Goldman Sachs: Symbool van doorgeslagen hebzucht

Posted on 9 september 2018 by Jeppe Kleijngeld

Lees ook: Top 10 films over de financiële wereld

Geen bank, maar een imperium met meer dan 900 miljard dollar aan activa. Financiële schandalen? Check. Obscene bonussen? Dubbel check. Nauwelijk toezicht? Check check check. Voor het ultieme toonbeeld van excessen in finance, kijk niet verder dan zakenbank Goldman Sachs.

De financiële instantie – die opereert vanuit een anonieme toren in New York – groeide in 30 jaar tijd uit van gewone spaarbank tot machtigste bank ter wereld. Een geldmachine met 37.000 haaien op de loonlijst. En bovenal het unieke beïnvloedingsnetwerk maakt de bank oppermachtig: veel oud-medewerkers trekken aan de touwtjes in de politiek. Al moet gezegd worden; in Trumps regering houden ze het niet vol, behalve minister van Financiën Steven Mnuchin.

De core business van Goldman is speculeren voor eigen rekening. De bank doet niet langer zaken met particulieren. Ze worden geholpen door extreem gunstige wet- en regelgeving (of juist gebrek daaraan, republikeinen haten regulering). In 2007 bereikte de bank de top van zijn macht door grootscheepse deregulering en goedkoop politiek geld. Dan begint de kredietcrisis. Zeven miljoen gezinnen kunnen hun hypotheekschuld niet betalen en raken dakloos. Goldman Sachs speculeert in een signature move tegen de huiseigenaren.

Het is slechts één van de voorbeelden van ultiem laag moraal. Een oud-medewerker (een vrouwelijke haai) vertelt dat ze opstapte bij de bank omdat ze hoorde dat op 11 september 2001, nadat het eerste vliegtuig zich in het WTC had geboord, dat de chef van de afdeling grondstoffen zijn team beval zich volop op de handel te storten. Uit die volatiliteit viel geld te verdienen, vond de bankier. Journalist Matt Taibbi van Rolling Stone Magazine noemde Goldman Sachs in 2009 niet voor niets “a great vampire squid wrapped around the face of humanity, relentlessly jamming its blood funnel into anything that smells like money.”

Goldman betaalt het beste. Als je voor de bank werkt, wordt je miljonair. Maar het gaat in de competitieve cultuur om de beste zijn en dat vraagt een offer in integriteit. Klanten (zogenoemde ‘muppets’) zijn er om genaaid te worden. Zoals de behoudende Duitse bank IKB waaraan Goldman gebundelde risicovolle hypotheken verkocht (met AAA-status, dankjewel omgekochte rating-agentschappen). IKB werd in de crisis genationaliseerd door de Duitse overheid en Goldman maakte 13 miljard winst door tegen de eigen klant te speculeren. Dit ABACUS-schandaal is de grootste kraak allertijden.

Toen de crisis uitbrak liet minister van Financiën Hank Paulson – oud CEO van Goldman Sachs die 350 miljoen dollar verdiende aan de verkoop van zijn eigen aandelen – investeringsbank Lehman Brothers failliet gaan (weer een concurrent minder). Vervolgens redde hij verzekeraar AIG met belastinggeld. Goldman Sachs zou toevallig 10 miljard verliezen bij het faillissement van AIG. Nu krijgt de bank het volledige bedrag terug. Van belastinggeld. En zijn er enige gevolgen voor het veroorzaken van de crisis? Nope. Nada. Het wordt een redding zonder sancties. De verantwoordelijken voor de crisis zijn allemaal blijven zitten. Ze doen ‘het werk van God’, zegt topman Lloyd Blankfein even later.

Goldman ging vrolijk verder en bracht de hele Eurozone in gevaar door te speculeren tegen Griekenland. Is er inmiddels een tegenmacht ontstaan? Zal Goldman Sachs overleven? Kijkend naar de evolutie zijn er enkele buitengewoon agressieve diersoorten, zoals schorpioenen, die zowel angstaanjagend als buitengewoon zijn. Ze overleven zelfs een kernexplosie. Zo’n diersoort is Goldman. Die gaat voorlopig niet verdwijnen.

Goldman Sachs: The Bank That Runs the World is nu te zien op Netflix

Master of the Universe

Posted on 22 november 2015 by Jeppe Kleijngeld

Introductie
Het begint met beelden van het Duitse financiële centrum in Frankfurt waar Commerzbank een antenne op haar toren heeft laten zetten om hoger uit te komen dan concurrent Deutsche Bank. Je zou denken dat volwassen mensen zich niet met zulke trieste fratsen bezig zouden houden, maar in de wereld van zakenbankiers is het normaal.

De term ‘Master of the Universe’ kwam ook voor over het boek ‘Dit kan niet waar zijn’ van Joris Luyendijk over zakenbankiers in London. Deze documentaire toont de mindset van een Duitse zakenbankier, die de gloriejaren van de financiële sector meemaakte in de jaren 90’ en inmiddels ontslagen is. In een leeg kantoorgebouw waar in het verleden een grote bank gevestigd was, vertelt hij over hoe het er aan toe gaat in deze wereld en hoe het er volgens hem nu voor staat in de wereldwijde economie.

De documentairemaker sprak vele zakenbankiers, maar deze Rainer Voss was de enige die bereid was voor de camera te spreken over zijn voormalige professie. Waarom wordt nooit duidelijk: hij is niet haatdragend jegens zijn oude werkgever, maar ook niet overmatig bezorgd om de verwoestende effecten van zakenbankieren anno nu.

De cultuur
Voor Voss en zijn collega’s begon het feest allemaal met financiële deregulering ingebracht door Thatcher en Reagan in de jaren 80’. Nachtenlang doorbouwen aan financiële modellen in Excel-spreadsheets en zo carrière maken. Er heerst een geweldige druk om te verdienen in deze wereld. ’10 procent erbij per jaar. Zie maar hoe je het doet.’ Dat is de jaarlijkse opdracht die de toppers meekrijgen van de bazen, die op hun beurt ook weer geweldig onder druk worden gezet. Allnighters, nooit verlof, familie niet zien, het hoort er allemaal bij voor de jongens die echt carrière willen maken.

Rainer Voss, niet het meest sexy lead character ever, maar inhoudelijk is hij fascinerend

Het is een insiderwereld: je komt ’s ochtends vroeg binnen en alles wordt voor je geregeld. Als het al laat in de avond is, kom je de toren pas weer uit. Wanneer je werkt in zo’n gesloten systeem, maak je je ook steeds minder druk om de effecten die je acties hebben op de buitenwereld. Ook het salaris maakt van zakenbankiers andere wezens. ‘Wanneer je 100.000 dollar per maand verdient, waar moet je dan nog over praten met mensen van buiten de bank?’ observeert Voss.

Het verdienmodel
De modellen die banken gebruiken gaan uit van ongewone situaties, zogenaamde ‘black swans’ (de kans dat op een zeker moment een zwarte zwaan voorbij komt zwemmen is extreem klein). Deze constructies verkopen ze aan bedrijven die daarmee ‘zekere risicovolle items’ op hun balans kunnen neutraliseren. Voss vergelijkt deze zeer complexe rekenmodellen met een brandverzekering op je huis.

‘Snappen klanten de producten wel?’ vraagt de documentairemaker aan Voss. Grote bedrijven als BMW en Volkswagen wel omdat die dezelfde modellen gebruiken, maar middelgrote bedrijven niet. En dat vindt hij ‘schweinerei’, en dan wil hij helaas de camera uit. Later zegt hij: ‘In sommige situaties kunnen deze producten passend zijn, maar als ze verkeerd gebruikt worden kunnen ze rampen veroorzaken.’ Het wordt natuurlijk helemaal een feest als partijen verzekeringen gaan afsluiten op de risico’s van anderen. Een bekend voorbeeld is Goldman Sachs die miljarden verdiende door te speculeren op het falen van de eigen rommelproducten die ze verkocht hadden.

De rampen kunnen ontstaan door zakenbankiers die als lemmings achter elkaar aanlopen, aldus Voss. ‘Een zakenbankier vertelt op een bankiersfeestje; ‘ik heb een killing gemaakt op dit product: Een miljoen dollar in één transactie.’ Het gevolg is dat iedereen dat product gaat verhandelen ook al is het niet geschikt voor hun klanten.

Andere tijden
Sinds de gloriedagen waarin Voss miljoenen verdienden, is er wel wat veranderd. De wereld is complexer geworden, zegt hij: ‘In plaats van vier versnellingen zijn er nu 7500. Het is niet meer managable.’ De banken zijn ook steeds meer verbonden met elkaar geraakt. Dat is ook de reden dat het omvallen van Lehman Brothers in 2008 het begin was van een wereldwijde recessie.

In de praktijk van de zakenbankier betekent de toegenomen complexiteit steeds meer beslissingen nemen in onzekerheid en dealen met de consequenties wanneer het mis gaat. ‘Niemand begrijpt de hele industrie nog’, luidt de zorgzame conclusie van Voss. De gangbare praktijk om landen, zoals Griekenland, te tackelen voor financieel gewin is ook verre van over. Er zijn partijen die baat hebben bij het omvallen van de euro. Daar zijn enorme winsten mee te betalen. Niet wenselijk, maar de enige conclusie kan zijn dat we een monster hebben gecreëerd. Een niet te temmen monster.

De gevolgen zijn inmiddels goed merkbaar, ervaart Voss in bijvoorbeeld Spanje. De hele sociale infrastructuur is aan het afbreken. Een bouwbedrijf bestelt tegels en ze worden nooit geleverd. De handelskracht neemt af. Het zijn dominostenen die omvallen. ‘Ooit gaat het helemaal mis’, aldus Voss. ‘Ik geloof nooit dat het goed afloopt.’ De vraag is alleen wat de volgende partij, of land, is dat in de financiële moeilijkheden gaat raken. Voss zet zijn geld op Frankrijk. ‘Dat land heeft een zwaar economisch probleem.’ De bedragen die dan nodig zouden zijn kan de ECB nooit ophoesten. ‘Dan zullen ze wat anders moeten verzinnen.’

Oplossingen
Het blijft gelukkig niet bij alleen doom denken, want Voss komt zowaar met enkele oplossingen op de proppen, want ‘als de wil er zou zijn kunnen zekere mensen er zo een eind aan maken’. Hij licht toe: ‘Stel, de baas van een grote investeringsbank stuurt een e-mail naar alle handelaren waarin staat dat elke handelaar die nog tegen landen speculeert er morgen uit vliegt. Dan is het zo afgelopen. Maar niemand begint ooit ergens mee.’

Hoe gaat het aflopen? Er zijn drie opties volgens Voss. Of er staat een radicale leider in de financiële sector op die aantoont hoe het met een ander verdienmodel ook echt anders kan, en de sector mee weet te krijgen. Of de politiek gaat radicaal ingrijpen (volgens recent onderzoek is dat inderdaad wat er moet gebeuren). Het derde scenario is waar velen voor vrezen: een volgende economische crisis die zo uit de klauwen loopt dat het wereldwijde handelsverkeer stil komt te liggen en er wereldwijde chaos uitbreekt. De crisis van 2008 was kennelijk niet groot genoeg om voor echte verandering te zorgen.

5 ‘inconvenient truths’ over ons economische systeem

Posted on 25 september 2015 by Jeppe Kleijngeld

Door Jeppe Kleijngeld

Vaak zijn de systemen die we zelf hebben geaccepteerd om te overleven dezelfde systemen die ons tegenwerken in bereiken wat we echt nodig hebben.

Al sinds de crisis van 2008 voelt ons economische systeem niet helemaal goed meer aan. Er ‘klopt iets niet aan’, al is het soms lastig de vinger er op te leggen wat er dan niet aan klopt. De documentaire ‘Four Horsemen’ behandeld vijf zeer schadelijke elementen van ons economische systeem dat zonder twijfel toe is aan drastische hervormingen.

1. Fundamentele ontwerpfout

Toen de Sovjet Unie uiteenviel in 1991 heerste er een triomfantelijk gevoel dat nooit meer is weggegaan: het kapitalisme heeft gezegevierd. Jawel, het is het best werkende economische systeem dat we tot nu toe hebben ontdekt, maar ieder model dat is gebaseerd op oneindige groei is gedoemd om op een gegeven moment te falen. Hoe meer we groeien, hoe meer we de natuurlijke hulpbronnen van de aarde uitputten en daarmee armoede creëren. Zonder grootschalige hervormingen staat het kapitalisme hetzelfde lot te wachten als het communisme.

2. Ongebreidelde geldcreatie

Een verrassend groot aantal mensen gelooft dat banken geld verdienen door spaargeld van hun klanten te beleggen. Velen geloven zelfs dat het fysieke geld nog in de kluizen van banken ligt opgeslagen. Dat is al lang niet meer het geval. Op dit moment bestaat ruim 95 procent van de geldhoeveelheid uit digitaal geld. Minder dan vijf procent is nog fysiek geld.

Banken creëren het digitale geld door hun balansen te verhogen. Wanneer er echter te veel geld in omloop komt, neemt de waarde van het geld af. Een ijzeren economische wet is dat er niet zoiets bestaat als een gratis lunch. Geldcreatie heeft in de geschiedenis altijd geleid tot uiteindelijke neergang van de economie waar het werd toegepast. In het ten ondergaande Romeinse keizerrijk, was de basis onder de valuta verwijderd door de machthebbers. Ook wij hebben de goudstandaard al lang geleden ingeruild voor het systeem van fiat geld.

3. Groeiende schuldenberg

Sinds de jaren 80’, de tijd van Thatcher en Reagan, zijn banken, consumenten en overheden steeds grotere hoeveelheden geld gaan lenen. De wereldwijde schuldenberg heeft al lang geleden het punt gepasseerd waarop volledige afbetaling ooit nog mogelijk is. 97 procent van het geld in omloop in de wereld bestaat nu uit schuld.

Vroeg of laat zal er een grote reset moeten komen, zoals Willem Middelkoop bepleit in zijn boek ‘The Big Reset’. Het lastige is dat bij het kwijtschelden van schulden er aan de andere kant van de balans bezittingen geschrapt moeten worden. En eigenaren van deze bezittingen, zoals pensioenfondsen, zullen niet staan te springen om dat te doen. Ondertussen groeit de schuldenberg snel door, en komt er een moment dat een gecoördineerde actie op globale schaal niet kan uitblijven. Middelkoop denkt dat dit voor 2020 zal plaatsvinden.

4. Zieke financiële sector

Bankiers zijn van origine geen ondernemers, maar verstrekkers van financieringen aan bedrijven. Zij zorgen voor de smeerolie in de economie. Later kwamen de investeringsbanken die zich wel bezig houden met ondernemen, waarbij ze risico’s nemen. Om een of andere reden vonden we het geen probleem wanneer dergelijke investeringsbanken of zakenbanken werden samengevoegd met gewone banken. Vervolgens vonden we dat dergelijke banken geen regels nodig hadden en zeer uitvoerige deregulering – het gevolg van overmatig vertrouwen in het financiële systeem – heeft ervoor gezorgd dat deze instellingen steeds machtiger zijn geworden en nu aan het ondernemen zijn voor het risico van de belastingbetaler (‘too big to fail’).

De banken zelf willen het systeem echter niet veranderen omdat ze zoveel geld verdienen, waarvan ze politieke invloed kunnen kopen middels campagnedonaties. Ook leveren ze veelvuldig mensen aan de politiek én de centrale banken die het beleid verder in hun voordeel kunnen omvormen. De oplossing voor dit enorme probleem ligt in het herstructureren van de politiek. Op zijn minst zou het systeem van campagnedonaties moeten worden afgeschaft, zodat het volk het weer voor het zeggen krijgt in plaats van de financiële sector.

5. Enorme misallocatie van kapitaal

Bij een goed werkend systeem zou er sprake moeten zijn van een enigszins gelijkmatige verdeling van de kapitaalgoederen. In onze wereld is hier geen sprake van. De ene helft van de wereld gooit dagelijks tonnen eten weg, en aan de andere kant van de wereld gaan miljoenen mensen met honger naar bed. Het aantal mensen in de wereld dat honger lijdt neemt af, maar is nog altijd erg hoog.

Kortom, we hebben een systeem gecreëerd waar uiteindelijk maar heel weinig mensen van profiteren. Door ontwikkelingen als geldontwaarding en een toenemende concentratie van vermogen (Piketty) neemt de ongelijkheid verder toe. Een systeem van vrije markt met overheidsinmenging kan heel goed werken, maar er is een gelijk speelveld nodig voor de deelnemers. Dat is er in ons huidige systeem niet of in ieder geval in zwaar onvoldoende mate.

Conclusie
Het huidige economische systeem voelt niet meer goed, en bovenstaande feiten maken duidelijk dat dit gevoel ook gegrond is: het past bij de situatie. De periode van zeven jaar crisis is een andere indicator dat het nooit meer ‘business as usual’ wordt en dat we afstevenen op verdere crises en een uiteindelijke crash der crashes.

We proberen dat vervelende gevoel weg te krijgen door verdere groei na te jagen en meer te consumeren. Echter, je kunt nooit genoeg krijgen van wat je niet nodig hebt. Wat we echt nodig hebben in de samenleving is een sterke morele overtuiging dat het weer klopt wat we aan het doen zijn.

De klassieke economen, zoals Adam Smith, wisten heel goed van bovenstaande gevaren die bij een vrije markt economie op de loer lagen. Hun nalatenschap bevat de kennis en kunde om tot een hernieuwde economie te komen die de hele mensheid dient, en niet slechts een heel klein deel daarvan. Dat heeft niks met socialisme te maken, maar met het installeren van gezond kapitalisme. We zijn nu in een extreme vorm van kapitalisme terecht gekomen waar slechts een kleine elite bij gebaat is. Enkele voorstellen die de documentaire doet voor verbetering zijn;
– Hervormen belastingstelsel (belasting consumptie ipv inkomen).
– Gezondere ratio’s salarissen binnen organisaties.
– Werknemers die eigenaren van bedrijven worden.
– Aan banden leggen van de Wall Street elite (‘We have to take these guys on’).

De invloed die we als klein landje kunnen hebben op wereldschaal is beperkt, maar een beetje strijdlust kan geen kwijt, en die wekt ‘Four Horsemen’ zeker op. Kijk zelf: