Tagarchief: Populisme

Trump’s overwinning laat zien: morele overwegingen spelen geen rol meer in verkiezingen

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Wat eerder dit jaar als een “very bad feeling” aanvoelde, is werkelijkheid geworden: Trump wordt opnieuw president van de Verenigde Staten. Tot 2028 zit er een narcistische, wannabe-autocraat in het Witte Huis.

Ik zag een Amerikaanse vrouw reageren op zijn verkiezingswinst. Ze zei: “Ik wil gewoon ooit een huis kopen en de Democratische agenda lijkt zich meer op andere zaken te richten.”

Hier ligt het zwakke punt van de democratie bloot: jarenlang hadden mensen het idee dat ze erop vooruit gingen. Maar nu het gevoel heerst dat het Westen de verkeerde kant opgaat (wat inderdaad zo is), wordt een stem op een populistische leider verleidelijk.

Er werd tijdens de campagne voortdurend gewaarschuwd voor de gevaren van een tweede Trump termijn. Van het hervormen van de regering, het stoppen met klimaatbeleid, en bovenal het vernietigen van de democratie. Maar omdat mensen voorrang geven aan hun eigen economische belangen boven deze grotere thema’s zijn ze bereid de doppelsteen te gooien op Trump. Hun hoop: dat ze er op vooruitgaan en dat het met de gevaren allemaal wel mee lijkt te vallen.

Het is beangstigend dat zo weinig mensen bezorgd zijn over de gevaren van Trump aan de macht. Bijvoorbeeld, wat vinden ze ervan dat de rijkste man ter wereld (Elon Musk) adviseur wordt van de machtigste man (Trump)? In een film zou dit het scenario zijn waarin een plutocratie gecreëerd wordt waarin alleen de miljardairs nog een goed leven hebben ten koste van de mensheid, en de wereld compleet naar de haaien gaat.

Wat mij nog het meeste raakt is dat moraliteit geen enkele rol speelt in deze verkiezing. De democraten gingen ervan uit dat Trump ‘unelectable’ zou zijn. En ze zouden gelijk moeten hebben. Iemand die liegt, bedriegt, vrouwonvriendelijk is, doden op zijn geweten heeft bij de Capitool-bestorming, een veroordeelde crimineel is, die bewondering heeft voor massamoordenaars als Poetin, veteranen beledigd, die van plan is massaal te gaan boren in gevoelige natuurgebieden, enzovoorts, enzovoorts, zou niet in aanmerking mogen komen voor een functie van macht. Dat de republikeinen hem op het ticket hebben gezet toont aan dat het rot diep in de wortels van deze partij is ingetreden.

En vervolgens hebben de stemmers laten zien dat de politieke realiteit compleet veranderd is, en iemand als Trump nu wel degelijk electable is in een vrij, rijk en democratisch land. Waar is het moreel besef? Zelfs als Trump jouw economische belangen beter vertegenwoordigt (wat nog maar zeer de vraag is bij een Trump regering) dan nog zou een stem op zo’n persoon simpelweg onmogelijk moeten zijn. Maar dit komt niet eens bij mensen op…. En dit hebben we ook gezien in andere verkiezingen dit jaar, waaronder natuurlijk de schandelijke uitslag van de Nederlandse verkiezingen eind 2023.

Wat in 2016 nog iets was om je voor te schamen – stemmen op Trump of Wilders – is in 2024 normaal geworden. En alles waar ze voor staan wordt gelegitimeerd, zolang ze maar zorgen voor een betere economie (wat dat ook moge betekenen) en minder immigratie. Daarmee zijn de verkiezingen in Nederland en de VS keerpunten geweest. Bestaande fatsoensnormen – of ze nou echt waren of niet – zijn weg.

Wat is het antwoord van de gevestigde partijen, die doorgaans nog wel weten wat fatsoen en moreel besef betekenen? Tot nu toe hebben zij dat antwoord niet gevonden. De Democraten hebben duidelijk geen effectief weerwoord op Trump en zullen een nieuw verhaal moeten ontwikkelen dat aansluit bij de zorgen van mensen, zonder hun waarden te verloochenen. Maar eerst moet het land nog vier jaar Trump doorstaan.

Waar zijn regeerperiode toe gaat leiden is moeilijk te zeggen. Maar zelfs als we ervan uitgaan dat hij er een puinzooi van maakt, en hun partij over zoveel jaar weer wordt weggestemd, is de deur naar meer extremisme wagenwijd opengezet. Het maakt niet uit of je liegt, bedriegt, veroordeeld bent of doden op je geweten hebt, je kunt gewoon president worden. En miljoenen mensen juichen op social media dat de ‘establishment’ is afgestraft.

Het doet me denken aan ‘Revenge of the Sith’ uit 2005 van de visionaire George Lucas als iedereen juicht na de verkiezing van Dark Lord van de Sith Palpatine. “This is how democracy dies, with thunderous applause.”

Het einde van de geschiedenis is uitgesteld

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Dit fragment is onderdeel van een tweeluik over de huidige staat van de planeet.

Gisteren verscheen deel 1: 2024 belooft een fataal jaar te worden voor de wereld…


Afbeelding: Pixabay

In 1992 publiceerde Francis Fukuyama het boek ‘The End of History and the Last Man’. Hierin stelde de politieke wetenschapper dat de geschiedenis volgens een evolutionair proces verloopt. De liberale democratie is volgens Fukuyama de superieure regeringsvorm van landen, en hoe meer landen dit systeem omarmen, hoe minder oorlogen er zullen uitbreken.

Overigens heeft hij het daarbij meer over Europa dan over de Verenigde Staten en met goede reden, denk ik. De kans dat Frankrijk volgende week Nederland binnenvalt, of dat België de oorlog verklaart aan Italië, is vrij gering. Amerika is een ander verhaal. Trump begint steeds extremere taal uit te slaan. De bestormers van het Capitool in 2021 noemde hij onlangs ‘gijzelaars’ en immigranten ‘beesten’.

Macro-investeerder Ray Dalio maakt zich zorgen over de groeiende tegenstellingen in de VS en de verslechterende financiële situatie. Bij zowel de democraten als republikeinen krijgen meer extreme visies de overhand en verdwijnen de gematigde meningen. De volgende fase voor de VS is volgens Dalio een staat van burgeroorlog. Het hoeft geen ‘echte’ oorlog te betekenen; een vreedzame revolutie waarin de schulden worden geherstructureerd is ook mogelijk. Maar wanneer gewelddadige conflicten toenemen (denk aan de bestorming van het Capitool) weet je dat een land in de problemen zit. Dalio schat de kans op een binnenlandse oorlog in de VS op dertig procent de komende tien jaar.

En hoe zit het met Europa? Het continent zal niet onderling de strijd aangaan, maar voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog is er weer een echte usurpator op het Europese continent bezig. Europeanen hebben in een vredesbubbel gezeten, en hebben daardoor de afgelopen decennia veel te weinig geïnvesteerd in defensie. Daardoor zijn we nu niet voorbereid om ons adequaat te verzetten tegen de invasie van Oekraïne. Vanaf het begin is Europa heel duidelijk geweest: We nemen economische sancties tegen Rusland en steunen Oekraïne financieel, maar we gaan in geen geval manschappen sturen. Daarbij is Poetin van handige strategische informatie voorzien.

Inmiddels staan de kranten dagelijks vol met berichten over dat Europese landen veel meer moeten investeren in defensie en moeten overschakelen op een oorlogseconomie. En helaas terecht; het lijkt me niet wenselijk dat we ons nog eens laten overrompelen door een brutale dictator als Poetin. Als een despoot over de schreef gaat op het continent, moet Europa hem zelf een keihard pak slaag kunnen geven, zonder afhankelijk te hoeven zijn van de VS. Zeker gezien de mogelijke terugkeer van een zekere clown in het Witte Huis.

En zo wordt het einde van de geschiedenis uitgesteld. Europa behoudt zijn liberale democratie, maar bereidt zich voor op een lange periode van geopolitieke onrust. Daarbij is haast geboden nu het verhaal naar buiten is gekomen dat Poetin zich voorbereidt op een grootschalige oorlog met de NAVO en waarbij we dus mogelijk niet op de VS hoeven te rekenen.

Het uitbreiden van het democratische model zit voorlopig niet in de kaarten. Behouden wat we hebben wordt al uitdaging genoeg met die populistische golf die momenteel de wereld overspoelt.

Lees ook: De opkomst en ondergang van wereldmachten

2024 belooft een fataal jaar te worden voor de wereld…

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Dit fragment is onderdeel van een tweeluik over de huidige staat van de planeet.

Lees ook deel 2: Het einde van de geschiedenis is uitgesteld

BOEM! De natuurherstelwet van de EU is afgeknald. Ondanks dramatische rapporten van Europese natuurorganisaties over de stand van de natuur krijgt de wet in Brussel onvoldoende steun. En het volk, het merendeel althans, juicht. Ze zijn blij dat hun echte problemen, zoals woningnood, nu zullen worden aangepakt of in elk geval niet verder zullen worden belemmerd. De mens gaat nu eindelijk weer eens voor op de insecten en de vogels. Hoera.

Het kortetermijndenken heeft met het slopen van deze wet een grote strijd gewonnen, maar dit is pas het begin…

Er zijn dit jaar Europese verkiezingen, en dit besluit laat zien wat voor uitslag we kunnen verwachten: een overweldigende meerderheid voor rechts / populistisch rechts. En daarmee nog meer steun voor het verder vergiftigen, exploiteren en afbreken van onze leefomgeving.

Wanneer Trump ook nog wordt gekozen tot president van de VS is de nachtmerrie compleet: de wereld wordt dan grotendeels bestuurd door politici die weigeren de grootste bedreigingen voor de planeet aan te pakken en al hun pijlen richten op winstmaximalisatie op de korte termijn.

Het feit dat dit überhaupt kan gebeuren – PVV in Nederland de grootste en hoogstwaarschijnlijk ook populistische overwinningen in de EU en de VS – toont de huidige mindset, het collectieve (on)bewustzijn, van de mensheid aan. We kiezen er massaal voor om op onze huidige ramkoers door te gaan in plaats van het roer radicaal om te gooien. Op korte termijn kunnen we lekker op oude voet door blijven consumeren, maar op langere termijn is het fataal.

De mens lijkt te zijn vergeten dat we onderdeel zijn van een ecosysteem. Wanneer je radicaal gaat ingrijpen in dit systeem – wat de mens doet – gaat dit zich op den duur keihard tegen je keren. Dit is allang gaande, en de kansen om het tij nog te keren nemen in hoog tempo af. Het erge is dat deze mindset niet wordt bestreden, maar eerder wordt toegejuicht. Of de mensen halen er laconiek hun schouders over op.

Shell maakte onlangs bekend de CO2-reductiedoelen voor 2030 naar beneden bij te stellen. Waar waren de woedende politici die zeiden er alles aan te zullen doen om dit walgelijke besluit te bestrijden? De moreel verwerpelijke plannen van Shell gedijen uitstekend in de huidige wereld met de heersende mindset.

Waar gaat dit uiteindelijk toe leiden? In mei verschijnt het vijfde deel van de serie Mad Max in de bioscoop (Furiosa: A Mad Max Saga). Deze films hebben ons met succes een beeld voorgeschoteld van de apocalyptische wereld waar we naar op weg zijn: geen natuur, geen grondstoffen, en een uitgedunde mensheid. Ik vrees dat deze films actueler dan ooit zijn en 2024 lijkt de voorgeschiedenis van deze filmserie heel accuraat te gaan vertellen.


Afbeelding: Mad Max Beyond Thunderdome

Lees ook: Gaat de mensheid de komende eeuw overleven? 

Waarom 1971 ongemerkt een historisch jaar blijkt te zijn

Posted on by Jeppe Kleijngeld

In 1971 verscheen mijn favoriete boek aller tijden; ‘Fear and Loathing in Las Vegas’ door Hunter S. Thompson (oorspronkelijk in twee delen gepubliceerd in Rolling Stone Magazine). Maar het jaar was ook economisch zeer significant te noemen; het was het jaar waarin president Nixon (Thompson’s zelfbenoemde aartsvijand) de dollar loskoppelde van de goudstandaard. En dit heeft veel grotere gevolgen gehad dan de meeste mensen zich realiseren.

In zijn boek ‘Keerpunt 1971’, beschrijft econoom Edin Mujagiƈ deze gevolgen. Volgens de econoom heeft het besluit van de Nixon administratie geleid tot eeuwige inflatie, zombiebedrijven, populisme en een middenklasse die er niet langer op vooruit gaat. De enorme geldschepping van de centrale en commerciële banken heeft geleid tot een gigantische schuldenberg en een steeds lagere waarde van onze valuta.

De architect van de Amerikaanse ontkoppeling, Paul Volcker, zei geen spijt te hebben gehad van zijn voorstel destijds. De situatie zoals die was, was volgens hem niet houdbaar. Maar hij was wel ontevreden met het onverantwoordelijke gedrag van de centrale bankiers sindsdien. De geschiedenis leert ons dat wanneer machthebbers geld kunnen scheppen, ze dit vroeg of laat zullen doen als er economische problemen zijn. In de crisissen van 2008 en 2020 zijn er inderdaad astronomische bedragen gecreëerd.

Volgens Mujagiƈ zitten we nu in de laatste fase van een tijdperk, een tijdperk dat begon in 1971. Vroeg of laat zullen de wereldleiders een nieuw systeem moeten ontwerpen dat – in tegenstelling tot het huidige systeem – regels heeft. Toch is de econoom optimistisch. De economie beweegt in grote cyclische golven. En na de grote neergaande golf waar we nu middenin zitten, komt er weer een opgaande golf van nieuwe economische groei. En dankzij de ontwikkeling van een grote verzameling nieuwe technologieën belooft de volgende golf spectaculair te worden met veel vooruitgang voor de mensheid. Maar voor we dit beloofde land kunnen bereiken moet er dus nog wat gebeuren om het kapitalisme te herstellen.

Daarbij is het vooral cruciaal dat het mechanisme van creatieve vernietiging vrij zijn werk kan doen. Crony capitalism, met zijn kenmerken als lobby en invloed van grote bedrijven op de politiek staat daar haaks op. Er moeten volgens Mujagiƈ tenminste drie dingen gebeuren als we het kapitalisme weer willen laten functioneren zoals het hoort:

1) Monopolies en oligopolies moeten worden aangepakt aangezien de aanwezigheid daarvan de economische groei afremt. Hier is een machtige mededingingsautoriteit voor nodig.

2) Het economisch model ‘groei door schuld’ moet verleden tijd zijn en de macht van de centrale banken moet drastisch worden ingeperkt. Misschien moeten ze zelfs wel opgeheven worden, aangezien blijkt dat er meer nadelen dan voordelen aan kleven.

3) Het streven naar aanhoudende inflatie moet van tafel, de markt moet meer ruimte krijgen om prijzen te bepalen, ook, of beter juist, als dat voor deflatie zou zorgen, omdat dalende prijzen dé aanjagers waren van stijgende welvaart na de eerste industriële revoluties.

Overheden hebben sinds 1971 veel te veel ingegrepen in de economie. Dat moet stoppen, behalve op het gebied van klimaatverandering. Dat is een externaliteit die de vrije markt niet gaat oplossen. De vierde industriële revolutie die aanstaande is biedt de kans op een nieuwe welvaarts- en welzijnstijging voor de mensheid, maar alleen als de in 1971 gemaakte weeffout in het geldsysteem hersteld wordt. Volgens Mujagiƈ is dit proces reeds ingezet en – zich baserend op soortgelijke perioden uit het verleden – is hij optimistisch over een positieve uitkomst.