Tagarchief: Olie

De ondoorgrondelijke ‘Planet Finance’

Posted on by Jeppe Kleijngeld

“Ik zie de markt als een levend wezen dat altijd in beweging is. Een wezen dat de wereld en de gedachten van de mens weerspiegelt.”

In de documentaireserie ‘Planet Finance’ neemt documentairemaakster Marije Meerman ons mee in de wereld van de beleggers. De eerste drie afleveringen zijn inmiddels uitgezonden. De overige drie volgen de komende weken.

Meerman en haar team hebben jarenlang aan de serie gewerkt en dat is te zien; de beelden zijn prachtig. Het is wel duidelijk dat de echt grote spelers van Planet Finance – de Blackrocks en Vanguard Groups van deze wereld – niet mee wilden werken, want de geïnterviewden zijn allemaal kleine beleggers of gepensioneerde Wall Street jongens. Geeft niet, want ze snappen het systeem en weten er boeiend over te vertellen.

Een van de eerste vragen die ze proberen te beantwoorden is waarom er een grote ‘disconnect’ kan zitten tussen Planet Finance en de echte economie. Bijvoorbeeld, kort nadat de eerste corona lockdowns werden afgekondigd herstelden de beurzen zich weer. “Markten worden gebruikt om de waarde van bedrijven, grondstoffen en valuta te bepalen, maar soms wordt de verbinding verbroken en ontsnapt het monster uit de machine”, vertelt een ex-Wall Street handelaar. “Ontsnapt het monster uit de machine”, herhaalt de vertelstem nog maar eens. Met een onheilspellend muziekje eronder.

Dezelfde handelaar neemt ons mee naar de oorsprong van de beurshandel. Het was een fysieke marktplaats waar handelaren elkaar konden ontmoeten en goederen (in de vorm van waardepapieren) konden uitwisselen. Inmiddels is er van die fysieke handelsplaats weinig meer over. De ‘trades’ worden vandaag de dag afgehandeld in datacenters. Soms besteld door echte handelaren, maar ook vaak door algoritmes die getraind zijn om miljoen transacties per minuut te voltooien (‘high frequency trading’) en daar een heleboel mini-marges op te verdienen.

Wat is de rol van de menselijke handelaar nog in al dat elektronische geweld? “Je kunt niet alles aan de bots overlaten”, legt een docent beleggingen uit aan zijn leerlingen. “Jij bedenkt de strategie en bepaalt hoe de bots zich dienen te gedragen.”

De grootste vijand van de handelaar is wereldvrede. Volatiliteit biedt kansen om veel te verdienen omdat het grote koerswisselingen teweeg kan brengen. Bij extreme gebeurtenissen, zoals 9-11, heeft een handelaar juist de kans om te scoren. “Vraag niet ‘waarom’ het gebeurt terwijl het gebeurt”, adviseert een handelaar ons. “Waarom komt later wel. Wanneer het gebeurt, moet je reageren.”

In de tweede aflevering, getiteld ‘Gratis olie’, zien we zo’n vreemd effect van volatiliteit. Aardolie is het bloed dat door de wereldeconomie stroomt; het zit werkelijk overal in. De vrij stabiele prijs wordt bepaald op de futures markt. Op deze markt worden dagelijks een miljoen ‘futures’ verkocht. Dat zijn een soort contracten voor het leveren van een bepaalde hoeveelheid olie tegen een vooraf vastgestelde prijs. Deze olie wordt geleverd in Cushing, Oklahoma.

Het boren van olie kun je niet zomaar stopzetten, zoals het dichtdraaien van een kraan. Als het komt, komt het. Dus toen met de eerste corona lockdown de wereld ineens stopte met vliegen en autorijden moest de olie ergens heen. De prijs maakte een vrije vlucht en eindigde op het dieptepunt van minus 38 dollar per vat op 20 april 2020. Niet eerder in de geschiedenis was de prijs van olie negatief. Tijdens de maanden die volgden dreven er tientallen olietankers maandenlang op zee wachtend op een betere olieprijs. Niemand wilde nog olie kopen.

In de derde aflevering – ‘Fortuinzoekers’ – die gaat over de anderhalf miljoen handelende huisvrouwen in Japan (de Mrs. Watanabes), vindt een gebeurtenis plaats die op Planet Finance een Zwarte Zwaan wordt genoemd: een onverwachte gebeurtenis met een grote (financiële) impact. In dit geval is dat de tsunami veroorzaakt door een zeebeving. Dit zijn de momenten waarop beleggers kunnen toeslaan door te kopen wanneer de koersen ultralaag staan.

Maar vergis je niet; je moet heel goed weten waar je mee bezig bent. Op de beurs is geen ruimte voor amateurs. Het is een harde wereld van eten en gegeten worden. Speel het spel alleen met geld dat je kunt missen, want Planet Finance kan gul geven, maar ook ongenadig hard nemen.

“Het is een emotionele achtbaan elke dag: soms voel je angst. Soms voel je hebzucht. Soms voel je euforie.”

AFL. 4 – De grootste beursgang ooit
Maandag 6 februari, 22:19

AFL. 5 – Ramp te koop
Maandag 13 februari, 22:19

AFL. 6 – Bubbels & crashes
Maandag 20 februari, 22:19

Wat betekent de klimaatzaak tegen Shell voor financiële stakeholders?

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Op 26 mei 2021 won Milieudefensie de klimaatzaak tegen Shell. De olie- en gasgigant moet zijn CO2-uitstoot eind 2030 terugbrengen tot netto 45% ten opzichte van het niveau van 2019. Het werd breaking news over de hele wereld.

“Minstens zo belangrijk als de uitspraak zelf is wat de rechter zei”, begon Donald Pols, Executive Director Milieudefensie, in een door Milieudefensie georganiseerde webinar. “Namelijk dat klimaatverandering ernstige risico’s meebrengt voor mensenrechten, zoals het recht op leven, en dat Shell deze mensenrechten moet respecteren.”

Pols is de juichende man op de foto die viral ging na de uitspraak. De impact van dit moment kan niet onderschat worden. “We zijn een power factor geworden”, stelde hij. “De impact van 45% minder uitstoot door Shell is vijf keer zoveel als de hele Nederlandse economie bij elkaar. Dat zijn resultaten om aan je kleinkinderen te vertellen.”

Aan de tafel zaten ook Roger Cox, de advocaat van Milieudefensie die eerder ook de Urgenda-zaak tegen de Nederlandse overheid won en in 2021 op Time’s ‘100 Most Influential People’-lijst werd gezet, Mark van Baal, de directeur van Follow This – een groep verenigde aandeelhouders die oliebedrijven willen dwingen tot verandering, en Andres van der Linden, Responsible Investment Advisor bij PGGM Investments.

Allen zijn op hun eigen manier bezig met (olie)bedrijven hun strategie te laten veranderen om de klimaatdoelstellingen van Parijs te halen. “Oliebedrijven gaan zelf geen doelen stellen in lijn met het Parijs-akkoord”, zei Van Baal. “Daarom maken wij als activistische aandeelhouders zichtbaar dat meer en meer investeerders verandering willen. De klimaatcrisis is een zeer urgent probleem en we hebben maximale inspanning nodig van alle stakeholders. Vooral aandeelhouders zijn belangrijk omdat zij bedrijven zover kunnen krijgen dat ze gaan veranderen. En gelukkig spreken steeds meer aandeelhouders zich uit tegen het bestuur. Daar is moed voor nodig, want stemmen is openbaar, en die aandeelhouders krijgen vaak dezelfde avond nog een telefoontje waarin ze duidelijk wordt gemaakt dat dit niet goed is voor de relatie.”

Een nieuw precedent
“Na de overwinning op Shell, bleef het oliebedrijf lange tijd stil, waarom was dat?”, vroeg gastvrouw Sandra Rottenberg zich af. Volgens advocaat Roger Cox is dit normaal. “Je gaat na zo’n zaak als bestuur evalueren en besluiten of je wel of niet in hoger beroep gaat en op welke gronden. Ook denk ik dat Shell verrast was door de uitspraak. Ze zijn gewend om altijd te winnen in de rechtszaal.”

Rottenberg: “Heeft Shell niet een scenario-afdeling hiervoor?”

Cox: “Zeker, een hele goede. In de jaren 90’ hebben ze al een scenario ontwikkeld waarin dit soort rechtszaken wijdverspreid zou worden nadat er vaker klimaatgerelateerde natuurrampen zouden voorkomen.”

Maar toch werd Shell verrast. Volgens Pols omdat Shell een zeer invloedrijke politieke speler is. “Veel hoge ambtenaren komen bij Shell vandaan of gaan naar Shell na hun politieke carrière. Shell is geen onderwerp van beleid, maar een beleidsmaker. Ze vielen lange tijd buiten alle regulering. Deze uitspraak heeft het level playing field veranderd.”

Cox: “Een nieuw precedent is met deze zaak geschapen, namelijk dat systemische spelers – overheden, bedrijven – de juridische verplichting hebben om het systeem te veranderen. Lange tijd hebben ze de verantwoordelijkheid bij de burgers gelegd – ‘als zij andere keuzes maken veranderen wij mee’ – maar die valkuil trappen we niet meer in.”

>>> Lees verder op MenA.nl <<<

Oplossen klimaatcrisis begint bij nieuw verhaal

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Om klimaatverandering tegen te gaan zullen we volgens de Canadese activiste Naomi Klein het verhaal moeten veranderen dat we elkaar al honderden jaren vertellen. Het verhaal dat de aarde een machine is waar wij heer en meester over zijn. In het huidige paradigma is een mogelijke oplossing voor opwarming van de aarde om chemicaliën in de atmosfeer te schieten, waardoor zonlicht een heel klein beetje afbuigt. Dat zou de temperatuur op aarde iets verlagen. Vervuiling om vervuiling tegen te gaan. Het idee om economische groei ten koste van alles iets te temperen, wil er bij de meeste politici en beleidsmakers nog niet in. Om het monster dat kapitalisme heet te voeden moeten we volgens hen steeds meer stukken aarde opofferen.

Neem de Alberta teerzanden in Canada; een enorm gebied waar eerst prachtige bossen stonden en rivieren stroomden. Nu is er alleen nog een afzichtelijke woestenij (zie foto). Alleen al de afvalbassins beslaan zo’n 220 vierkante kilometer. Bedrijven en de overheid zijn er bezig om voor miljarden aan olie uit de grond te pompen. Maar wanneer alle olie uit de grond is, zal het gebied in originele staat worden teruggebracht, zo beloven de politici. Wij kunnen vinden dat dat moet kunnen, maar de aarde zelf denkt daar waarschijnlijk anders over. De ‘signalen’ die de planeet afgeeft worden dan ook steeds heftiger.

In 2012 sloeg megastorm Sandy met 185 km/h toe in de VS, Canada en het Caribisch gebied. Zeker 230 mensen gingen dood en de storm veroorzaakte voor 70 miljard dollar aan materiële schade. Werd de storm veroorzaakt door klimaatverandering? Verkeerde vraag, volgens de experts. Iedere weer-gebeurtenis wordt beïnvloedt door de opwarming van de aarde.

Sandy was een wake-up call voor de mensen in New York die hun huis werden uitgespoeld. We zijn de natuur niet de baas. Collectieve actie is keihard nodig met maximale steun van de overheid. Maar hier stuiten we op ander verhaal dat sinds de jaren 80’ is gaan domineren. De overheid moet zich vooral nergens mee bemoeien en alles aan de vrije markt overlaten. Zeker in de VS wordt ieder overheidsingrijpen gezien als socialisme. En als de Amerikanen ergens bang voor zijn is het wel het rode gevaar. Vrije markten kunnen in sommige situaties het meest effectief zijn. Maar in het oplossen van het klimaatprobleem is het een recept voor rampspoed.

Het verhaal dat we moeten veranderen is het volgende. Rijkdom is niet iets wat we uit de grond oppompen. Het is iets wat mensen creëren. Maar de overheid geeft niet thuis, dus wat kunnen we doen? Naomi Klein laat mensen zien die direct in hun leefomgeving de negatieve gevolgen ondervinden van klimaatverandering. In India, China, Canada en Griekenland. Deze mensen ervaren heel direct dat het huidige model niet deugt. Dus wat doen ze? Verandering eisen. De overheid gaat niet doen wat nodig is, zolang ze er niet toe gedwongen worden. En dat is het positieve van de boodschap van Klein. Zodra mensen verandering eisen, blijkt er opeens veel meer mogelijk dan eerder gedacht.

Duitsland is een positief voorbeeld. Daar heeft het volk niet gewacht op een leider, maar zelf ingegrepen. Ze hebben eerst tegen kernenergie gestemd en zijn toen gaan vechten voor alternatieven. Inmiddels zijn ze hard op weg in de energietransitie met al 30 procent duurzame energie. Ze stoten minder uit en hebben ook nog eens duizenden banen gecreëerd in de samenwerkingsverbanden die de energie-voorziening regelen. Dit moet ieder land gaan doen: zo snel mogelijk weg van fossiele brandstoffen. Er is geen enkele reden het niet te doen, behalve dat grote bedrijven en daarmee dus overheden het nog niet willen.

De tegenstellingen ‘banen versus klimaat’ en ‘economie versus planeet’ bestaan niet echt. Ze zijn gecreëerd en worden in stand gehouden door partijen die er belang bij hebben dat de transitie (nog) niet plaatsvindt. Overheden gaan pas tot actie over onder grote druk. Maar ze gaan wel om. Alles wat nodig is, is een wereldwijd protest om verandering. De tijd van kleine stappen is voorbij; er moet nu gerend worden en dan maken we een goede kans. Gemeenschappen moeten de macht teruggrijpen over de commons. Lokale instituten moeten alle regels en grenzen vaststellen. De gemeenschappen weten het zelf het beste, niet de bedrijven of landelijke politici. In This Changes Everything zien we enkele van deze terugvechtende communities. En ze winnen ook nog! Dat geeft zowaar wat hoop in het bijna altijd somber makende klimaatdebat.


De apocalyptische teerzanden in Alberta. Door fotograaf Alex MacLean. Bekijk hier meer van zijn schokkende foto’s.

De opkomst van geld (4)

Posted on by Jeppe Kleijngeld

Door Jeppe Kleijngeld

The Ascent of Money
The Ascent of Money - DVD

Documentaire, 2008
Regie: Adrian Pennick
Script/presentator: Niall Ferguson (gebaseerd op zijn boek)

In de documentaire The Ascent of Money laat professor Niall Ferguson ons zien waar geld vandaan komt. Zie ook Deel 1 – De opkomst van banken, Deel 2 – De opkomst van obligatiemarkten en Deel 3 – De opkomst van aandelenmarkten.

Deel 4 – De opkomst van verzekeren

Een belangrijk aspect van finance is risk. Hoe kunnen we ons verzekeren tegen rampspoed zoals de overstroming in New Orleans? Weinig tot niets, zo blijkt uit deel 4 van The Ascent of Money. De St. Bernard Parochie in New Orleans heeft nog maar de helft van het aantal oorspronkelijke inwoners over omdat huizen niet meer te verzekeren zijn.

Waar komt het idee van verzekeren vandaan? Misschien is het omdat het er altijd slecht weer is, maar het eerste verzekeringsfonds komt uit Schotland. Robert Wallace en Alexander Webster begonnen een verzekeringsplan voor de weduwen van de dominees van de Schotse kerk mocht ze iets overkomen. Ferguson toont oude rekenmodellen die ze gebruikten om uit te rekenen wat hun levensverwachting was, dus hoeveel geld ze nodig hadden. De beschikbare premies investeerden ze succesvol in het bedrijfsleven.

Er waren alleen mensen in de maatschappij voor wie private verzekeringen te duur waren. Ook die mensen hebben geld nodig voor hun pensioen, een minimum inkomen bij ziekte en een bedrag voor hun familie als ze overlijden. De oplossing bleek de welvaartstaat, ook bekend als de verzorgingstaat, die zijn oorspong heeft in Japan. De Japanners gebruikten het alleen om soldaten te werven voor hun oorlogen. Na de verwoesting van de Tweede Wereldoorlog bleek het systeem echter onbetaalbaar toen een derde van de bevolking dakloos was geworden na vernietigende bombardementen van de Amerikanen.

The AoM 4 - De opkomst van verzekeren

De welvaartstaat in Japan werd hervormd tot nationaal vangnet met zaken als gezondheidszorg, onderwijs, werkgelegenheid en sociale zekerheid geregeld door de Staat. Dit ging lange tijd goed en Japan werd een schoolvoorbeeld voor de rijke, geïndustrialiseerde wereld. Echter, het systeem bleek gebaseerd op de hoge economische groeiverwachtingen van het land en die bleken niet uit te komen. Hier komt het fundamentele probleem van verzekeren duidelijk naar voren; de toekomst is zeer onvoorspelbaar. In Japan zorgde de lage economische groei en oplopende vergrijzing ervoor dat het systeem niet meer werkte. Een nog groter probleem was dat de beloningen voor hard werkende mensen werden weggenomen en uitgedeeld aan diegene die onvoldoende bijdroegen. Stagflatie was het resultaat: een zeer traag groeiende productie per hoofd van de bevolking gekoppeld aan oplopende inflatie. In veel Westerse landen gebeurde hetzelfde.

Nobelprijswinnaar Milton Friedman kwam met een oplossing voor de falende welvaartstaat. Hij gebruikte Chili als laboratorium om het pensioenstelsel te hervormen. Werknemers kregen de keuze tussen het staatspensioenfonds of over te schakelen naar een privé pensioenfonds. 80 procent koos voor het laatste en de met elkaar concurrerende fondsen wisten de premies zeer succesvol te investeren in de Chileense economie.

Het laatste onderwerp in dit deel van de documentaire is ‘hedgen’, iets dat weinigen echt begrijpen. Hedgen is een methode om risico’s af te dekken, maar wordt ook vaak gebruikt om winsten te maken. Iedereen kent de verhalen van stinkend rijke hedgefund managers. Hedgen heeft zijn oorspong gek genoeg in de agrarische sector. Boeren spraken van te voren een bodemprijs af voor hun landbouwproducten en afnemers een plafondprijs. Dit verschafte beide partijen zekerheid. Deze vorm van hedgen is vervolgens geëvolueerd tot de complexe beleggingsproducten ‘derivaten’. Een derivaat is een financieel product waarvan de prijs afhankelijk is van de waarde van een gerelateerd onderliggend (financieel) product. Dat kunnen aandelen zijn, of olie, valuta of rente- en kredietproducten. Met een derivaat in bezit heb je een plicht (future) of een recht (optie) om het onderliggende product op een bepaald moment in de toekomst te kopen of verkopen. Topbelegger Warren Buffett noemde derivaten ‘weapons of mass destruction’.

Hedgefund manager Kenneth Griffin (oprichter en CEO van Citadel LLC), wiens salaris in 2007 zo’n 700 miljoen dollar bedroeg, vertelt het geheim van zijn investeringsfirma in het gokken met derivaten. Niks blijft ooit zoals het is en zijn mensen moeten intuïtief weten wat er gaat gebeuren – of niet gebeuren. Wiskundige ondersteuning is belangrijk omdat die aantoont dat je een probleem begrijpt, maar het intuïtieve gevoel is het belangrijkste dat er is voor een hedgefund dat waarde zoekt in het economische systeem.

Dat het speculeren met derivaten en dergelijke producten ook zeer gevaarlijk kan zijn bewijst de ondergang van verzekeraar AIG, die tijdens het hoogtepunt van de kredietcrisis gered moest worden door de Centrale Bank en Amerikaanse overheid. Mensen zijn zich ondertussen weer ‘veilig’ gaan verzekeren tegen slecht weer in de toekomst. In hun huizen. Dit is het onderwerp van het volgende deel van The Ascent of Money.