar gebruikt de risico-expert en filosoof de metafoor van het Procrustesbed voor. Procrustes was een sadistische herbergier die eiste dat zijn gasten precies in het bed pasten: van degenen die te lang waren, hakte hij ledematen af en degenen die te klein waren, rekte hij uit.

Vanwege onze angst voor willekeur hebben we in de samenleving ook de neiging om Procrustesbedden te creëren. Als je de randomness weghaalt ontstaan er extreme risico’s (Zwarte Zwanen) onder het oppervlakte. In het geval van teveel medische check-ups is dat wellicht een dodelijk virus dat de mensheid om zeep helpt. Zonder blootstelling aan willekeur worden dingen fragieler. Het is een bouwsteen van het succes van de evolutie. Evolutie kan niet zonder. Daarom is Taleb tegen medisch ingrijpen wanneer een patiënt dicht tegen gezondheid aanzit. Moeder natuur is dan de beste dokter. Daarentegen; als de patiënt dicht tegen de dood aanzit is Taleb voor heftig ingrijpen; negatieve effecten wegen dan op tegen de mogelijke genezing. De farmaceutische industrie zou zich volgens hem puur moeten richten op extreme gevallen en niet met het pushen van dokters om generieke medicijnen voor te schrijven. Dat doet meer kwaad dan goed. Hetzelfde geldt voor overmatige hygiëne: hygiëne over een bepaald punt heen is het ontkennen van het antifragiele.

Informatie is ook antifragiel. Noem een boek schadelijk of schandalig en je maakt het sterker; meer mensen zullen er benieuwd naar worden. Of sla als schrijver eens een criticus in elkaar tijdens een boekbespreking. De headlines zullen de verkoop van je boek geen kwaad doen. Genen zijn ook informatie, dus door die door te geven maak je het systeem antifragieler (dit kan ook door te schrijven). Taleb walgt dan ook van de ideeën van Mr. Ray Kurzweil over onsterfelijkheid. Ik ben er niet om eeuwig te leven als een ziek oud dier, schrijft hij. Zoals de ancients zich opofferden voor volgende generaties moeten wij dat ook doen. Maak ruimte voor anderen door dood te gaan. De antifragiliteit van het systeem is afhankelijk van de sterfelijkheid van de componenten. Helaas ziet hij in onze wereld een tegenovergestelde beweging; we zadelen volgende generaties met schulden op om onze decadente levensstijl voort te zetten.

Tijd is ook een stressfactor net als chaos en volatiliteit dat zijn. Hoe langer de porseleinen vaas bestaat, hoe langer hij blootgesteld wordt aan de kans op impactvolle schokken. Tijd kan daarom een test zijn hoe fragiel/antifragiel iets is. Hoe langer iets bestaat (levende wezens en porseleinen vazen niet meegerekend), hoe langer ze nog zullen bestaan. Een boek van dit jaar zal volgend jaar niet meer gelezen worden. Een boek van 50 jaar oud zal nog 50 jaar meegaan. Dat is de reden dat we nog steeds op stoelen zitten en eten met bestek; deze dingen bestaan al duizenden jaren en zullen nog duizenden jaren bestaan. Wil je weten hoe de toekomst eruit ziet? Kijk naar het verleden. En drink alleen dranken die de tand des tijds doorstaan hebben; wijn, water en koffie.

Antifragiel bevat uiteraard ook Taleb’s gebruikelijke beledigingen aan het adres van beleidsmakers, economen en bankiers. Zijn vermeende arrogantie heeft hem vele tegenstanders opgeleverd, maar – volgens zijn eigen ideeën over antifragiliteit – heeft dat de verkoop van zijn boeken geen kwaad gedaan. Antifragiel is zonder twijfel een intellectueel hoogtepunt in de hedendaagse literatuur. Taleb pleit voor het herontwerpen van onze samenlevingen in antifragiele systemen, die – in tegenstelling tot onze huidige maatschappij – bestand zijn tegen Zwarte Zwaan-gebeurtenissen, onvoorspelbare gebeurtenissen met een enorme impact, die in de huidige complexe wereld steeds vaker zullen voorkomen. Met Antifragiel heeft Taleb zijn vierdelige Incerto(onzekerheid)-serie (verder bestaande uit Misleid door Toeval, De Zwarte Zwaan en Het Bed van Procrustes) afgesloten.

Jeppe Kleijngeld, 2016