Economie is psychologie. Voelen we ons massaal optimistisch, gaan we kopen, voelen we angst, dan trekken we ons terug en doen we helemaal niks meer. Hebben we veel schulden gemaakt, dan gaan we (zeker in Nederland) werken aan het verkleinen van die schulden wat weer rampzalig is voor economische groei.

Economie beweegt zich in conjuncturele cycli, die tot voor 2008 redelijk voorspelbaar waren. Niet meer. Als midden dertiger heb ik in mijn werkende leven maar één soort economische getij ervaren en dat is een neergang geweest. Toen ik in 2008 vond dat ik toch maar eens wat serieus werk moest gaan doen, liep het in het bedrijfsleven nog gesmeerd, maar daar kwam snel verandering in. De crisis raakte iedere organisatie – van profit sector tot overheid – en eindigde pas zeven jaar later. En zelfs dat is misleidend, want onder de oppervlakte sluimert nog veel meer misère. YouTube heeft de trend al voor ons uitgetekend:

Recentelijk meldde het CBS dat de economie nu pas weer het niveau heeft bereikt van 2008. We zijn dus niet gegroeid in de afgelopen zeven jaar, gekrompen zelfs. Niet dat het erg is. Het enige echt vervelende van crisis in ons land is dat je je baan kunt verliezen. Verder kun je in feite gewoon doen wat je altijd al deed. Dat de politiek zaken kapot bezuinigt is ook slecht nieuws voor veel mensen, maar dat zie ik toch niet als direct gevolg van de crisis: dat zou anders kunnen, al zeg ik niet dat de politiek een makkelijke taak heeft gehad.

Maar nu hebben we het getij dus mee, wat een ervaring! Ik kan nu gewoon business ideeën voorleggen en uitvoeren, en ze werken ook nog. Mensen en bedrijven zien het weer zitten. Ze gaan investeren, mensen aannemen, innoveren. Ik zit niet stil: Behalve de nieuwe initiatieven bij CxO Media heb ik vorige week mijn eerste freelance klus gedaan. Ik word deeltijd ondernemer, en dat is nodig ook.

Want economische groei of niet, het is al lang duidelijk dat dit geen normale tijd is waarin we leven. We zullen nooit meer terugkeren naar ‘business as usual’. Er zijn verschillende ontwrichtende ontwikkelingen gaande die nu samenkomen en een terugkeer naar voor de crisis onmogelijk maken. De drie belangrijkste zijn:

– Het kapitalisme in huidige vorm richt te veel schade aan aan de natuurlijke hulpbronnen van de mens en zorgt voor steeds grotere ongelijkheid. De economie zal op grootschalige wijze hervormd moeten worden.
– Europa en Amerika verliezen hun dominante positie aan groeiende mega-economieën als China en India.
– Technologische ontwikkelingen gaan sneller dan ooit en ontwrichten iedere industrie.

Ook hier geldt: het is alleen vervelend als je hierdoor inkomen verliest, en mocht je denken dat jou bedrijf of sector veilig is: think again. Ik raad iedereen aan ontwikkelingen heel nauw te volgen en na te denken over alternatieven voor je huidige vak. Maar eerst nog even genieten van de hoogconjunctuur die nu nog bij onze bubbel economie hoort. Het zal van korte duur zijn; de instabiliteit van ons systeem tekent zich met de dag duidelijker af.